Xã Bản Liền hiện có hơn 500 ha chè Shan, trong đó có trên 400 ha được công nhận chè hữu cơ. Nhờ có thị trường xuất khẩu ổn định, mỗi năm Hợp tác xã Chè Bản Liền thu mua khoảng 400 tấn chè búp tươi.
Vẫn là những lá chè được bàn tay người dân tộc Mông, Tày, Dao ở Bản Liền hái về, nhưng chè Bản Liền với những cái tên nay đã trở nên nổi tiếng như Tả Củ Tỷ, Tả Van Chư, Hoàng Thu Phố, Lầu Thí Ngài đang dần chinh phục thị trường châu Âu khó tính bậc nhất thế giới.
Người Tày, người Mông thu hái chè trên những cây chè Shan cổ thụ ở Bản Liền.
Nói về sản phẩm chè Bản Liền của ngày hôm nay, ông Nguyễn Quốc Huy - Chủ tịch UBND huyện Bắc Hà tự hào đùa: “Có thể các anh sẽ thấy bất ngờ vì chưa nơi nào đồi chè xấu như ở Bản Liền đâu nhé, nhưng sản phẩm của vùng đất này đã vươn được tới trời Âu”.
Đúng như “cảnh báo” của người tâm huyết với nông nghiệp địa phương, Bản Liền hiện ra hoàn toàn khác với hình dung thường thấy về những đồi chè hút tầm mắt.
Không phải là những đồi chè thẳng tắp mà là những rừng chè cổ thụ chờ tay người thu hái.
Cách trung tâm huyện Bắc Hà gần 30 km, xã Bản Liền được thiên nhiên ban tặng khí hậu mát mẻ, thổ nhưỡng thích hợp để phát triển cây chè. Ngay cả những người cao tuổi nhất ở Bản Liền cũng không biết cây chè Shan tuyết có ở mảnh đất này từ bao giờ. Nhiều gốc chè có tuổi đời hàng trăm năm, mọc cheo leo trên sườn núi dốc.
Hợp tác xã Chè Bản Liền xuất khẩu mỗi năm khoảng 80 - 90 tấn chè với giá xuất khẩu bình quân lên tới 100.000USD/tấn.
Trung bình mỗi ha chè có thể đem lại lợi nhuận 80 - 100 triệu đồng/năm, cao hơn gấp nhiều lần so với các cây trồng truyền thống khác.
Giải thích về chuyện này, chị Lâm Thị Phiên (Bản Liền, Bắc Hà, Lào Cai) chia sẻ, cây chè được trồng rất lâu đời ở Bản Liền. Có thời gian, cây chè bán không ra tiền nên người dân bỏ mặc để cây tự phát triển nên cây mọc không theo hàng, theo lối, chỗ cây chết thì trống, chỗ thì lại san sát cây chè.
“Giờ sướng rồi,chè hái được không phải đi bán đâu nữa, bán luôn tại bản, có người về tận nhà mua.” - chị Phiên vui vẻ thêm.
Những cây chè Shan tuyết cổ thụ cao cả chục mét như một cây gỗ lớn mọc trên rẻo cao.
Thành công này có được từ sự thay đổi tư duy của chính người dân địa phương. Xác định chè là cây có giá trị hàng hóa, có triển vọng nâng cao thu nhập cho người dân, nên năm 2004, huyện Bắc Hà đã thành lập Hợp tác xã Chè Bản Liền đứng ra bao tiêu toàn bộ sản phẩm chè cho người dân trên địa bàn. Khi hợp tác xã được thành lập, người dân đã thay đổi nhận thức và quan tâm phát triển cây chè.
Ổn định về thu nhập, bà con Bản Liền vui say chăm sóc những vùng chè hữu cơ.
Năm 2019, sản phẩm chè hữu cơ Bắc Hà do Hợp tác xã Chè Bản Liền ở xã Bản Liền (huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai) sản xuất được Hội đồng Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) Trung ương cấp chứng nhận đạt OCOP hạng 5 sao. Hiện, 90% sản lượng chè của Hợp tác xã đã được xuất khẩu sang các nước châu Âu, Mỹ, Nhật Bản… với giá bán bình quân là 100 USD/kg.
Bao nhiêu cây cổ thụ là bấy nhiêu thăng trầm. Ông Phạm Quang Thận, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc Hợp tác xã Chè Bản Liền vắn tắt về những khó khăn giai đoạn đầu thành lập hợp tác xã và tìm lối ra cho sản phẩm: “Từ những khó khăn ban đầu như kêu gọi người dân tham gia vào hợp tác xã, quy hoạch vùng trồng lúa, trồng chè, đến nay hơn 100 thành viên ban đầu đã phát triển lên thành hơn 300 hộ liên kết trồng chè và bán chè búp tươi cho Hợp tác xã Chè Bản Liền”. Bấy nhiêu vẫn chưa đủ để nói hết khó khăn trong giai đoạn tìm hướng tham gia vào chuỗi liên kết sản xuất, thương mại chè hữu cơ và thuyết phục bà con thực hiện đúng những cam kết này của những nhà quản lý.
Đến nay, để đáp ứng tiêu chuẩn hữu cơ, chè Bản Liền được trồng, chăm sóc, thu hoạch và chế biến theo đúng 25 tiêu chuẩn quốc tế ngặt nghèo không sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật. Để có thể thu hoạch được chè, người dân địa phương phải leo dần lên ngọn cây, thu hoạch về những búp chè xanh, non đúng lứa.
Nếu người dân địa phương vẫn uống lá chè tươi thì sản phẩm bán ra thị trường sẽ được sao khô theo đúng quy cách tại xưởng chế biến của Hợp tác xã Chè Bản Liền.
Xã Tả Củ Tỷ- vùng chuyên canh chè lớn thứ 2 của Bắc Hà, có khoảng 25 ha chè Shan tuyết cổ thụ trong tổng số 150 ha chè hiện có, bà con nông dân người Nùng, Tày, Mông bắt đầu lên đồi hái chè về sao bán.
Từ đây, những búp chè được chứng nhận tiêu chuẩn như “Chứng nhận hữu cơ theo tiêu chuẩn châu Âu; tiêu chuẩn hữu cơ Canada và Mỹ do Tổ chức IACE-Italy và ATC-Thailand chứng nhận; Chứng nhận hữu cơ thương mại bình đẳng Fairtrade Certificate... sẽ được cấp “visa” thâm nhập thị trường châu Âu.
Chè Bản Liền vẫn luôn là niềm tự hào của người dân nơi đây. Bà Lâm Thị Thín (Bản Liền, Bắc Hà, Lào Cai) móm mém kể, từ bé đã thấy bố mẹ mang chè đi Bắc Hà bán. Mỗi người mua 1 - 2 kg thì mình mới có tiền mua thức ăn, mua muối mang về. Nay bà đã ngoài 80 tuổi, vẫn có thể đi hái chè và nhìn thấy những đồi chè mới do con cháu trồng đã là một niềm hạnh phúc.
Với công nghệ chế biến hiện đại đảm bảo sẽ cho ra đời những sản phẩm chè Việt không thua kém bất cứ loại trà nổi tiếng nào trên thế giới.
Điều đáng nói là trong quá trình vươn ra thế giới, chè Bản Liền không chỉ tạo dựng chỗ đứng vững chắc bằng các thương hiệu trà sấy, trà đen, trà trắng Tả Củ Tỷ, Tả Van Chư, Hoàng Thu Phố, Lầu Thí Ngài mà còn sản xuất cả được sản phẩm trà bánh phục vụ trong ngành mỹ phẩm.