Một trong những điểm sáng của hoạt động khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của Việt Nam trong những năm qua là sự thăng hạng trong bảng xếp hạng chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO), sự thăng hạng về chỉ số đổi mới sáng tạo tác động, là động lực thúc đẩy tăng năng suất lao động. Nhân Ngày đổi mới sáng tạo thế giới (21/4), Ngày sở hữu trí tuệ thế giới (26/4), phóng viên Thông tấn xã Việt Nam đã có cuộc trao đổi với ông Hà Minh Hiệp, Phó Tổng cục trưởng phụ trách Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng (Bộ Khoa học và Công nghệ) về vấn đề này.
Mô hình nuôi tôm công nghệ cao tại Khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao Bạc Liêu. Ảnh: Tuấn Kiệt/TTXVN
Đổi mới sáng tạo có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế đất nước, Việt Nam có chiến lược gì để thúc đẩy hoạt động hợp tác quốc tế về đổi mới sáng tạo cũng như kế hoạch của Tổng cục trong năm 2022 để góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, thưa ông?
Hiện nay, hoạt động hợp tác quốc tế về đổi mới sáng tạo đang được triển khai mạnh mẽ trên nhiều cấp độ và là một xu thế lớn mà Chính phủ và Nhà nước đang quan tâm và triển khai tại Việt Nam. Bộ Khoa học và Công nghệ đã mời các chuyên gia từ các cơ quan chính phủ, Bộ ngành liên quan, hiệp hội, các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp tham gia tích cực vào xây dựng tiêu chuẩn quốc tế thuộc các Ủy ban kỹ thuật của Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế liên quan đến tự động hóa, thương mại số, thương mại điện tử, sản xuất thông minh, đổi mới sáng tạo để nắm bắt những xu thế mới nhất hiện nay và tư vấn cho Chính phủ về đổi mới sáng tạo.
Năm 2022, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng tiếp tục thảo luận với các thành viên của các tổ chức quốc tế và khu vực về các hoạt động chuyên môn trong đó có đổi mới sáng tạo. Trong khuôn khổ APO, năm 2022 các thành viên sẽ tiếp tục trao đổi kinh nghiệm về các chủ đề cụ thể như: Năng suất và Đổi mới sáng tạo cho nền kinh tế số, các tiêu chuẩn và khung về quản lý đổi mới sáng tạo trong tổ chức, các mô hình kinh doanh đổi mới cho du lịch nông thôn, các công nghệ đổi mới cho nông nghiệp thuộc chuỗi cung ứng sản phẩm tươi sống, mô hình nông nghiệp thông minh đổi mới. Đồng thời, Tổng cục tiếp tục trao đổi hợp tác song phương và đa phương về tiêu chuẩn hóa trong các lĩnh vực về các công nghệ mới nổi, thương mại điện tử, thương mại số, sản xuất thông minh và đổi mới sáng tạo.
Với vai trò là Chủ tịch Tổ chức Năng suất châu Á (APO) nhiệm kỳ 2020-2021, ông có kế hoạch gì để thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong APO cũng như 21 nền kinh tế thành viên?
Với vai trò Chủ tịch APO nhiệm kỳ 2020-2021, Việt Nam đã chủ trì sáng kiến nghiên cứu Đánh giá nhu cầu quản lý đổi mới sáng tạo với sự tham gia của các chuyên gia đầu ngành đến từ 10 nền kinh tế thành viên. Kết quả nghiên cứu cho thấy bức tranh về quản lý đổi mới sáng tạo tại mỗi nền kinh tế trong khu vực và đề xuất khuyến nghị cho APO về các chương trình đào tạo và dự án triển khai áp dụng hệ thống quản lý đổi mới sáng tạo tại tổ chức/doanh nghiệp. Đây cũng là một trong những mục tiêu quan trọng của Tầm nhìn APO đến năm 2025.
Trong nhiệm kỳ 2020-2021, mặc dù tình hình dịch COVID-19 diễn biến phức tạp đã hạn chế và cản trở nhiều hoạt động hợp tác của APO, tuy nhiên các hoạt động chia sẻ kinh nghiệm triển khai thúc đẩy đổi mới sáng tạo của các nền kinh tế thành viên thông qua hội thảo trực tuyến, nghiên cứu, tọa đàm vẫn được APO triển khai mạnh mẽ, thu hút đông đảo đối tượng theo dõi và tham gia, đề xuất các ý tưởng mang tính đột phá cho giai đoạn sắp tới. APO cũng là tổ chức tích cực tổ chức các hội thảo về đổi mới sáng tạo trong các ngành, lĩnh vực như nông nghiệp, công nghiệp...
Hiện nay, cách tiếp cận phát triển năng suất dựa trên đổi mới sáng tạo đang trở nên cấp thiết và phổ biến, xin ông chia sẻ kinh nghiệm cũng như những hoạt động hợp tác quốc tế nổi bật trong khu vực?
