Nghệ sĩ nhiếp ảnh nổi tiếng Argentina với cuốn 'Hồi ức chiến tranh' Việt Nam

Trong những ngày này khi cả dân tộc Việt Nam đang tưng bừng hướng về lễ kỷ niệm 80 năm thành lập Quân đội nhân dân (22/12/1944), phóng viên cơ quan thường trú TTXVN tại Buenos Aires đã tìm gặp nhiếp ảnh gia nổi tiếng người Argentina, Jorge Monaco, tác giả của cuốn sách ảnh “Hồi ức chiến tranh” (Memoria de la Guerra), hiện vẫn đang trên bản thảo.

Mở đầu câu chuyện, ông Jorge Monaco, Giám đốc Trường Nhiếp ảnh Quốc gia Buenos Aires, bày tỏ vô cùng xúc động khi được làm nhân vật chính trong cuộc phỏng vấn của chúng tôi đúng vào dịp kỷ niệm 80 năm thành lập lực lượng Quân đội Nhân dân Việt Nam. Ông cho biết lần đầu tiên ông tới Việt Nam là vào cuối năm 1997, khi đó Việt Nam mới mở cửa. Sự hiện diện của một nhiếp ảnh gia tóc dài, lãng tử khi đó tại Việt Nam là điều rất khác lạ và đôi lúc vẫn còn có sự hoài nghi về một người “phương Tây”.

“Là một nghệ sĩ, trong chuyến đi đầu tiên tới Việt Nam, tôi chỉ có ý định tìm hiểu về văn hóa của các bạn. Nhưng chỉ ít ngày sau khi tới Việt Nam, tôi đã bị đất nước và con người Việt Nam chinh phục hoàn toàn. Tôi bắt đầu tìm hiểu sâu hơn về lịch sử, đất nước và con người Việt Nam. Và tinh thần chiến đấu chống giặc ngoại xâm anh dũng của dân tộc Việt Nam đã cuốn hút tôi. Tôi quan tâm tới cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ của dân tộc Việt Nam không ở trên góc độ những con số, mà tôi quan tâm tới khía cạnh con người trong các cuộc chiến đó, họ bao gồm những chiến sĩ, những thanh niên xung phong, những người phụ nữ, người dân tộc thiểu số, mọi tôn giáo, những mất mát hy sinh của cả dân tộc, hậu quả cuộc chiến tranh, các nạn nhân chất độc màu da cam…”, ông Jorge Monaco chia sẻ.

“Vào năm 1997, tôi đã gặp nhà báo, nghệ sĩ nhiếp ảnh Lê Phức, khi đó ông là Tổng thư ký Hội nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam và là Tổng biên tập Báo ảnh Việt Nam. Qua ông tôi được làm quen với nhiều nhà báo TTXVN. Bức hình đầu tiên tôi chụp về một cựu chiến binh Việt Nam đó là một bức ảnh đen trắng vào tháng 1/1998. Ông là cha của một nhà báo TTXVN. Chính bức hình này đã gieo mầm cho dự án về đề tài các cựu binh Việt Nam và chiến tranh Việt Nam của tôi”, nghệ sĩ nhiếp ảnh Jorge Monaco tâm sự.

“Ấp ủ ý tưởng sáng tác về các cựu binh, năm 2010 tôi trở lại Việt Nam với một kế hoạch rõ ràng. Tôi muốn thực hiện các bức ảnh về các cựu binh và chứng tích chiến tranh Việt Nam. Trong suốt một tháng rưỡi, được sự hỗ trợ của Bộ Ngoại giao, Hội Cựu chiến binh và Hội Nạn nhân chất độc màu da cam và TTXVN, tôi đã tới nhiều địa phương và ghi lại hình ảnh các cựu binh từng tham gia cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ ngay tại nhà của họ”, ông nhớ lại.

“Trở về Argentina, trong gần 2 năm, tôi đã chép lại những câu chuyện qua những lời kể của các cựu binh. Tra cứu lịch sử, tìm hiểu thông tin, để đảm bảo sự chính xác có thể nói là gần như tuyệt đối, khi biên tập nội dung từng câu chuyện và chú thích trong từng bức hình. Với sự giúp đỡ của các bạn phóng viên thường trú TTXVN tại Buenos Aires khi đó, tôi cũng đã hoàn thành bản thảo song ngữ cuốn “Hồi ức chiến tranh”, ông kể lại.

Trở lại Việt Nam vào năm 2012 với bản thảo “Hồi ức chiến tranh” trên tay, trong một tháng rưỡi đi khắp các tỉnh thành Việt Nam, tôi đã gặp lại những cựu binh tôi đã chụp hình vào năm 2010, một số người trong số họ đã không còn nữa. Thật sự là những cảm xúc vô cùng khó tả trong tôi. Tôi tiếp tục sáng tác và nhận được sự hỗ trợ tối đa của nhiều cơ quan. Hiện tại tôi còn có tới gần 100 bức ảnh chọn lọc từ chuyến đi đó. Và tôi ấp ủ một ngày nào đó sẽ hoàn thành dự án của mình”, nghệ sĩ nhiếp ảnh Jorge Monaco cười nói.

