Đối với 30.000 tấn gạo thơm trong hạn ngạch, quy định tại Hiệp định EVFTA hiện có 9 giống lúa thơm là: Jasmine 85, ST 20, ST 5, Nàng Hoa 9, VD 20, RVT, OM 4900, OM 5451 và Tài nguyên Chợ Đào. EU yêu cầu gạo thơm xuất khẩu sang EU để được hưởng miễn thuế nhập khẩu theo hạn ngạch phải được chứng nhận đảm bảo tính đúng giống.
Do vậy, việc kiểm tra đúng giống sẽ do các đơn vị khảo nghiệm giống cây trồng được công nhận thực hiện. Việc kiểm tra đúng giống sẽ được thực hiện khoảng 20 ngày trước khi lúa được thu hoạch, bởi đây là thời điểm sẽ xác định được toàn bộ đặc tính chuẩn nhất của giống.
Theo Nghị định 103/2020/NĐ-CP, tổ chức, cá nhân xuất khẩu gạo thơm phải chịu trách nhiệm về độ thuần, tính đúng giống trong quá trình thu hoạch, phơi, sấy, sơ chế, bảo quản, xay, xát, chế biến, đóng gói. Tổ chức, cá nhân đề nghị chứng nhận chủng loại gạo thơm cũng chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính chính xác, trung thực đối với thông tin khai báo, hồ sơ chứng nhận chủng loại gạo thơm.
"Do vậy, doanh nghiệp phải chủ động sản xuất, xây dựng vùng nguyên liệu và thực hiện việc chứng nhận để đảm bảo tính đúng giống khi xuất khẩu sang EU", ông Nguyễn Như Cường, Cục trưởng Cục Trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho hay.
Ông Nguyễn Như Cường cũng cho biết thêm, với những gạo thơm được sản xuất trước ngày Nghị định này có hiệu lực thì hồ sơ đề nghị chứng nhận chủng loại gạo thơm chỉ bao gồm: đơn đề nghị chứng nhận chủng loại gạo thơm, mẫu Giấy chứng nhận chủng loại gạo thơm được ban hành kèm theo Nghị định 103/2020/NĐ-CP.
Về vấn đề kiểm dịch, đảm bảo an toàn thực phẩm, ông Hoàng Trung, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật cho biết, không chỉ gạo, các sản phẩm nông sản xuất sang EU không chỉ đảm bảo không nhiễm các sâu bệnh mà phía EU còn quan tâm những biện pháp áp dụng trước khi xuất khẩu sang EU.
Nghị định cũng quy định, việc kiểm tra đúng giống sẽ được thực hiện khoảng 20 ngày trước khi lúa được thu hoạch. Theo ông Hoàng Trung, việc này đảm bảo tính trạng của giống, còn ở góc độ về an toàn thực phẩm thì là kiểm soát việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Vấn đề cách ly về lần sử dụng thuốc bảo vệ thực vật cuối cùng trước khi thu hoạch về tiêu dùng cũng như vụ xuất khẩu.
Với việc hiện chỉ có 9 loại gạo thơm là: Jasmine 85, ST 20, ST 5, Nàng Hoa 9, VD 20, RVT, OM 4900, OM 5451 và Tài nguyên Chợ Đào xuất khẩu được hưởng ưu đãi thuế theo hạn ngạch, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Quốc Doanh cho biết, việc đàm phán giữa Việt Nam và EU đã diễn ra hàng chục năm nay nên hai bên đã thống nhất 9 loại gạo thơm trong Hiệp định.
Tuy nhiên, theo Hiệp định, hàng năm Việt Nam và EU sẽ cùng rà soát lại và thống nhất danh mục chủng loại gạo thơm xuất khẩu sang EU. Khi đó Việt Nam có thể đề xuất bổ sung các loại gạo thơm mới được công nhận vào danh mục này để được xuất khẩu sang EU.
Thứ trưởng Lê Quốc Danh cho biết, trong tái cơ cấu nông nghiệp, ngành hàng lúa gạo là ngành hàng rất thành công trong những năm vừa qua. Nếu như trong những năm trước, diện tích lúa gạo chất lượng cao mới chỉ có từ 35 - 40% diện tích thì đến nay đã đạt con số 75 - 80%, nhiều địa phương đạt đến 90%. Điều này đã thể hiện qua giá trị của gạo Việt Nam có giá xuất khẩu tăng lên rất nhanh.
Bên cạnh đó, ngành lúa gạo cũng có nhiều loại gạo khác nhau để phù hợp với các phân khúc thị trường khác nhau. Vẫn có những thị trường có nhu cầu nhập khẩu gạo như IR 50404, mặc dù chất lượng không cao nhưng phù hợp để chế biến ra bánh, bún, các sản phẩm khác. Những sản phẩm hạt dài, gạo chất lượng cao có phân khúc thị trường rất lớn. Hay các loại gạo thơm cho phân khúc cho thị trường đặc biệt.
Năm 2019, lượng gạo của Việt Nam xuất khẩu vào EU là 50.000 tấn với 28,5 triệu Euro; trong khi tổng nhập khẩu gạo của EU 2,3 triệu tấn gạo với kim ngạch là 1,4 tỷ Euro.
Khi Việt Nam thực hiện tốt các quy định của EU và xuất khẩu được 30.000 tấn gạo thơm nói riêng và 80.000 tấn gạo nói chung theo hạn ngạch sang EU với giá bán cao sẽ góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất lúa gạo của Việt Nam. Đồng thời, khẳng định được thương hiệu gạo Việt Nam trên thị trường khó tính như EU nói riêng và trên thế giới nói chung. Đây cũng cơ sở cho việc đàm phán mở rộng hạn ngạch xuất khẩu gạo thơm vào thị trường EU trong thời gian tiếp theo.