Khuyến khích dùng vật liệu không nung

Những năm qua, Việt Nam đã có nhiều nỗ lực để tăng cường sử dụng vật liệu xây không nung (VLXKN) thay thế cho vật liệu nung. Nhưng mục tiêu thay thế 20 - 25% gạch đất sét nung bằng gạch không nung vào năm 2015 và 30 - 40% vào năm 2020 xem ra còn khá xa vời.

Thói quen dùng vật liệu nung

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Trần Nam cho biết, mỗi năm cả nước sản xuất, tiêu thụ 22 tỷ viên gạch quy tiêu chuẩn và con số này lên đến 40 tỷ viên vào  năm 2020. Trong khi đó, để sản xuất gạch đất sét nung thì phải sử dụng nguyên liệu chủ yếu từ đất nông nghiệp, đất ruộng.


Nếu sản xuất 1 tỷ viên gạch đất sét nung phải dùng đến 1,5 triệu m3 đất, tương đương 75 ha, độ sâu khai thác là 2m đất  nông nghiệp. Diện tích này bằng với diện tích một xã, ảnh hưởng lớn đến an ninh lương thực. Bên cạnh đó, việc đốt lò còn phải sử dụng đến hàng triệu tấn than, thải ra hàng chục vạn tấn tro xỉ, 17 triệu tấn CO2, gây hiệu ứng nhà kính, ô nhiễm môi trường.

Theo các chuyên gia về vật liệu xây dựng, nguyên nhân người dân sử dụng gạch đất sét nung chủ yếu là do thói quen. Nên việc làm thế nào để có thể thúc đẩy việc sử dụng VLXKN thay thế cho vật liệu nung, thì điều quan trọng nhất là phải khiến người dân hiểu tác dụng của VLXKN.

Từ đó, người dân chủ động lựa chọn nguyên vật liệu hướng tới xây dựng những công trình xanh cho riêng mình, góp phần bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó là nhận thức của các doanh nghiệp xây dựng khi chọn VLXKN cho công trình, hay trách nhiệm của chủ lò gạch thủ công khi chấp hành lộ trình xóa bỏ phương thức sản xuất cũ, xây dựng nhà máy sản xuất VLXKN đạt tiêu chuẩn.

Ông Trần Duy Phúc, Giám đốc Công ty CP Cơ khí và vật liệu xây dựng (Kiến An, Hải Phòng) cho biết, các loại sản phẩm VLXKN phong phú như gạch lát hè, gạch xây dựng… Những vật liệu này có nhiều ưu điểm về chất lượng, như cường độ chịu lực và khả năng chống thấm cao. Khi xây nhanh hơn, đẹp và tiết kiệm hơn do hình dáng, kích thước vuông thành sắc cạnh, không cong vênh, nên sử dụng vữa ít hơn, tường phẳng, mạch vữa nhỏ. Giá thành sản phẩm khá cạnh tranh, rẻ hơn gạch nung từ 20 -30%.

Đặc biệt, nguồn nguyên liệu sản xuất gạch không nung khá phong phú, có thể tận dụng được phế liệu từ các nhà máy, các công trình xây dựng phá dỡ, mạt đá, xỉ than, vôi chạt... Đây có thể được coi là hướng đi tất yếu của ngành sản xuất vật liệu xây dựng.

Nhưng trên thực tế, việc phát triển loại vật liệu này trên toàn quốc còn chậm, đầu ra đối với sản phẩm khó khăn, nhìn chung sản phẩm gạch không nung chưa được thị trường đón nhận rộng rãi. Trong năm 2014, Công ty Thanh Phúc sản xuất ra 1 tỷ viên và sức tiêu thụ chỉ đạt 30% sản lượng, cung cấp chủ yếu cho các công trình tại địa phương như khu nghiệp VSIP (Thủy Nguyên), khu Trung tâm thành phố, KCN cảng Cái Lân (Quảng Ninh), LG Hải Phòng, cảng Hải Phòng…

Công trình sử dụng vốn nhà nước phải sử dụng

Theo ông Phạm Văn Bắc, Phó Vụ trưởng Vụ Vật liệu xây dựng - Bộ Xây dựng, nhu cầu về vật liệu xây dựng lớn. Để đáp ứng đủ cần phải duy trì sản xuất cả vật liệu nung và VLXKN, Bộ Xây dựng đã có Thông tư 09/2012/TT-BXD  trong đó có nội dung cơ bản về các công trình xây dựng bắt buộc phải sử dụng VLXKN.

Theo đó, các công trình xây dựng được đầu tư bằng nguồn vốn Nhà nước theo quy định hiện hành bắt buộc phải sử dụng VLXKN theo lộ trình: Tại các đô thị loại 3 trở lên phải sử dụng 100% VLXKN kể từ ngày Thông tư 09 có hiệu lực. Với các khu vực còn lại phải sử dụng tối thiểu 50% VLXKN đến hết năm 2015, sau 2015 phải sử dụng 100%.

Riêng đối với các công trình xây dựng từ tầng 9 trở lên không phân biệt nguồn vốn sau 2015 phải sử dụng tối thiểu 50% VLXKN loại nhẹ trong tổng số vật liệu xây. Từ đó hướng khuyến khích sử dụng VLXKN trong các công trình xây dựng như là trách nhiệm của mỗi tổ chức, cá nhân, góp phần nâng cao hiệu quả công trình cũng như công tác bảo vệ môi trường.

Bên cạnh đó, việc xóa bỏ lò gạch thủ công ở một số địa phương diễn ra chưa đạt tiến độ yêu cầu, do doanh nghiệp và các chủ lò sản xuất gạch nung chịu thuế bảo vệ môi trường còn thấp; giá nguyên liệu, nhiên liệu và nhân công rẻ... Vì vậy, gạch không nung vẫn đang bị gạch nung truyền thống cạnh tranh gay gắt. Do đó, cùng với các quy định của Nhà nước, cần có những chế tài cụ thể như: Tăng thuế đối với việc sử dụng đất sét, thuế bảo vệ tài nguyên, môi trường, kiên quyết xóa bỏ các lò gạch thủ công...


Thu Hằng