Loại dần doanh nghiệp vận tải xe khách yếu kém

Phần lớn các vụ tai nạn giao thông (TNGT) nghiêm trọng đều liên quan đến xe chở khách, đặc biệt, có tới 80% số vụ tai nạn xe khách là của các doanh nghiệp vận tải tư nhân quy mô nhỏ, không đầu tư thỏa đáng cho quản lý an toàn.

Xe khách gây tai nạn vì khoán lợi nhuận

Vận tải xe khách đang gia tăng cả về số lượng và chủng loại, đảm nhiệm tới 90% lưu lượng vận chuyển hành khách cả nước. Toàn quốc hiện có trên 1.500 doanh nghiệp, hợp tác xã kinh doanh vận tải hành khách, với khoảng 115.000 phương tiện. Mật độ phương tiện gia tăng lớn trên tất cả các tuyến đường bộ. Do phát triển nóng, công tác quản lý phương tiện tại các đơn vị vận tải đang bộc lộ nhiều khiếm khuyết.

Theo Tổng cục Đường bộ Việt Nam, nhiều đơn vị vận tải hiện nay không quản lý được phương tiện. Công tác quản lý lái, phụ xe ở nhiều đơn vị chỉ mang tính hình thức. Thậm chí, nhiều đơn vị không trực tiếp tuyển chọn, quản lý, phát hiện và xử lý các vi phạm của lái, phụ xe. Thêm vào đó, nhiều đơn vị vận tải chưa thiết lập được quy trình tiếp nhận, giải quyết phản ánh, khiếu nại của hành khách... và hệ quả là công tác quản lý các doanh nghiệp vận tải đang được “thả nổi”. TNGT đường bộ hiện chiếm trên 95% số người chết và 96% số người bị thương trong tổng số các vụ TNGT, trong đó, phần lớn các vụ TNGT nghiêm trọng đều liên quan đến xe khách.

Hành khách nếu phát hiện lái xe vi phạm, sử dụng rượu, bia, phóng nhanh, vượt ẩu, lấn đường... cần lên tiếng để tự bảo vệ mình bằng cách yêu cầu lái xe giảm tốc độ, dừng xe, gọi điện thoại phản ánh vi phạm tới số 113, điện thoại đường dây nóng của Cục CSGT đường bộ, đường sắt 069.42608 hay các bến xe, đơn vị vận tải chủ quản tiếp nhận, xử lý.

Riêng trong tháng 3 đã xảy ra hàng chục vụ TNGT nghiêm trọng liên quan đến xe khách. Điển hình như vụ tai nạn 2 xe khách đấu đầu trên QL 1A đoạn qua thành phố Cam Ranh (tỉnh Khánh Hòa) ngày 8/3/2013, làm 12 người tử vong và 50 người bị thương.

Điều đáng nói là các vụ tai nạn thảm khốc thường xảy ra tại các quãng đường đẹp, không bị hạn chế tầm nhìn, do chủ quan của lái xe. Qua điều tra của Cục Cảnh sát giao thông (CSGT) đường bộ, đường sắt, tất cả các vụ TNGT liên quan đến xe khách gần đây đều là xe của các doanh nghiệp vận tải tư nhân quản lý, mặc dù các xe này đều là xe chất lượng tốt. Điều đáng nói, nguyên nhân sâu xa của các vụ tai nạn đều xuất phát từ việc khoán lợi nhuận của các nhà xe cho lái xe.

Chủ tịch Hiệp hội vận tải ô tô Hà Nội Bùi Danh Liên:  Siết chất lượng lái xe Khâu đào tạo lái xe hiện nay tương đối tốt về quy trình, nhưng khâu quản lý đào tạo lại lỏng lẻo. Một thời gian dài, các cơ quan quản lý buông lỏng, nên đội ngũ lái xe hiện nay, đặc biệt là lái xe khách có chất lượng chưa cao. Riêng bằng lái xe chuyên nghiệp từ 16 chỗ trở lên phải có hình thức đào tạo riêng, toàn diện hơn, không chỉ đào tạo về tay lái, mà còn phải chú trọng về đạo đức, kiến thức pháp luật..., cung cấp cho lái, phụ xe những kiến thức cơ bản về trách nhiệm xã hội của họ, trách nhiệm với bản thân, doanh nghiệp và hành khách. Ngoài ra, khi tuyển dụng, doanh nghiệp không nên chỉ căn cứ vào bằng cấp, chứng chỉ lái xe mà phải thử tay nghề. Cục trưởng Cục CSGT Đường bộ, đường sắt Nguyễn Văn Tuyên: Đưa xe khách vào loại kinh doanh đặc biệt Các vụ TNGT đường bộ nghiêm trọng từ trước đến nay đều do lỗi chủ quan của lái xe, dẫn đến nhiều vi phạm như chạy quá tốc độ, tránh vượt sai quy định, phóng nhanh vượt ẩu, tranh giành khách, chạy quá số giờ quy định mà không nghỉ ngơi... Do vậy, mỗi lái xe phải ý thức bảo vệ chính bản thân mình, tính mạng của mình và hành khách ngồi trên xe. Quan trọng nhất hiện nay là các cơ quan chức năng cần sớm nghiên cứu đưa xe khách vào ngành kinh doanh đặc biệt để giám sát chặt chẽ.

