Phát triển vùng vì cả nước - Bài 2: Đẩy mạnh liên kết vùng

Điểm sáng trong phát triển vùng

Trung du và miền núi Bắc Bộ bao gồm 14 tỉnh trực tiếp nằm trong vùng và 21 huyện, 1 thị xã phía Tây của hai tỉnh Thanh Hóa và Nghệ An. Tổng diện tích toàn vùng 116.898 km2, chiếm 35% diện tích tự nhiên của cả nước. Hơn 30 dân tộc anh em đang sinh sống, dân số toàn vùng 14,7 triệu người, chiếm 15,2% dân số cả nước.

Thực tiễn phát triển của vùng trung du và miền núi Bắc Bộ thời gian qua cho thấy, tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân năm trong giai đoạn 2011-2020 của vùng đạt 7,96%; cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực theo hướng tăng tỷ trọng công nghiệp. Các hoạt động liên kết của vùng đã được coi trọng gắn với đầu tư phát triển, từng bước hình thành và phát triển hạ tầng giao thông kết nối liên vùng, gắn kết các địa phương, phát triển khu kinh tế cửa khẩu và các hình thức hợp tác xuyên biên giới. Một số địa phương là điểm sáng trong phát triển công nghiệp, nông nghiệp như Bắc Giang, Thái Nguyên, Sơn La, Lào Cai. Hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông từng bước được đầu tư mới, đã hình thành được một số tuyến đường cao tốc kết nối với Thủ đô Hà Nội, cải thiện liên kết nội vùng, hệ thống cảng biển khu vực phía Bắc... Bước đầu phát triển được hệ thống các khu du lịch nghỉ dưỡng thu hút khách du lịch trong và ngoài nước như tại các tỉnh Lào Cai, Hà Giang, Điện Biên, Cao Bằng, Bắc Kạn,..

Trong những năm qua, huyện Việt Yên (Bắc Giang) nổi lên như một điểm sáng về thu hút đầu tư và phát triển kinh tế với các khu công nghiệp: Đình Trám, Vân Trung, Quang Châu… Hai trục kinh tế: trục Bắc - Nam (dọc cao tốc Hà Nội - Bắc Giang) đã và đang hình thành nhiều khu công nghiệp, cụm công nghiệp có quy mô lớn và trục Đông - Tây (dọc quốc lộ 37 và tỉnh lộ 398 - vành đai IV cũ) đã đưa Việt Yên trở thành khu vực phát triển năng động nhất tỉnh.

Là huyện trọng điểm về phát triển công nghiệp và thu hút đầu tư của tỉnh Bắc Giang, Việt Yên có 4 khu công nghiệp và 4 cụm công nghiệp đang hoạt động, đầu tư xây dựng với tổng diện tích 1.100 ha, 1.832 doanh nghiệp đang hoạt động trên địa bàn huyện, thu hút trên 120.000 công nhân lao động. Từ năm 2009 đến nay, huyện đã thu hút được trên 2000 dự án, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế-xã hội. Hệ thống cơ sở hạ tầng, kiến trúc cảnh quan đô thị Việt Yên có nhiều cải thiện, đời sống kinh tế và tinh thần của người dân được nâng cao; diện mạo đô thị khang trang và thay đổi mạnh mẽ.

Nằm ở phía Tây Bắc của Tổ quốc, trong giai đoạn 2015-2020, quá trình ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất ngành nông nghiệp của tỉnh Sơn La đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần đẩy mạnh tái cơ cấu ngành, tăng giá trị sản xuất nông nghiệp, tạo tiền đề phát triển nông nghiệp công nghệ cao trong tương lai. Giá trị sản xuất ngành nông nghiệp ngày càng được nâng cao nhờ tiến bộ khoa học và công nghệ, đóng góp quan trọng vào tổng thu nhập của địa phương. Tốc độ tăng trưởng ngành nông nghiệp của tỉnh tính theo giá hiện hành tăng bình quân 8,%/năm và tốc độ tăng trưởng tính theo giá so sánh năm 2010 tăng bình quân 4%/năm. Tổng sản phẩm ngành nông nghiệp năm 2020 đạt 14,10 nghìn tỷ đồng, lớn gấp 1,53 lần so với năm 2015 và lớn gấp 2,84 lần so với năm 2010.

