Ông Trịnh Anh Tuấn-Phó Cục trưởng Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng cho biết, nếu ở nước ngoài, nhất là các nước phát triển như Mỹ mục đích của kinh doanh đa cấp là tiết kiệm thời gian trong việc đưa các sản phẩm tốt nhất, có chất lượng nhất từ nhà sản xuất tới tay người tiêu dùng thì ở một số doanh nghiệp đa cấp tại Việt Nam, chất lượng hàng hóa không được chú trọng, giá trị sản phẩm bị nâng khống lên rất nhiều, không đúng với giá trị đồng tiền của người mua bỏ ra.
Các công ty kinh doanh đa cấp chỉ lo làm sao phát triển được hệ thống của mình có đông người tham gia. Vì vậy, họ chỉ chú trọng đến các hình thức khuếch trương, "đánh bóng" tên tuổi, trích hoa hồng vô tội vạ để thu hút càng đông người tham gia càng tốt.
Theo ông Trịnh Anh Tuấn, bằng cách kinh doanh trục lợi này, những đơn vị kinh doanh đã làm cho người dân, cụ thể là các nhà phân phối, đại lý, người môi giới… tin rằng, lợi nhuận không thực sự được xuất phát từ việc giới thiệu sản phẩm mà từ việc tuyển mộ các thành viên mới. Càng khuếch trương, càng đông đảo người tham gia thì việc được hưởng hoa hồng sẽ càng cao.
Thực tế cho thấy, với những vụ án lừa đảo dưới hình thức kinh doanh đa cấp, thường để lại những hậu quả khá nặng nề, bởi số lượng người tham gia rất đông, rải rác tại nhiều tỉnh, thành phố. Đối tượng tham gia đa số ở nông thôn, thu nhập thấp, nhưng lại dành hết số tiền chắt chiu, vay mượn để tham gia vào hệ thống kinh doanh đa cấp.
Đối tượng của mô hình kim tự tháp là tiền, cho dù nó thường được quy đổi thành sản phẩm, hay dịch vụ nhất định thì nó vẫn là hình tháp ảo khi số lượng sản phẩm tiêu thụ được sẽ luôn tương xứng với số người tham gia.
Về phía người dân, để nhận biết được công ty kinh doanh đa cấp làm ăn có nghiêm túc hay không, cần phải nắm được những thông tin cơ bản như: Bán hàng đa cấp bất chính hay mô hình kim tự tháp là một hiện tượng biến tướng của phương thức kinh doanh đa cấp; trong đó, lợi nhuận không xuất phát từ giới thiệu sản phẩm mà từ việc tuyển dụng các thành viên mới.
Đối tượng làm việc của kinh doanh chân chính là hàng hóa, lợi nhuận thu được từ bán hàng hóa; còn đối tượng sử dụng hình tháp ảo hướng tới là tiền.
Vì vậy, người dân cần tránh xa các doanh nghiệp chỉ chú trọng phát triển hệ thống, lôi kéo, ép buộc tham gia nhưng không có hàng bán thực tế.
Kinh doanh đa cấp hợp pháp không quan trọng người tham gia khi nào, ở vị trí nào trong hệ thống, mà chỉ quan tâm kinh doanh như thế nào. Chính vì vậy, kinh doanh đa cấp hợp pháp sẽ không mất phí, nếu có chỉ là khoản phí nhỏ để mua tài liệu, còn kinh doanh đa cấp theo hình tháp ảo thì phải mất khoản tiền lớn để tham gia.
Bên cạnh đó, sản phẩm được cung cấp phải được cam kết nhận lại và trả lại ít nhất 90% giá trị, còn kinh doanh theo hình tháp ảo thì không cam kết hoặc cố tình trì hoãn thực hiện nhận lại sản phẩm.
Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh cho hay: Bán hàng đa cấp được luật pháp nhiều nước công nhận và đã ban hành luật để quản lý, nghiêm cấm các hành vi tuyển dụng và bán hàng không công bằng hay lừa đảo; nghiêm cấm mô hình kinh doanh kim tự tháp; nghiêm cấm các hành vi đề cập tới thu nhập không có chứng cứ…
Ở Việt Nam, Nhà nước và Luật Pháp Việt Nam cho phép bán hàng đa cấp thông qua Nghị định 110/2005/NĐ-CP về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp được Chính phủ ban hành ngày 24/8/2005, nhưng cấm hoạt động bất chính.
Nghị định 42/2014/NĐ-CP ngày 14/5/2014 thay thế Nghị định 110 với những điều quy định khá chi tiết giúp các cơ quan quản lý và doanh nghiệp thuận lợi hơn trong hoạt động bán hàng đa cấp. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều lỗ hổng khiến cho nhiều công ty kinh doanh đa cấp bất chính tìm mọi cách “lách luật”.
Để “siết chặt” hơn đối với hoạt động kinh doanh đa cấp, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cho biết Chính phủ đã ban hành Nghị định số 40/2018/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp, với nhiều điều khoản.
Theo đó, Nghị định bổ sung nhiều điều kiện đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp như: Yêu cầu các doanh nghiệp tham gia bán hàng đa cấp phải có hệ thống công nghệ thông tin quản lý mạng lưới người tham gia bán hàng đa cấp, trang thông tin điện tử để cung cấp thông tin về doanh nghiệp và hoạt động bán hàng đa cấp của doanh nghiệp.
Ngoài ra, các doanh nghiệp tham gia bán hàng đa cấp phải có hệ thống thông tin liên lạc để tiếp nhận, giải quyết thắc mắc, khiếu nại của người tham gia bán hàng đa cấp.
Mặt khác, để bảo vệ người tham gia trước các hoạt động bán hàng đa cấp bất chính, Nghị định cũng có nhiều quy định hướng hoạt động bán hàng đa cấp đi vào đúng bản chất là một hình thức phân phối hàng hóa, không bị lợi dụng để thực hiện hoạt động huy động tài chính trái phép.
Đáng chú ý, nghị định này cũng yêu cầu doanh nghiệp tham gia bán hàng đa cấp phải xuất hóa đơn theo từng giao dịch bán hàng cho từng người tham gia bán hàng đa cấp của doanh nghiệp và khách hàng mua hàng trực tiếp từ doanh nghiệp.
Hơn nữa, doanh nghiệp tham gia bán hàng đa cấp phải thanh toán cho người tham gia bán hàng đa cấp bằng hình thức chuyển khoản qua ngân hàng đối với tiền hoa hồng và tiền thưởng.
Riêng với doanh nghiệp bán hàng đa cấp tại các địa phương phải nộp hồ sơ đăng ký và phải được Sở Công Thương tại các địa phương đồng ý xác nhận đăng ký hoạt động tại địa phương.