Việc chuyển đổi sang nền kinh tế số trong bối cảnh toàn cầu hóa đưa đến những cách tiếp cận mới dựa trên đổi mới sáng tạo và đổi mới công nghệ. Việc tăng trưởng dựa vào vốn, tài nguyên, lao động trong bối cảnh tài nguyên thiên nhiên ngày càng bị thu hẹp đã trở nên không còn phù hợp. Do đó, nhiều nước trên thế giới đã lựa chọn chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng dựa vào phát triển năng suất dựa trên đổi mới sáng tạo và "thực tế cho thấy đây chính là yếu tố giúp tăng trưởng kinh tế một cách bền vững".
Trong khuôn khổ hợp tác của Tổ chức Năng suất Châu Á (APO), các nền kinh tế thành viên thảo luận và nghiên cứu các giải pháp để tăng năng suất, trong đó có đi tắt đón đầu thông minh thông qua đổi mới sáng tạo, cải cách mô hình quản lý đồng thời mở rộng năng lực áp dụng các thực hành và công nghệ mới, thế hệ mới.
APO cũng thúc đẩy các nghiên cứu của các nền kinh tế thành viên để tư vấn xây dựng môi trường pháp lý giúp thúc đẩy đổi mới sáng tạo. APO đã hỗ trợ Việt Nam xây dựng Kế hoạch Tổng thể phát triển năng suất dựa trên đổi mới sáng tạo được Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 36/QĐ-TTg Ban hành Kế hoạch tổng thể nâng cao năng suất dựa trên nền tảng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo giai đoạn 2021-2030. Kế hoạch tổng thể về năng suất quốc gia là sáng kiến của APO nhằm hỗ trợ các nền kinh tế thành viên xây dựng các mục tiêu, chiến lược và hành động giúp nâng cao năng suất. Kế hoạch tổng thể về năng suất cũng góp phần đưa năng suất vào các chương trình phát triển quốc gia, tăng cường vai trò của năng suất đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi nền kinh tế thành viên APO. Kế hoạch tổng thể sẽ đề xuất các hành động cần phải được thực hiện bởi các cơ quan khác nhau tại Việt Nam nhằm thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo, tăng cường mối liên kết giữa các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và các doanh nghiệp trong nước, xây dựng năng lực hấp thụ vốn con người, nâng cấp cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin truyền thông và hạ tầng logistic, bố trí và phân bổ các nguồn lực.
Tăng cường năng lực cơ sở hạ tầng chất lượng chính là một trong các yếu tố then chốt để nâng cao năng suất, chất lượng và thúc đẩy đổi mới sáng tạo thông qua công tác tiêu chuẩn hóa trong các lĩnh vực mới như IoT, blockchain, thương mại số, thương mại điện tử, in 3D, sản xuất thông minh sẽ tạo nền tảng vững chắc cho hoạt động này. Cụ thể, hoạt động hợp tác song phương với đối tác hàng đầu trong lĩnh vực này như Úc, Mỹ trong hai năm vừa qua về tiêu chuẩn hóa cho các công nghệ mới nổi, in 3D, hợp tác đa phương trong ASEAN để xây dựng lộ trình và biện pháp triển khai sản xuất thông minh là minh chứng cho hoạt động hợp tác đó.
Được biết Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) - Ban kỹ thuật ISO/TC 279 đã xây dựng Bộ Tiêu chuẩn ISO 56000 về quản lý đổi mới sáng tạo, xin ông nói rõ hơn về Bộ chỉ số này và lợi ích trong việc áp dụng Bộ tiêu chuẩn?
Trên phạm vi thế giới, từ năm 2019, Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO)-Ban kỹ thuật ISO/TC 279 đã xây dựng Bộ Tiêu chuẩn ISO 56000 về quản lý đổi mới sáng tạo. Một số tiêu chuẩn đã ban hành liên quan đến quản lý đổi mới như thuật ngữ, công cụ và phương pháp. Bộ tiêu chuẩn này nhằm hỗ trợ các tổ chức thúc đẩy đổi mới một cách có hệ thống, Các tiêu chuẩn này bao gồm: cung cấp cơ sở từ vựng, các khái niệm cơ bản, các nguyên tắc quản lý đổi mới, và cách tiếp cận để thực hiện quản lý đổi mới một cách có hệ thống…
Bộ tiêu chuẩn ISO 56000 có thể được áp dụng cho tất cả các tổ chức, bất kể loại hình, khu vực, mức độ trưởng thành hoặc quy mô. Bộ tiêu chuẩn đặc biệt hữu ích đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa, những doanh nghiệp này thường thiếu bí quyết công nghệ, phương pháp quản trị và nguồn lực để thực hiện các hoạt động đổi mới.
ISO 56000 cung cấp đầy đủ thông tin mà các nhà lãnh đạo doanh nghiệp cần để tạo ra một hệ thống đổi mới trong các tổ chức của họ với thông qua phân tích những năng lực cốt lõi của doanh nghiệp trong 5 lĩnh vực gồm: Chiến lược, Văn hóa, Quá trình, Công cụ và kỹ thuật, Thước đo.
Trân trọng cảm ơn ông!