Nằm ở vị trí trung tâm của vòng cung Tây Bắc, có cảnh quan tự nhiên đa dạng, văn hóa tộc người đặc sắc, phong phú, Lào Cai hội tụ những điều kiện thuận lợi cả về tài nguyên du lịch nhân văn và tài nguyên du lịch tự nhiên để thúc đẩy du lịch phát triển. Từ sự tương đồng về tự nhiên và văn hóa, Lào Cai đã đưa ra sáng kiến tổ chức các chương trình kết nối du lịch "Về cội nguồn" giữa 3 tỉnh Lào Cai, Yên Bái và Phú Thọ; tiếp đó là chương trình kết nối 8 tỉnh trong "Vòng cung du lịch Tây Bắc". Giai đoạn 2020 - 2025, du lịch Lào Cai xác định khai thác tốt lợi thế, trở thành khâu đột phá trong phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Triển khai kế hoạch phát triển sản phẩm du lịch trên địa bàn tỉnh Lào Cai giai đoạn 2021 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030, Lào Cai phấn đấu trở thành địa phương có nhiều sản phẩm du lịch hấp dẫn nhất so với các tỉnh miền núi trong cả nước.

Thực hiện tái cơ cấu ngành nông nghiệp, trên cơ sở đánh giá lợi thế và nhu cầu thị trường, trong giai đoạn 2017 - 2020, các tỉnh trong vùng trung du và miền núi Bắc Bộ đã chuyển đổi khoảng 54 nghìn ha đất gieo trồng lúa kém hiệu quả sang nuôi trồng thủy sản, trồng cây hàng năm cho giá trị kinh tế cao hơn từ 3 đến 8 lần. Đến nay, đã hình thành được một số vùng lúa đặc sản theo hướng sản xuất hàng hóa tập trung, chuyên canh, có thương hiệu sản phẩm, có thể kể đến như: nếp Tú Lệ, gạo Séng Cù, tẻ nương Mộc Châu, nếp Cẩm…

Giai đoạn 2016 - 2020, diện tích cây ăn quả của vùng đã tăng từ 185 nghìn ha lên 250 nghìn ha và trở thành vùng cây ăn quả lớn thứ 2 trên cả nước. Một số loại cây ăn quả đã được xây dựng thành vùng hàng hóa tập trung quy mô lớn như: vải thiều, nhãn, cam, bưởi, xoài. Bên cạnh việc chú trọng sản xuất, trong vùng còn quan tâm đến đầu tư công nghệ chế biến để tăng giá trị gia tăng cho các sản phẩm.

Về quy hoạch phát triển vùng giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, vùng phấn đấu hình thành được các chuỗi liên kết phát triển các sản phẩm nông nghiệp, trong đó đưa Sơn La trở thành trung tâm chế biến sản phẩm nông nghiệp; Tuyên Quang trở thành trung tâm sản xuất và chế biến gỗ; chuỗi liên kết phát triển du lịch, trong đó đưa Lào Cai trở thành trung tâm kết nối giao thương kinh tế giữa Việt Nam và các nước ASEAN với vùng Tây Nam Trung Quốc. Dựa trên các điều kiện phát triển, có thể xác định chuỗi liên kết khu vực động lực của vùng tại vành đai Bắc Giang - Thái Nguyên - Phú Thọ gắn với vùng Thủ đô. Đây là khu vực giữ vai trò quan trọng đối với cả vùng, hiện đóng góp khoảng gần 50% GRDP, 33% thu ngân sách của cả vùng.

Theo Tiến sỹ Nguyễn Chí Dũng, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, vấn đề quy hoạch tổng thể quốc gia nói chung và quy hoạch vùng, liên kết vùng nói riêng nếu đúng và trúng sẽ xác định được con đường đi một cách ngắn nhất, khoa học nhất trong việc tổ chức không gian phát triển, định hướng phát triển, cách thức phát triển phù hợp bối cảnh, tình hình của từng giai đoạn. Để xây dựng và thực hiện quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh có chất lượng và tầm nhìn thì phải có sự gắn kết các địa phương trong vùng để tận dụng được lợi thế sẵn có, đồng thời hạn chế được việc triệt tiêu các nguồn lực của từng địa phương.

