Biến bã thải độc hại của DAP Hải Phòng thành thạch cao nhân tạo

Tham dự Hội nghị có Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cùng đại diện nhiều bộ, ngành và gần 20 nhà khoa học.

Hiện nay, ở nước ta có 3 nhà máy có phát sinh nguồn bã thải GYPS lớn gồm Nhà máy DAP của Công ty CP DAP Vinachem - Đình Vũ (Hải Phòng), Công ty CP DAP số 2 tại Lào Cai và tại Công ty CP hóa chất và phân bón Đức Giang (Lào Cai). Tính đến nay đại đa số lượng bã thải GYPS chưa được sử dụng trong bất kỳ lĩnh vực nào. Lượng tồn đọng còn 5,6 triệu tấn. Dự báo đến năm 2020, bã GYPS thải ra mỗi năm là 3.885.000 tấn.

Bã thải GYPS tiềm ẩn nguy cơ rất lớn với môi trường do chứa nhiều chất độc hại như axít HF, H2SO4, H3PO4 và các muối kim loại nặng, phóng xạ. Bã thải GYPS sẽ gây hại khi hàm lượng axit dư trong bã GYPS rò rỉ ra môi trường và không được xử lí triệt để.

Những năm qua, những núi thải bã GYPS cao hàng chục mét ở KCN Đình Vũ, Hải Phòng đã gây ra nhiều bức xúc trong nhân dân về ô nhiễm môi trường. Nhà máy DAP Đình Vũ được vận hành từ năm 2009, với sản lượng phân bón DAP là 330.000 tấn/năm. Lượng phát sinh bã thải GYPS hàng năm là 750.000 tấn. Hiện nay bã thải GYPS được đổ tại bãi thải nhà máy, lượng phế thải này phần lớn chưa được xử lý và sử dụng làm vật liệu xây dựng, ước tính lượng bã thải GYPS tại nhà máy tính đến cuối năm 2016 khoảng trên 4 triệu tấn.
Ông Phạm Quốc Ka, Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Hải Phòng cho biết, nhà máy DAP Đình Vũ là một trong trọng điểm ô nhiễm, vị trí ô nhiễm nhất là bãi thải GYPS. Trong quá trình sản xuất và vận hành đã gây bức xúc trong nhân dân. Trong quá trình vận hành, trữ lượng bãi GYPS khoảng  2.6 triệu tấn, nhiều lần xảy ra sự cố, đặc biệt là vấn đề thu gom xử lý nước gỉ axit từ bãi thải và do tốc độ gió lớn nên gây ô nhiễm môi trường không khí, hơi axit. 

“Đặc biệt, bãi thải này nằm ở vị trí nhạy cảm, cửa ngõ đi vào vùng biển du lịch như Cát Hải và Cát Bà, là đầu nguồn gió. Vị trí bãi GYPS gần khu vực nguồn nước ngầm, thủy triều lên dễ tác động gây ô nhiễm, nhạy cảm về vấn đề sinh thái”, ông Ka nhấn mạnh.

Để giải quyết vấn đề này, Công ty TNHH Ngọc Linh đã thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học chế biến bã thải GYPS thành thạch cao làm phụ gia điều chỉnh thời gian đông kết cho xi măng. Đề tài do ba nhà khoa học của công ty gồm ThS Vũ Đức Tuấn, KS Trịnh Văn Tiến và ThS Trịnh Hồng Tú thực hiện. Đây là ba nhà khoa học đã nhiều lần nhận Giải thưởng Sáng tạo Khoa học và Công nghệ Việt Nam (Vifotec).Sau nhiều năm nghiên cứu, triển khai, đề tài đã thu hồi thành công thạch cao có chất lượng đảm bảo các yêu cầu trong dự thảo tiêu chuẩn TCVN Thạch cao phốt pho dùng để điều chỉnh thời gian đông kết trong sản xuất xi măng. Bước đầu cung cấp sản phẩm cho một số nhà máy sản xuất xi măng như: Xi măng Vinaconex Yên Bình; Xi măng Yên Bái; Xi măng Tân Quang.

