Hiện nay việc phát triển thủy điện nhỏ và vừa tại Lào Cai vẫn còn nhiều bất cập.
"Công lắm, tội nhiều"
Phần lớn các nhà máy thủy điện nhỏ và vừa của tỉnh Lào Cai được đặt tại vùng sâu, vùng xa đã chung tay cùng nhà nước đưa điện về miền núi, cải tạo cơ sở hạ tầng, tăng cơ hội phát triển kinh tế cho những vùng nghèo khó, đồng thời, bổ sung sản lượng điện không nhỏ cho phần thiếu hụt của lưới điện quốc gia. Việc đầu tư xây dựng các hồ chứa thủy điện cũng sẽ góp phần quan trọng trong việc trữ và điều hòa nước cho các nhu cầu khác, đặc biệt là vào mùa khô.
Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích mà thủy điện nhỏ và vừa mang lại, các dự án này cũng đã khiến chính quyền và người dân địa phương không khỏi "đau đầu", phiền toái.
Vào mỗi đợt mưa lớn, thủy điện Tuyên Quang xả lũ thì người dân thị trấn Na Hang, huyện Na Hang (Tuyên Quang) lại phải sống trong nỗi sợ nhà cửa, ruộng vườn bị sụt lún, cuốn trôi. Ảnh: Văn Tý - TTXVN |
Dư luận ở Lào Cai chưa hết xôn xao sau khi cơ quan chức năng công bố 6 công trình thủy điện nhỏ, gồm: Nhà máy Thủy điện Nậm Hô, Tà Lơi 3, Suối Trát, Tà Lạt, Nậm Tha 5, Nậm Tha 6... hồi cuối năm 2013 đầu 2014 đã tự ý nâng chiều cao thân đập vượt quá thiết kế cho phép, thì ngày 10/4/2015, tại buổi làm việc tháo gỡ khó khăn cho các nhà đầu tư thủy điện trên địa bàn tỉnh do UBND tỉnh Lào Cai tổ chức, lãnh đạo Sở Xây dựng cảnh báo có tới 56/66 dự án thủy điện phạm luật do chưa được cấp phép xây dựng nhưng vẫn tiến hành thi công. Chưa hết, cũng tại buổi làm việc, lãnh đạo Sở Tài nguyên và Môi trường cho biết có 47 dự án chưa hoàn thiện thủ tục đất đai. Trong số đó mới có 7 đơn vị được cấp giấy chứng nhận tài sản trên đất.
Không chỉ vậy, người dân và chính quyền địa phương một số nơi khá bức xúc với các dự án thủy điện trên địa bàn do cách ứng xử của họ với người dân. Phó Chủ tịch huyện Bắc Hà, ông Bùi Quang Huy cho biết: hiện huyện có 4 dự án thủy điện được cấp phép, trong đó có 3 dự án đang được triển khai. Tuy nhiên, Công ty CP thủy điện Bắc Hà sau vụ xả lũ ẩu (giữa quý III năm 2014) gây thiệt hại hàng trăm ha hoa màu trị giá hàng tỷ đồng cho nhân dân vùng hạ du huyện Bắc Hà và Bảo Yên, vẫn chưa tiến hành hỗ trợ hơn 300 triệu đồng cho người dân như đã cam kết. Bên cạnh đó, vấn đề nước sinh hoạt cho 28 hộ dân khu tái định cư và nước sản xuất của 25ha đất nông nghiệp cũng chưa được Công ty này chú ý giải quyết dứt điểm. Tại buổi làm việc, lãnh đạo Sở Nông nghiệp đã yêu cầu thủy điện Bắc Hà phải bổ sung phương án phòng chống ngập lụt cho vùng hạ du. Xây dựng bản đồ ngập lụt cho trục sông Chảy và có hệ thống cảnh báo sớm cho người dân trước khi tiến hành xả lũ. Bên cạnh đó, vấn đề giải phóng mặt bằng và tái định cư cho người dân cần được các nhà đầu tư quan tâm đúng mức để tránh bức xúc từ phía nhân dân huyện Sa Pa, sau sự cố sạt lở đất do nổ mìn ngày 27/2/2015, tại khu vực cửa nhận nước - Dự án xây dựng nhà máy thủy điện Cốc San, cũng đã phải di chuyển 03 hộ dân bị ảnh hưởng (02 hộ di chuyển tạm thời, 01 hộ di chuyển lâu dài) đến nơi an toàn, đồng thời nhà đầu tư phải chịu trách nhiệm về toàn bộ kinh phí di chuyển các hộ dân.
Kiên quyết "khai tử"
Theo Quy hoạch đã được phê duyệt, tỉnh Lào Cai hiện có 70 công trình thủy điện với tổng công suất lắp máy 990,65MW. Đến nay, UBND tỉnh Lào Cai đã cho phép 41 nhà đầu tư khảo sát lập dự án 66 công trình thủy điện với tổng công suất lắp máy 975,85MW.
Theo ông Phan Văn Cương, Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Lào Cai, hiện có 7 dự án đã khởi công nhưng đang dừng thi công do năng lực tài chính của chủ đầu tư hạn chế, không thể tiếp cận vay vốn của các tổ chức tín dụng như: Dự án thủy điện Suối Chăn 1, Nậm Xây Luông 5, Nậm Xây Nọi 2, Suối Chăn 1 và 2, Nậm Củn và Minh Lương. Một số dự án còn gặp khó khăn về đường dây đấu nối xa như Nậm Luông 5, Nậm Xây Nọi 2. Ông Cương cũng cho biết, Lào Cai cũng có 8 dự án đã cấp giấy chứng nhận đầu tư nhưng chưa khởi công. Trong đó, ngoài 4 dự án theo yêu cầu của Bộ Công Thương phải triển khai thi công sau năm 2015, 4 dự án còn lại chủ yếu gặp khó khăn trong khâu giải phóng mặt bằng và năng lực của chủ đầu tư hạn chế.
Ông Nguyễn Thanh Dương, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai cho biết, đối với các dự án đã dừng thi công, trong quý II/2015, nếu không triển khai trở lại, UBND tỉnh sẽ xem xét thu hồi dự án. Đối với các dự án đã được cấp giấy chứng nhận đầu tư trên 12 tháng chưa khởi công và các dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư trên 12 tháng mà chưa nộp hồ sơ xin cấp chứng nhận đầu tư thì UBND tỉnh cũng sẽ kiên quyết thu hồi.
Năm 2013-2014, Lào Cai đã tiến hành thu hồi và đưa ra khỏi quy hoạch 53 dự án thủy điện vừa và nhỏ. Nguyên nhân, theo báo cáo thẩm tra của Ban Kinh tế Ngân sách trình Hội đồng nhân dân tỉnh Lào Cai tại kỳ họp thứ 12, khóa XIV là các chủ đầu tư không đảm bảo khả năng thực hiện dự án. Bên cạnh đó, một số dự án tác động đến môi trường và đời sống dân cư, không thực hiện đúng tiến độ cam kết, vi phạm Luật Đầu tư. Ngoài ra, UBND tỉnh Lào Cai cũng tính đến cân bằng lợi ích giữa người dân và doanh nghiệp, đặc biệt là những hệ lụy với môi trường xung quanh các dự án thủy điện.