Trong khi đó, phía Bắc hầm Hải Vân đang có một trạm thu phí để hoàn vốn cho dự án khác đó là dự án hầm Phước Tượng - Phú Gia cách đó 10 km. Cùng với một loạt dự án BOT xây dựng tuyến tránh đặt sai trạm thu phí, thì trường hợp này cũng có thể dẫn đến những bức xúc trong dư luận khi hai dự án thu phí trùng lặp nhau.
Trạm thu phí hầm đường bộ Phước Tượng - Phú Gia. Ảnh: Quốc Việt/TTXVN |
Theo kết luận Thanh tra Chính phủ mới công bố đối với dự án BOT Phước Tượng - Phú Gia, nội dung được dư luận quan tâm nhất trong kết luận là thay vì đặt trạm thu phí tại cửa hầm Phước Tượng và Phú Gia đúng theo hợp đồng được phê duyệt ban đầu, vào năm 2014, Bộ Giao thông Vận tải lại cho phép chuyển trạm ra ngoài dự án, cách cửa hầm khoảng 10 km về phía Nam, ngay trước cửa phía Bắc của hầm Hải Vân (ranh giới giữa Thừa Thiên - Huế và Đà Nẵng).
Điều này khiến cho doanh thu của dự án tăng đột biến so với phương án tài chính ban đầu cho nên dự án phải điều chỉnh thời gian thu phí xuống còn hơn 8 năm (giảm tới hơn 11 năm so với phương án tài chính ban đầu).
Theo phản ánh của nhiều doanh nghiệp, việc đặt trạm thu phí tại vị trí phía Bắc Đèo Hải Vân để thu hồi vốn cho dự án Phước Tượng - Phú Gia cách dự án đang thực hiện tới 10 km, kéo theo tình trạng lái xe dù có qua hầm Phước Tượng hay Phú Gia hay không (xe ô tô cỡ nhỏ có thể lưu thông dễ dàng qua hai con đèo mà dự án xây hầm này thực hiện) đều phải dừng lại nộp tiền tại trạm thu phí ở cửa phía Bắc Hầm Hải Vân.
Người dân các địa phương xung quanh trạm (thị trấn Lăng Cô, khu kinh tế Chân Mây - Lăng Cô thuộc huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế) đã có nhiều bức xúc khi không di chuyển qua hầm Phước Tượng - Phú Gia cũng phải nộp tiền cho trạm thu phí này.
Trong báo cáo kiểm toán về dự án BOT Phước Tượng - Phú Gia, Kiểm toán Nhà nước cũng kết luận: Việc đặt trạm thu phí tại Bắc hầm Hải Vân thuộc Quốc lộ 1 khiến người tham gia giao thông không có sự lựa chọn, trả phí dù không sử dụng hầm của dự án. Vì vậy, Kiểm toán Nhà nước cũng đề nghị Bộ Giao thông Vận tải đặt lại trạm thu phí dự án Phước Tượng - Phú Gia đúng quy định.
Điều đáng nói là trong khi đề nghị của Kiểm toán Nhà nước chưa được Bộ Giao thông Vận tải thực hiện thì mới đây Bộ Giao thông Vân tải lại cho phép thực hiện dự án BOT xây dựng ống hầm Hải Vân thứ 2 (kèm theo hạng mục bảo trì, vận hành hầm Hải Vân 1, thảm lại mặt đường Quốc lộ 1 qua đèo Hải Vân). Để thu hồi vốn cho dự án mới này, Bộ Giao thông Vận tải cho phép nhà đầu tư được đặt trạm thu phí tại phía Nam hầm Hải Vân, cách trạm của BOT Phước Tượng - Phú Gia 11 km.
Theo hợp đồng BOT dự án mở rộng hầm Hải Vân đã được ký kết, chủ đầu tư (Công ty cổ phần đầu tư Đèo Cả) được phép thu tại phía Nam hầm Hải Vân từ 1/1/2017 để bắt đầu có vốn để sửa chữa, vận hành hầm 1 và thi công hầm 2 (đã triển khai thi công từ năm 2016).
Tuy nhiên, chủ đầu tư hầm Hải Vân giai đoạn 2 nhận thấy nếu triển khai việc thu phí này sẽ gây ra phản ứng không tốt của xã hội vì lý do thu phí 2 lần. Lái xe khi chuẩn bị vào hầm đã phải nộp tiền, vừa ra khỏi hầm vài km lại phải nộp tiền lần nữa thì khó có thể chấp nhận được.
Mặc dù đã phải bỏ ra hàng trăm tỷ đồng để sửa hầm cũ, xây hầm mới nhưng vẫn chưa được thu phí đã gây thiệt hại cho chủ đầu tư dự án hầm Hải Vân giai đoạn 2, trong khi chủ đầu tư dự án BOT Phước Tượng - Phú Gia vẫn hằng ngày thu phí đều đều dù không phải bỏ kinh phí ra duy tu, bảo trì hầm Hải Vân. Do đó, Công ty cổ phần Đầu tư Đèo Cả đã có nhiều văn bản kiến nghị Bộ Giao thông Vận tải xử lý việc này.
