Trong bối cảnh ngân sách đầu tư cho hạ tầng giao thông hạn hẹp, ngành giao thông vận tải (GTVT) đã “trải thảm đỏ” để thu hút các nguồn vốn ngoài xã hội. Từ năm 2001 – 2013, ngành đã kêu gọi được gần 90.000 tỷ đồng ngoài ngân sách để “rót” vào các dự án giao thông.
Cái khó ló cái khôn
Theo Vụ kế hoạch đầu tư (Bộ GTVT), mặc dù đã có bước phát triển mạnh mẽ, nhưng hệ thống hạ tầng giao thông Việt Nam hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế. Thực tế, tại các thành phố lớn hiện nay, quy hoạch đô thị, quy hoạch giao thông còn thiếu đồng bộ, thiếu thống nhất về chiến lược, chồng chéo về giải pháp. Điều này đang tạo ra những “nút thắt” rất khó xử lý, nhất là khâu giải phóng mặt bằng.
Trong bối cảnh suy thoái kinh tế, ngân sách nhà nước đầu tư cho hạ tầng giao thông ngày càng hạn hẹp, ngành GTVT còn phải đối mặt với nhiều thách thức khác. Vốn ODA giao thông ít dần do nước ta đã trở thành nước có mức thu nhập trung bình; hàng trăm công trình giao thông từ Trung ương đến địa phương phải đình hoãn, giãn tiến độ, ảnh hưởng lớn đến quá trình phát triển kết cấu hạ tầng. Đặc biệt, vốn ngân sách dành cho ngành GTVT từ năm 2011 đến nay rất hạn chế, chỉ đạt 20% nhu cầu thực tế.
Dự án BOT thi công mở rộng QL1 đoạn Thanh Hóa - Nghệ An. CTV |
Theo Nghị quyết số 13-NQ/TW (ngày 16/1/2012) về xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, nhu cầu vốn cho đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông rất lớn. Giai đoạn 2011 - 2015 cần tới 480.000 tỷ đồng; giai đoạn 2016 - 2020 cần 730.000 tỷ đồng, trong khi đó, tỷ lệ vốn đầu tư công so với GDP giảm từ hơn 40% năm 2010 xuống dưới 30% năm 2013. Thực tế này đang tạo ra áp lực không nhỏ cho ngành GTVT.
Cục trưởng Cục Quản lý xây dựng và chất lượng công trình giao thông (Bộ GTVT) Trần Xuân Sanh: Từ năm 2011 - 2013, nguồn vốn của tư nhân đầu tư cho hạ tầng giao thông bằng cả mấy chục năm trước cộng lại. Do đó, ngành phải tạo điều kiện thuận lợi nhất để thu hút thêm nguồn vốn này. |
Để đảm bảo hạ tầng theo kịp tốc độ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, ngay từ năm 2011, lãnh đạo ngành GTVT đã phải “trải thảm đỏ” kêu gọi nguồn vốn tư nhân trong nước tham gia cùng Nhà nước đầu tư cho các công trình theo hình thức BOT (xây dựng - kinh doanh - chuyển giao lại), BT (xây dựng - chuyển giao lại), PPP (hợp tác công tư)…
Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Đầu tư (Bộ GTVT) Nguyễn Hoằng cho biết: Từ năm 2011 - 2013, Bộ GTVT đã huy động được gần 90.000 tỷ đồng để xây dựng các công trình giao thông trọng điểm như: Các dự án BOT mở rộng quốc lộ (QL)1 đạt 43.720 tỷ đồng, các dự án BOT mở rộng QL14 đạt gần 6.000 tỷ đồng và nhiều dự án BOT, BT, PPP khác đạt gần 40.000 tỷ đồng. Nhờ vậy, nhiều dự án hoàn thành sớm hoặc được khởi công theo đúng dự kiến. Nếu ngành không sớm có động thái này, mà chờ vốn ngân sách, chắc chắn nhiều dự án sẽ chậm tiến độ.
Tháo “nút thắt” để thu hút vốn
Theo Bộ trưởng Bộ GTVT Đinh La Thăng, việc quyết liệt triển khai các dự án mở rộng QL1, QL14 bằng nhiều nguồn vốn khác nhau, trong đó có nguồn vốn ngoài ngân sách đặc biệt có ý nghĩa trong bối cảnh hiện nay, góp phần giảm gánh nặng cho ngân sách Nhà nước. Thời điểm hiện nay là cơ hội thu hút vốn ngoài ngân sách cho hạ tầng giao thông. Do đó, Bộ GTVT cần tạo điều kiện tối đa về thủ tục, cơ chế, chính sách để thu hút vốn.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia nhận định, việc kêu gọi nguồn vốn đầu tư hạ tầng ngoài ngân sách hiện nay không dễ dàng. Nguyên nhân là do cơ chế, chính sách, quy định về thời gian hoàn vốn các dự án cho nhà đầu tư đang tồn tại nhiều bất cập. Vì vậy, ngành GTVT cần có những quy định tối thiểu về tỷ lệ vốn của nhà đầu tư được tham gia các dự án; các quyền tự chủ của doanh nghiệp có bảo lãnh… Quan trọng nhất là việc lựa chọn nhà đầu tư dự án thực hiện theo hình thức đấu thầu trên cơ sở cạnh tranh công bằng.
Hiện nay, hành lang pháp lý về việc đầu tư vào hạ tầng giao thông cũng chưa rõ ràng, các luật thiếu thống nhất, thiếu văn bản hướng dẫn, khiến nhiều nhà đầu tư chưa thật sự yên tâm vào cuộc.
Nguyễn Tiến