Nhân rộng mô hình trồng, phát triển 2 loài cây dược liệu Ba kích và Sa nhân tím tại các khu rừng Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Hu, tỉnh Thanh Hóa. Ảnh: Nguyễn Nam/TTXVN
Thay vì trồng lúa, ngô, khoai, sắn như truyền thống, ông Nguyễn Đại Hải, xã Điền Trung, huyện Bá Thước được Hợp tác xã Pù Luông đến tư vấn, hướng dẫn và chuyển đổi diện tích vườn tạp kém hiệu quả sang trồng các loại cây dược liệu như cà gai leo, sài đất, xạ đen, hoàn ngọc, tía tô, ngải cứu… Qua trồng thử nghiệm, nhận thấy cây cà gai leo cho năng suất và sản lượng cao, phù hợp với đồng đất nên ông Hải chuyển toàn bộ diện tích vườn tạp sang trồng loại cây này.
Ban đầu, do chưa có kỹ thuật chăm sóc nên năng suất và sản lượng chưa cao. Nhưng những vụ tiếp sau đó, được sự hỗ trợ của Hợp tác xã Pù Luông về giống, phân bón, kỹ thuật chăm sóc…, hiệu quả kinh tế từ trồng cà gai leo mang lại cao gấp nhiều lần so với trồng hoa màu trước kia.
Theo ông Hải, cây cà gai leo nếu chăm sóc tốt cho năng suất và thu nhập cao gấp 4,5 lần so với trồng các loại cây hoa màu khác. Theo tính toán 1 sào (khoảng 360 m2) cà gai leo sau khi thu hoạch phơi khô cho thu nhập từ 18 đến 20 triệu. Theo đó, nếu tính thu nhập bình quân hàng năm từ cây dược liệu ông thu về từ 500 đến 600 triệu đồng, tạo việc làm thường xuyên cho 4 lao động tại địa phương.
Ông Nguyễn Ngọc Thân, Giám đốc Hợp tác xã Pù Luông cho biết, hiện đơn vị đang trồng ở huyện Bá Thước 5 ha dược liệu; trong đó có cây chè đắng, xạ đen, cà gai, hoạt ngọc, ngải cứu và một số loại cây khác. Nếu so sánh hiệu quả kinh tế, trồng cây dược liệu cho thu nhập cao gấp 3 đến 4 lần so với trồng lúa và cây hoa màu khác. Theo đó, một sào lúa, ngô cho thu nhập từ 2 đến 3 triệu thì cùng diện tích đó trồng dược liệu cho thu nhập từ 5 đến 6 triệu, do vậy xã viên rất phấn khởi.
Hiện trên địa bàn huyện Bá Thước có 20 thành viên tham gia trồng cây dược liệu, đơn vị đã liên kết lâu dài với doanh nghiệp chuyên thu mua dược liệu thô với sản lượng 50 tấn/năm. Nguồn cung hiện vẫn chưa đủ, do vậy, năm 2023 Hợp tác xã mở rộng vùng trồng ra nhiều địa phương khác với khoảng 80 thành viên sẽ tham gia trồng cây dược liệu.
Tuy nhiên, hiện nay nguồn lực của đơn vị còn nhiều hạn chế nên mong muốn thời gian tới Nhà nước có chính sách hỗ trợ hợp tác xã và người dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, chuyển giao công nghệ, giống, phân bón… để tạo điều kiện giúp người dân xoá đói giảm nghèo… - ông Thân cho biết thêm
Theo báo cáo của Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Bá Thước, năm 2022, toàn huyện có khoảng 14 hộ tham gia trồng cây dược liệu với diện tích khoảng 5,5 ha. Tuy nhiên, nhận thấy, giá trị kinh tế từ những loại cây dược liệu cao hơn nhiều so với các loại cây trồng truyền thống của địa phương, Hợp tác xã Pù Luông đã đứng ra hỗ trợ kỹ thuật và tiêu thụ sản phẩm cho bà con. Theo đó, diện tích trồng cây dược liệu được mở rộng ra nhiều địa phương. Dự kiến, năm 2023 Hợp tác xã sẽ phát triển khoảng 63 ha ở 8 xã với hàng trăm hộ tham gia trồng; trong đó, quý I/2023 đã trồng được 16 ha ở 2 xã Thiết Ống và Lũng Cao
Để nhân rộng và phát triển cây dược liệu, huyện Quan Sơn đã quy hoạch vùng trồng dược liệu tập trung có chất lượng cao tại khu Vũng Cộp thuộc bản Chanh, xã Sơn Thủy, quy mô 250 ha. Đồng thời, mời doanh nghiệp tư nhân sản xuất thuốc y học cổ truyền Bà Giằng Thanh Hóa vào đầu tư, liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm cho nông dân.
Do vùng đất Vũng Cộp khí hậu ôn hòa, mát mẻ, nhiệt độ dao động từ 18 - 25 độ C, độ cao khoảng 1.200m so với mặt nước biển, đất đai phù hợp, nên cây dược liệu trồng nơi đây cho năng suất cao, chất lượng tốt. Sau gần 5 năm xây dựng, người dân xã Sơn Thủy đã phát triển được hàng trăm ha cây dược liệu.
Một số loại dược liệu mang lại giá trị kinh tế cao như: mã tiền, hà thủ ô đạt 400 triệu đồng/ha; thổ phục linh đạt 200 triệu đồng/ha... Việc áp dụng thành công dự án, góp phần chuyển đổi cơ cấu cây trồng và tăng giá trị sản xuất nông nghiệp tại địa phương; giúp thay đổi thói quen canh tác nhỏ lẻ, tự phát, chuyển đổi từ cây có giá trị thấp sang trồng theo mô hình công nghiệp có giá trị cao.
Trước nhu cầu của thị trường về sử dụng các sản phẩm dược liệu ngày càng cao, nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã đã tham gia liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm cây dược liệu như: Công ty cổ phần Đông Nam dược Miền Trung đang đầu tư liên kết, hỗ trợ chi phí sản xuất và bao tiêu sản phẩm với hơn 40 ha cây dược liệu cho người dân huyện Lang Chánh; Hợp tác xã dịch vụ nông lâm nghiệp Bình Sơn thu mua cà gai leo để sản xuất trà cà gai leo túi lọc; Công ty cổ phần Dược liệu Triệu Sơn và Hợp tác xã sản xuất nông nghiệp Vianaco thu mua sâm báo cho người dân các huyện Vĩnh Lộc, Thạch Thành, Triệu Sơn…
Để có thêm cơ hội phát triển cho cây dược liệu trên địa bàn huyện miền núi, các địa phương đang tích cực hướng dẫn hợp tác xã, tổ hợp tác sản xuất cây dược liệu tổ chức lại sản xuất, thực hiện liên kết với doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh. Đồng thời, các địa phương đang phối hợp với đơn vị chuyên môn mở các lớp đào tạo, tập huấn chuyển giao khoa học - kỹ thuật trồng cây dược liệu cho nông dân miền núi xứ Thanh…