SỰ QUYẾT ĐOÁN CỦA TƯỚNG ROBERT EDWARD LEE
Khi quân của Liên minh miền Nam đang trong tình trạng bế tắc, một vị tướng nổi tiếng bách chiến bách thắng đã xung phong tấn công lên phía Bắc để thay đổi cục diện cuộc chiến. Đó là tướng Robert Edward Lee.
Đối với Richmond (thủ đô của Liên minh miền Nam) vào thời điểm đó, triển vọng có phần ảm đạm, nhưng vẫn chưa đến mức bế tắc. Họ muốn có một trận quyết chiến để thoát khỏi tình trạng khó khăn nên phải dựa vào đội quân của mình. Trước mối đe dọa từ nô lệ da đen, người dân miền Nam đều trang bị vũ khí. Có vẻ như tất cả nam thanh niên da trắng đều là những tay súng thiện xạ, lại có nhiều kỵ binh giỏi nên khả năng chiến đấu của quân đội là rất mạnh. Ngược lại, quân tình nguyện được chiêu mộ của Liên bang miền Bắc chỉ là đám quân ô hợp. Do đó, ai cũng biết kết quả của cuộc đọ sức này sẽ ra sao.
Chân dung tướng Robert Edward Lee. |
Một binh sĩ của quân đội Liên bang miền Bắc viết trong nhật ký: “Sĩ quan chỉ huy kém cỏi và sự phản kích mạnh mẽ của quân địch làm tôi cảm thấy ngạt thở. Đồng đội của tôi hạ vũ khí để trở thành tù binh. Tôi đã mất đi niềm tin giành thắng lợi trong cuộc chiến này”. Nhưng một sĩ quan của quân đội Liên minh miền Nam lại viết: “Khi chiến đấu, những kẻ đáng chết không phải là những kẻ nằm trên đất của miền Nam thần thánh, mà là những kẻ chủ động hạ vũ khí, khẩn cầu sự khoan dung của chúng tôi”.
Tháng 5/1863, tướng lĩnh cấp cao của Liên minh miền Nam đã tổ chức một số cuộc họp để thảo luận phương hướng tiến công tiếp theo. Họ cho rằng quân đội của họ chiến thắng trong một trận quyết định thì tình hình có thể sẽ thay đổi, sẽ khiến cho các cường quốc châu Âu quan tâm và can dự. Các quan chức ngoại giao tại nhiều nước châu Âu nêu rõ: Thắng lợi của quân Liên minh miền Nam với Liên bang miền Bắc sẽ chứng minh khả năng quân sự của họ. Đây là một điều kiện cần thiết để các cường quốc châu Âu thừa nhận và can dự mạnh mẽ vào cuộc chiến.
Tại hội nghị, có người đề xuất tận dụng đường sắt để có khả năng cơ động chiến lược trong nội địa, theo đó quân chủ lực ở chiến trường phía Đông sẽ nhanh chóng lên tàu hỏa đến tuyến đường phía Tây, giải cứu thành phố Vicksburg đang bị tướng Grant của quân Liên bang miền Bắc bao vây suốt một thời gian dài qua. Xét tình hình lúc đó, thành phố Vicksburg nằm trên sông Mississippi có tầm quan trọng và liên quan đến toàn bộ cuộc chiến. Vicksburg là “một chiếc chìa khóa”, sự tồn tại của miền Nam dựa vào tuyến đường cung ứng qua sông Red, sông Arkansas và sông White, chuyển đến sông Mississippi rộng mênh mông và thành phố giao cắt giữa các tuyến đường sắt. Tổng thống Abraham Lincoln từng nói: “Nếu chiếm được Vicksburg thì cả đất nước đã là của chúng ta”. Tuy nhiên, kiến nghị giải vây cho Vicksburg bị tướng Robert Edward Lee phản đối.
Thành phố Vicksburg trong cuộc nội chiến. |
Về tướng Robert, mặc dù ông xuất thân từ thành phần hạt nhân của Liên minh miền Nam, nhưng trên thực tế không phải là “phần tử ly khai ngoan cố”. Khi các bang ở miền Nam tuyên bố ly khai khỏi Hợp chủng quốc Hoa Kỳ và dẫn đến nội chiến, Robert đã viết thư cho con trai ông: “Bố không thể tưởng tượng được ra cảnh đó, việc nhà nước liên bang tan rã thật sự là một tai họa quá lớn cho đất nước này”. Khi bang Virginia quê hương ông, tách khỏi Hợp chủng quốc Hoa Kỳ, Robert Edward buồn bã than thở: “Tôi là một thằng ngu nên tôi không thể nhìn thấy việc ly khai có gì tốt đẹp”. Ông đã từ chức chỉ huy quân đội Hợp chủng quốc Hoa Kỳ, mặc trang phục quân đội Liên minh miền Nam, đảm nhiệm chức Tổng tư lệnh lục quân và hải quân bang Virginia. Ông nói: “Tôi phải đóng góp và làm tất cả những gì có thể cho bang Virginia, nơi tôi đã sinh ra, lớn lên và trưởng thành, vì lợi ích của bang, tôi sẽ tiếp tục cầm vũ khí”.
Đối với ông Robert, cuộc chiến này chỉ là một cuộc chiến bảo vệ quê hương. Do đó, ông thiếu tầm nhìn chiến lược tổng thể xuất phát từ toàn cục miền Nam. Đối với ông, đường sắt chẳng có gì giá trị, không có ý nghĩa chiến lược gì, không thể vận chuyển một lượng lớn binh lính, huống hồ mùa hè sắp đến thì quân Liên bang miền Bắc cũng phải rút lui vì thiếu nước. Ông Robert cho rằng chiến trường quan trọng nhất là tuyến đường phía Đông. Quân đoàn Bắc Virginia không những không thể suy yếu, mà còn phải mạnh hơn, nhằm tiếp tục tấn công quân Liên bang miền Bắc. Như vậy, quân Liên minh miền Nam có thể giành được nhiều nhu yếu phẩm cần thiết từ vùng nông thôn Pennsylvania giàu có, nhằm giảm bớt áp lực hậu cần cho bang Virginia. Thậm chí, ông còn muốn chiếm lĩnh Washington. Do tướng Robert Edward nổi tiếng là viên tướng bách chiến bách thắng, chưa bao giờ thua trận nên có uy tín rất cao, các nhà lãnh đạo ở Richmond đã phê chuẩn kế hoạch tấn công Liên bang miền Bắc của ông. Việc không giải vây cho thành phố Vicksburg mà tấn công lên phía Bắc là một trong những nguyên nhân khiến Liên minh miền Nam thất bại.