Liên kết để phát triển bền vững

Vùng Đồng bằng sông Cửu Long có nhiều tiềm năng, lợi thế cho phát triển, là một trong những đồng bằng lớn nhất, phì nhiêu nhất ở Đông Nam Á và thế giới. Khu vực có hệ thống sông ngòi, kênh rạch chằng chịt và nhiều vườn cây, rừng cây rộng lớn, với 4 khu dự trữ sinh quyển, vườn quốc gia, khu bảo tồn tự nhiên được công nhận là khu Ramsar của thế giới. Vùng có rất nhiều tiềm năng để phát triển du lịch, nhất là du lịch sinh thái nông nghiệp, miệt vườn, sông nước…

Trong số các chợ nổi Đồng bằng sông Cửu Long, những chợ nổi như Cái Bè (Tiền Giang) và Cái Răng (thành phố Cần Thơ) đang được nhiều du khách trong và ngoài nước chọn làm điểm đến trong các chuyến tham quan khi đến miền Tây Nam Bộ. An Giang phát triển lợi thế về du lịch tâm linh. Kiên Giang phát huy sản phẩm du lịch nghỉ dưỡng biển đảo. Cà Mau đẩy mạnh du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng gắn với rừng. Bạc Liêu khai thác sản phẩm du lịch điện gió hay du lịch đặc sản nông nghiệp… để giữ chân du khách. Điển hình là đảo Phú Quốc (Kiên Giang) đã phát triển thành trung tâm du lịch quan trọng của vùng.

Nắm bắt lợi thế của một địa phương thuộc tiểu vùng Đồng Tháp Mười với hệ sinh thái ngập nước đa dạng, vùng chuyên canh sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, tuyến sông Vàm Cỏ Đông, Vàm Cỏ Tây... là những điểm nhấn của ngành du lịch Long An tập trung khai thác, hoàn thiện sản phẩm trên nền tảng tài nguyên du lịch. Hay khu Du lịch sinh thái Làng nổi Tân Lập ở xã Tân Lập, huyện Mộc Hóa (tỉnh Long An) với phong cảnh sông nước hữu tình, những vạt hoa sen, hoa súng nở bừng trên dòng kênh, tuyến đường đan độc đáo xuyên rừng tràm, đặc sản ẩm thực theo mùa… đã trở thành điểm đến trải nghiệm, nghỉ dưỡng mang lại nhiều dấu ấn cho du khách.

Thời gian qua, liên kết phát triển du lịch góp phần thúc đẩy đầu tư nâng cấp hệ thống hạ tầng giao thông giữa Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long. Một số tuyến đường cao tốc đã được gấp rút triển khai góp phần rút ngắn thời gian di chuyển giữa các địa phương, nâng cao tính hấp dẫn của sản phẩm du lịch như tuyến Trung Lương-Mỹ Thuận…

Vùng Đồng bằng sông Cửu Long, với vị trí địa lý chiến lược quan trọng, có nhiều điều kiện thuận lợi để thu hút du khách trong và ngoài nước. Địa bàn này còn nhiều dư địa để liên kết với Thành phố Hồ Chí Minh, tạo ra không gian du lịch đặc sắc, đáp ứng được nhiều phân khúc thị trường, thúc đẩy sự lan tỏa kinh tế du lịch liên vùng nếu có các cơ chế, chính sách phù hợp, sự đồng hành của các doanh nghiệp, nhà đầu tư.

Những năm gần đây, các mối liên kết trong phát triển du lịch cũng bắt đầu được nhiều tỉnh, thành phố vùng Đồng bằng sông Cửu Long quan tâm. Nhiều mô hình hợp tác, liên kết du lịch chung đã được triển khai hiệu quả. Nổi bật là 2 khu vực liên kết trong vùng gồm khu vực: Thành phố Cần Thơ, An Giang, Kiên Giang, Cà Mau, Bạc Liêu và Hậu Giang và khu vực liên kết giữa các tỉnh duyên hải phía Đông gồm: Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, Trà Vinh.

Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đoàn Văn Việt đánh giá, hoạt động liên kết không chỉ đem lại sự đa dạng hóa mà còn hướng tới khai thác sự nổi trội về sản phẩm du lịch giữa các địa phương. Việc liên kết phối hợp giữa các tỉnh, thành phố là một trong những giải pháp mang tính chiến lược, khắc phục một phần tình trạng biệt lập trong hoạch định và thực thi chính sách của các địa phương. Từ đó giúp phát huy tiềm năng, thế mạnh của từng địa phương, đóng góp vào lợi ích chung của khu vực.

Tuy nhiên, vẫn thiếu một chiến lược tổng thể liên kết để phát triển bền vững, đặc biệt là liên kết đặc thù của từng địa phương và của vùng. Vì vậy, cần xây dựng kế hoạch liên kết tổng thể và cụ thể trong phát triển du lịch nông nghiệp vùng; xây dựng bộ thông tin chung về du lịch nông nghiệp vùng Đồng bằng sông Cửu Long...

Bài cuối: Tư duy đổi mới, tầm nhìn dài hạn