Với 100 trang sách khổ 30 x30, bản thảo cuốn “Hồi ức chiến tranh” của nhiếp ảnh gia Jorge Monaco, có bìa vải là hình lá cờ đỏ sao vàng. Sách gồm 3 chương; chương một có tên “Cựu binh trong cuộc chiến của một dân tộc”, với 21 cựu quân nhân và những câu chuyện về chiến tranh; chương hai có tên “Những nạn nhân khác”, với 10 cựu quân nhân bị phơi nhiễm chất độc màu da cam và con cái của họ, có những người bị dị tật bẩm sinh và chương ba với tên gọi “Chứng tích cuộc chiến”, gồm 8 bức ảnh, trong đó bức hình chụp xác máy bay B52 rơi tại hồ Hữu Tiệp, Ngọc Hà, Hà Nội và các nghĩa trang liệt sĩ vô danh ở Việt Nam.

“Điều làm tôi cảm nhận sâu sắc nhất trong các cuộc trò chuyện với các cựu binh đó là trong các cuộc chiến đấu để bảo vệ Tổ quốc của dân tộc Việt Nam có sự tham gia của tất cả nhân dân. Quân đội Nhân dân Việt Nam đó là quân đội của dân, do dân và vì dân. Những người lính họ đều từ nhân dân mà ra và vì nhân dân chiến đấu. Khối đại đoàn kết dân tộc chính là yếu tố hàng đầu quyết định thắng lợi của dân tộc Việt Nam trước mọi kẻ thù trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc”, nhiếp ảnh gia Argentina khẳng định.

“Hình ảnh những nữ thanh niên xung phong quyết bám giữ trận địa, đảm bảo vận hành thông suốt tuyến đường chi viện huyết mạch của hậu phương ra tiền tuyến thực sự là một bản anh hùng ca, là huyền thoại sẽ còn mãi vang vọng”, ông Jorge Monaco bùi ngùi xúc động nhắc lại.

Trong cuốn sách, nhiếp ảnh gia Jorge Monaco ghi lại câu chuyện Thiếu tướng Trần Minh Đức, từng tham gia cả hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, về cuộc Tổng tấn công Tết Mậu Thân 19. Quân đội nhân dân Việt Nam đã tấn công và giữ thành phố Huế trong 25 ngày đêm trước khi rút lui. Điều đáng ghi nhớ nhất trong chiến dịch này là tại một thành phố trọng điểm chiến lược, hàng nghìn người đã tham gia công tác hậu cần bí mật và cung cấp thông tin trong nhiều tháng trời, mà kẻ địch không hề hay biết.

Hay như câu chuyện của Trung tá Hoàng Đức Dũng, cựu binh của cả cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Ông cho biết nỗi đau lớn nhất là chứng kiến cảnh đất nước bị chia cắt và niềm tự hào lớn nhất của ông đó là giữ cho lá cờ đỏ sao vàng tung bay bên bờ sông Bến Hải trong suốt cuộc chiến tranh chống Mỹ, bất chấp làn bom đạn hàng ngày của quân địch.

Câu chuyện của bà Đào Thị Tâm, 18 tuổi cắt máu viết đơn xin nhập ngũ. Bà là một trong 60 nữ chiến sĩ lái xe tải dọc Đường mòn Hồ Chí Minh, không quản ngại hiểm nguy bom đạn, đã hy sinh tuổi thanh xuân, xương, máu, để vận chuyển vũ khí, lương thực đảm bảo chi viện cho chiến trường, mong ước tới ngày non sông nối liền một dải.

Bức hình cuối cùng của cuốn sách là hình ảnh 2 bé gái ngồi chơi trên xác xe tăng Mỹ tại Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam. Nhiếp ảnh gia Jorge Monaco bồi hồi chia sẻ: “Hai em bé đâu có biết chiếc xe tăng này đã sát hại bao người Việt Nam. Để có được nền hòa bình ngày nay, có được hạnh phúc và ấm no, biết bao người đã đổ máu, biết bao người đã ngã xuống...”. Câu chuyện của chúng tôi tới đây bị ngắt nhịp. Cả hai chúng tôi đều nấc nghẹn trong lòng.

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Jorge Monaco dưng dưng: “Qua bức ảnh này, tôi muốn gửi tới các bạn trẻ một thông điệp: hãy luôn ghi nhớ công ơn của ông cha, của thế hệ đi trước, những người đã hi sinh xương máu để có nền độc lập và hòa bình ngày hôm nay. Hãy trân trọng và bảo vệ sự bình yên này!”.

Các tác phẩm của nghệ sĩ nhiếp ảnh Jorge Monaco được trưng bày tại các triển lãm ở nhiều quốc gia như Argentina, Mexico, Pháp, Bồ Đào Nha, Singapore và Hong Kong (Trung Quốc), và cùng từng đạt nhiều giải thưởng quốc tế danh giá. Mới đây, ông Jorge Monaco đã giành giải nhất Giải thưởng nhiếp ảnh Sony World Photography Awards 2024, trong hạng mục “Portfolio” với tác phẩm “Chân dung và Phong cảnh” ("Retratos y paisajes"). Ông cũng cho biết nhiều bức hình ông thực hiện trong dự án cuốn sách “Hồi ức chiến tranh” đã được gửi đi dự triển lãm ở nhiều quốc gia trên thế giới và hiện tại đang được trưng bày tại Festival Ảnh Hyderabad, Ấn Độ và triển làm này sẽ kéo dài tới ngày 5/1/2025.

Kết thúc cuộc nói chuyện đầy xúc động giữa chúng tôi, nghệ sĩ Jorge Monaco, người từng 6 lần tới thăm Việt Nam, bày tỏ hy vọng một ngày nào đó cuốn “Hồi ức chiến tranh” sẽ được ra mắt bạn đọc Việt Nam và Argentina.