Trước dự báo sẽ thiếu nước đổ ải vụ Đông Xuân 2019-2020 do thiếu hụt mưa, thiếu hụt nước và dòng chảy trong mùa lũ thấp so với trung bình nhiều năm trên các lưu vực sông, ông Vũ Đức Long, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng thủy văn quốc gia khẳng định: Hiện nay, trên các sông suối khu vực Bắc Bộ lượng dòng chảy đang thiếu hụt từ 20-80% so với trung bình nhiều năm; các sông khu vực Trung Bộ, Tây Nguyên thiếu hụt từ 30-50%, có sông thiếu hụt trên 60%.
Kênh mương ở huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị chưa có nước để phục vụ sản xuất vụ Đông Xuân. Ảnh: Nguyên Lý/TTXVN
Các hồ chứa, hồ thủy điện vừa và lớn trên toàn quốc đều không đạt mực nước dâng bình thường. Tổng dung tích các hồ chứa Hòa Bình, Tuyên Quang và Thác Bà chỉ đạt 65-85% dung tích thiết kế; các hồ khu vực Bắc Trung Bộ đạt khoảng 70-90%, Trung Trung Bộ đạt khoảng 40-70%, Nam Trung Bộ đạt khoảng 55-82%, khu vực Tây Nguyên đạt khoảng 80-90%. Đối với sông Mê Công trong mùa lũ năm 2019, lưu lượng dòng chảy vùng thượng nguồn sông Mê Công (phần lưu vực thuộc Trung Quốc) về hạ lưu luôn ở mức thấp hơn trung bình nhiều năm.
Từ 15/8-5/9, ở trung hạ lưu sông Mê Công xuất hiện 1 đợt lũ, mực nước đỉnh lũ tại một số trạm chính đều vượt mức báo động lũ, sau đó xuống nhanh. Tổng lượng dòng chảy trong tháng 8-10/2019 tại trạm Kratie (Campuchia) đạt khoảng 135 tỉ m3 thiếu hụt so với trung bình nhiều năm khoảng 82 tỉ m3, thấp hơn cùng kỳ năm 2018 khoảng 112 tỉ m3. Hiện nay, mực nước tại các trạm trên dòng chính sông Mê Công ở mức thấp hơn trung bình nhiều năm từ 0,5-3,0 m và nhiều trạm đã ở mức thấp nhất trong chuỗi số liệu quan trắc cùng kỳ. Mực nước đầu nguồn sông Cửu Long đang ở mức thấp hơn 0,4-0,7 m so với trung bình nhiều năm và tương đương cùng kỳ năm 2015.
Ông Vũ Đức Long nhận định: Trong 6 tháng tới, nguồn nước trên các sông suối trên toàn quốc tiếp tục thiếu hụt nhiều. Mùa khô năm 2019-2020, tình hình khô hạn, thiếu nước có nguy cơ cao xảy ra tại một số tỉnh khu vực Tây Bắc, Đông Bắc, các tỉnh ven biển Trung Bộ và khu vực Tây Nguyên. Đặc biệt là khu vực Nam Bộ. Cụ thể, khu vực Bắc Bộ được nhận định là nguồn nước tiếp tục thiếu hụt so với trung bình nhiều năm, thiếu hụt nhiều nhất tập trung trong tháng 12/2019 và tháng 1/2020 (thiếu hụt từ 20-40%); khu vực Trung Bộ, Tây Nguyên nguồn nước cũng được nhận định là tiếp tục thiếu hụt từ 30-60%, một số sông thiếu hụt trên 70%, tại một số sông ven biển Trung Bộ khả năng xuất hiện mực nước thấp nhất lịch sử.
Khu vực Nam Bộ, dòng chảy trên sông Mê Công về đồng bằng sông Cửu Long từ tháng 12/2019-2/2020 là rất hạn chế (khả năng thiếu hụt từ 30-45% so với trung bình nhiều năm), tổng lượng nước về đồng bằng sông Cửu Long khoảng 26 tỷ m3 thiếu hụt so với trung bình nhiều năm khoảng 3,5 tỷ m3. Từ tháng 12/2019 đến tháng 2/2020, sẽ xảy ra thiếu nước và xâm nhập mặn ở mức sớm hơn, sâu hơn và gay gắt hơn so với trung bình nhiều năm.
Hiện tại, dung tích trữ nước của các hồ thủy điện lớn trên lưu vực sông Hồng đang thiếu hụt so với yêu cầu tối thiểu theo Quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Hồng, trên các sông chính khu vực Bắc Bộ, sông Cửu Long chỉ xuất hiện lũ nhỏ, các sông ở Trung Bộ, Tây Nguyên, Nam Bộ xuất hiện 5 đợt lũ vừa và nhỏ, riêng trên sông Srêpốk, sông Đồng Nai xuất hiện lũ lớn, do đó các thủy điện lớn sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc cấp nước phục vụ đổ ải vụ Đông Xuân năm 2019-2020.
Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trên cơ sở nhu cầu dùng nước, đảm bảo điều tiết nguồn nước, tiết kiệm nước và theo điều kiện thực tế vận hành cấp nước, lịch lấy nước phục vụ gieo cấy lúa vụ Đông Xuân 2019-2020 sẽ theo 3 đợt, tổng thời gian là 18 ngày. Mực nước tại trạm thủy văn Hà Nội được duy trì từ 1,4-2,0m tùy theo các đợt lấy nước trong tháng 1-2/2020. Để đạt được giá trị mực nước này dự kiến tổng lượng nước cần cung cấp từ 3 hồ Hòa Bình, Tuyên Quang và Thác Bà là khoảng 4,0 tỉ m3.
Với diễn biến thiếu hụt về nguồn nước trên lưu vực sông, các cơ quan, đơn vị liên quan tổ chức và thực hiện lấy nước phục vụ sản xuất nông nghiệp cần chủ động trữ nước vào các khu trũng và hệ thống kênh mương, thực hiện nạo vét các cửa lấy nước và hệ thống kênh, lắp đặt trạm bơm dã chiến và tăng cường vận hành để lấy nước. Đồng thời, công tác tuyên truyền cần được đẩy mạnh để nâng cao nhận thức của cộng đồng về sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả.
Cũng theo ông Vũ Đức Long, cần thường xuyên quan trắc, theo dõi và liên tục cập nhật nhận định diễn biến tình hình khí tượng, thủy văn, khả năng xảy ra hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn trong mùa khô năm 2019- 2020 ở các vùng trên cả nước; đặc biệt, tình hình xâm nhập mặn khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Triển khai công tác điều tra khảo sát đo mặn sớm hơn… chủ động trong công tác giám sát, dự báo, cảnh báo sớm thiên tai.