Vì muốn "bắt" được nhiều khách, nên lái xe phải chạy nhanh, vượt ẩu, chạy xuyên đêm. Trong khi đó, hầu hết các vụ tai nạn đều xảy ra vào ban đêm. Do các lái xe chủ quan không sử dụng đúng đèn chiếu xa, chiếu gần, không lường trước được các tình huống bất ngờ xảy ra khi không quan sát được "góc chết" trên xe. Thêm vào đó, ý thức của lái xe hạn chế do sự coi thường tiêu chí an toàn của các doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp vận tải hiện nay có tình trạng cho cá nhân góp vốn rồi khoán trắng cho lái xe, khoán doanh thu, cho phép lái xe chở quá tải. Các doanh nghiệp không quản lý được chất lượng, hành trình xe, sức khỏe của lái xe... nên nguy cơ tai nạn rất cao.

Sửa đổi điều kiện kinh doanh vận tải hành khách

Hiện loại hình vận tải xe khách có nhiều bất cập, từ ý thức của đội ngũ lái xe, công tác quản lý của doanh nghiệp vận tải, đến sự thiếu hụt các thiết chế mạnh để đảm bảo an toàn cho hành khách, nhất là thiếu trang thiết bị giám sát, kiểm soát và xử phạt người vi phạm... Các chuyên gia giao thông cho rằng, chỉ khi nào ngành GTVT giám sát, xử lý tốt được vi phạm, thì ý thức của lái xe mới được chấn chỉnh.

Trước thực tế trên, Hiệp hội Vận tải Việt Nam đang đề xuất Bộ GTVT sớm chấn chỉnh loại hình vận tải xe khách. Trong đó, phải bắt đầu từ việc sửa đổi quy định về điều kiện kinh doanh vận tải hành khách. Ngành vận tải hành khách hiện nay tồn tại rất nhiều doanh nghiệp quy mô nhỏ, thậm chí là một tập hợp của các cá nhân kinh doanh xe khách riêng lẻ góp xe vào chạy, nên trách nhiệm của chủ doanh nghiệp đối với lái xe, chất lượng xe bị buông lỏng.

Tổng cục Đường bộ Việt Nam đang phối hợp với các cơ quan liên quan triển khai Đề án Đổi mới toàn diện quản lý vận tải đường bộ, trong đó, mục tiêu trọng tâm là xây dựng quy chuẩn chất lượng dịch vụ vận tải hành khách bằng xe ô tô, nhằm hình thành cơ chế công khai minh bạch để thị trường loại dần những doanh nghiệp yếu kém và khuyến khích những doanh nghiệp có chất lượng dịch vụ tốt. Tới đây, Tổng cục Đường bộ Việt Nam sẽ công khai minh bạch thông tin về mức độ đáp ứng các tiêu chí chất lượng dịch vụ của doanh nghiệp vận tải, để người dân được biết và lựa chọn dịch vụ. Đây cũng là công cụ để các cơ quan chức năng quản lý nhà nước về vận tải ô tô.

Không thể phủ nhận thời gian qua, tình hình trật tự an toàn giao thông đã chuyển biến cơ bản khi các cơ quan chức năng triển khai hàng loạt biện pháp siết chặt. Tuy nhiên, số vụ TNGT nghiêm trọng vẫn nhức nhối, cần phải khắc phục tận gốc. Cục CSGT đường bộ, đường sắt cho biết, tới đây sẽ bố trí, thiết lập tăng cường các trạm tuần tra kiểm soát. Đối với các quốc lộ trọng điểm tiềm ẩn nguy cơ xảy ra TNGT, các tổ tuần tra lưu động sẽ siết chặt kiểm tra hoạt động xe khách và xử lý nghiêm vi phạm cả ngày và đêm... Hy vọng, biện pháp này sẽ khiến đội ngũ lái xe đường dài tự giác chấn chỉnh hành vi, nâng cao đạo đức lái xe.

Nguyễn Tiến