Bên cạnh ý nghĩa bảo vệ môi trường, việc sản xuất thành công thạch cao có ý nghĩa kinh tế, Việt Nam không có mỏ thạch cao tự nhiên, nguồn thạch cao sử dụng trong công nghiệp sản xuất xi măng hoàn toàn được nhập khẩu từ nước ngoài như Lào, Thái Lan, Trung Quốc. Theo Quy hoạch phát triển công nghiệp xi măng Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020 và định hướng đến năm 2030, năm 2020 nhu cầu sử dụng xi măng ở nước ta khoảng 94 triệu tấn/năm, khi đó lượng thạch cao sử dụng sẽ là 3,76 triệu tấn/năm.

Với công nghệ thu hồi thạch cao từ bã thải GYPS mà Công ty TNHH Ngọc Linh thực hiện thì 1,1 tấn GYPS sẽ thu hồi 1 tấn thạch cao. Giá sản phẩm khoảng 600.000 đồng/tấn, bằng 50% thạch cao nhập khẩu từ Lào, Thái Lan và 70% giá nhập khẩu từ Oman.

Sau khi nghe đơn vị thực hiện dự án trình bày cùng sự phản biện, đánh giá của các nhà khoa học, ông Uông Chu Lưu, Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết, vấn đề môi trường luôn là vấn đề nóng mà dư luận đặc biệt quan tâm. Trong quá trình phát triển kinh tế nếu không đảm bảo vấn đề môi trường thì mục tiêu phát triển nhanh và bền vững khó thực hiện được.

“Đây là mô hình mới trong khoa học và ứng dụng, một trong chủ trương của Bộ KHCN là ưu tiên nhà sản xuất trong nước xử lý nước thải chất thải, vừa đảm bảo yếu tố kinh tế vừa đảm bảo môi trường. Công ty Ngọc Linh đã tự bỏ vốn nghiên cứu là đáng hoan nghênh nhưng làm sao đảm bảo sản phẩm thạch cao nhân tạo cũng như quá trình sản xuất phải đảm bảo yếu tố môi trường, kinh tế và mang tính lâu dài”, Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Phạm Hồng Hà đánh giá, đã có nhiều ý kiến chất thải từ nhà máy đạm hóa chất là DAP Hải Phòng nếu không xử lý tốt thì khả năng xảy ra sự cố môi trường là rất lớn. Nên Bộ rất hoan nghênh công trình Biến bã thải độc hại thành thạch cao này.Bộ trưởng đề nghị công ty hoàn chỉnh quy trình sản xuất. Bởi quá trình từ ý tưởng đến thực tiễn, sản xuất thử và đưa sản phẩm lưu hành đại trà không phải lúc nào cũng khả quan. Ở Việt Nam có những nghiên cứu tốt, sản xuất quy mô nhỏ thì ổn nhưng quy mô lớn thì không được nên phải là quá trình. Nếu không làm tốt thì sản phẩm chỉ để trưng bày nên đây là vấn đề mà công ty cần lưu ý.

“Chúng tôi với tư cách nhà quản lý thì quan tâm đến sản phẩm thạch cao nhân tạo phải đáp ứng tiêu chuẩn, quy chuẩn theo quy định.  Đề nghị Hội đồng khoa học có chỉnh sửa, hoàn thiện kết quả của hội đồng làm cơ sở các cơ quan của Bộ sớm có đưa vào lưu hành thực tiễn sản phẩm này. Thứ nữa, Vụ Vật liệu xây dựng đang nghiên cứu khả năng áp dụng thạch cao nhân tạo trong sản xuất xi măng như thế nào. Công ty Ngọc Linh nên bắt tay với Tổng công ty Xi măng Việt Nam để thực hiện”, ông Hà cho biết.