Giải pháp nào cho 2 dự án này? Trao đổi với phóng viên, ông Võ Hoàng Anh, Trưởng phòng Quản lý chất lượng và nghiên cứu Phát triển của Tổng Công ty Tư vấn Thiết kế Giao thông Vận tải (Tedi) đánh giá: Việc đặt trạm thu phí của dự án Phước Tượng - Phú Gia tại phía Bắc hầm Hải Vân khiến cho chủ phương tiện không có lựa chọn, không sử dụng hầm vẫn phải trả phí.
“Đèo Phú Gia và Phước Tượng không quá cao và hiểm trở, những xe ô tô cỡ nhỏ vấn có thể đi được Quốc lộ 1, không cần sử dụng hầm. Nhưng vì dự án thu phí ở cửa hầm Hải Vân nên dù qua hầm Phước Tượng - Phú Gia hay không, lái xe và chủ phương tiện đều phải trả phí”, ông Hoàng Anh nói.
Để giải quyết việc trùng lặp trạm thu phí này, theo ông Hoàng Anh, có hai phương án; phương án 1: Gộp chung hai việc thu phí của hai dự án thành 1 trạm thu phí; kinh phí thu được phân bổ cho 2 dự án (việc này đã có tiền lệ trên dự án cao tốc Pháp Vân - Ninh Bình khi xóa bỏ trạm Đại Xuyên). Phương án 2: Đưa trạm thu phí của hầm nào về hầm đó.
“Phương án 1 được đánh giá là đơn giản, dễ dàng cho các nhà đầu tư nhưng phải tính toán lại phương án tài chính có khả thi hay không. Phương án 2 đảm công bằng nhất, người sử dụng hầm nào trả tiền cho hầm đó, không dùng không phải chi trả. Phương án 2 cũng đảm bảo tính sòng phẳng, cạnh tranh giữa các nhà đầu tư BOT”, ông Hoàng Anh phân tích.
Còn ông Nguyễn Ngọc Cảnh, nguyên Tổng giám đốc Ban Quản lý dự án 85 (nguyên Giám đốc dự án Hầm Hải Vân giai đoạn 1) nhận định: Việc BOT Phước Tượng - Phú Gia đặt trạm thu phí tại hầm Hải Vân là không đúng, bất hợp lý. Việc này cũng đã được cơ quan Kiểm toán Nhà nước và Thanh tra Chính phủ chỉ ra.
“Ai đã từng đi hai con đèo này đều có thể nhận xét là xe con và xe khách cỡ nhỏ vẫn có thể đi đèo Phước Tượng - Phú Gia dễ dàng; chỉ có xe tải nặng, xe khách lớn mới thực sự cần đi hầm. Có hầm cũng tốt nhưng nên sòng phẳng, để cho người dân có lựa chọn”, ông Cảnh nói.
Cũng theo ông Cảnh, chỉ có phương án di dời trạm thu phí Phước Tượng - Phú Gia về đúng vị trí của dự án mới có thể đảm bảo công bằng.
Để giải quyết tình trạng nan giải này, Bộ Giao thông Vận tải đã tổ chức nhiều cuộc họp và đề xuất một số giải pháp. Cụ thể, ngày 17/1/2017, Bộ Giao thông Vận tải có thông báo số 20/TB-BGTVT yêu cầu Vụ Đối tác công tư của Bộ này báo cáo Bộ trưởng và Ban cán sự Bộ Giao thông Vận tải phương án thu phí của hai dự án, trong đó có phương án đưa trạm thu phí của dự án nào về cửa hầm của dự án để đảm bảo quyền lựa chọn của người dân khi tham gia giao thông.
Tuy nhiên, việc xử lý bất cập tại trạm thu phí Bắc hầm Hải Vân dường như không mấy tiến triển, vì vậy trong thông báo kết luận hồi tháng 6 vừa qua, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Lê Đình Thọ đã yêu cầu Vụ Đối tác công tư, Vụ Tài chính và các đơn vị liên quan đến trạm thu phí Nam Hải Vân và trạm thu phí hoàn vốn cho dự án hầm Phước Tượng - Phú Gia (trạm thu phí Bắc Hải Vân) tìm phương án thu phí phù hợp, tạo điều kiện cho người dân, báo cáo Bộ Giao thông Vận tải trước ngày 15/8/2017. Trường hợp không giải quyết được, Bộ Giao thông Vận tải sẽ báo cáo Thủ tướng Chính phủ xin ý kiến chỉ đạo để đảm bảo công bằng cho các dự án.