Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo lời giải thích của Tổng thống Trump thì vụ "đụng độ trên Eo biển Kerch" mới đây giữa hải quân Nga và Ukraine chính là nguyên nhân buộc ông phải hủy cuộc gặp với người đồng cấp Putin.
Ông Trump viết trên Twitter: "Căn cứ vào thực tế rằng các tàu và thủy thủ chưa từ Nga trở về Ukraine, vì lợi ích của tất cả các bên liên quan, tôi quyết định hủy cuộc gặp theo kế hoạch với Tổng thống Vladimir Putin tại Argentina. Tôi mong đợi một cuộc gặp nữa có nội dung phong phú ngay khi tình hình này được giải quyết".
Phía Nga bày tỏ "lấy làm tiếc" về quyết định của Tổng thống Trump, đồng thời nhấn mạnh "điều này đồng nghĩa với việc thảo luận về các vấn đề quan trọng trong chương trình nghị sự song phương và quốc tế sẽ bị trì hoãn vô thời hạn".
Kế hoạch tổ chức cuộc gặp giữa lãnh đạo Nga và Mỹ bên lề hội nghị thượng đỉnh G20 được xúc tiến sau khi cả Moskva và Washington đều khẳng định một cuộc tiếp xúc, trao đổi trực tiếp giữa ông Putin và người đồng cấp Donald Trump là cần thiết và đáp ứng lợi ích của hai bên.
Sau cuộc gặp thượng đỉnh hồi tháng 7 ở Phần Lan với những tín hiệu tích cực cho quan hệ hai nước, Nga và Mỹ lại lâm vào tình trạng gần như đối đầu, nhất là sau việc Tổng thống Donald Trump tuyên bố rút Mỹ khỏi Hiệp ước Các lực lượng hạt nhân tầm trung (INF), đồng thời hai bên cáo buộc Nga lẫn nhau vi phạm các điều khoản trong thỏa thuận. ư
Bởi vậy cuộc gặp thượng đỉnh Nga - Mỹ được cho là cơ hội để hai cường quốc tháo gỡ những vướng mắc trong vấn đề này.
Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố Moskva muốn khôi phục đối thoại đầy đủ với Washington về INF, mà cuộc gặp với người đồng cấp Mỹ tại G20 được xem là "đòn bẩy" cho đối thoại.
Tổng thống Mỹ cũng khẳng định hồi đầu tháng 11 rằng: "Chúng tôi sẽ có cuộc gặp tại Hội nghị G20, nơi mà ông ấy và tôi sẽ cùng tham dự và đó là nơi chúng tôi thực sự đang trông đợi sẽ gặp nhau".
Ngay cả các đồng minh của Mỹ ở châu Âu cũng kỳ vọng vào cuộc đối thoại trực tiếp giữa hai nhà lãnh đạo về vấn đề này bởi việc Mỹ rút khỏi INF được đánh giá sẽ phá vỡ một cơ chế kiểm soát vũ khí quan trọng từng góp phần bảo đảm an ninh châu Âu suốt thời gian qua.
Trước đó, từng có thông tin về một cuộc gặp chính thức giữa hai nhà lãnh đạo nhân sự kiện kỷ niệm 100 năm chấm dứt Chiến tranh Thế giới thứ nhất ở Paris, Pháp hồi đầu tháng 11, song sau đó hai bên đã hủy kế hoạch này. Trong chuyến thăm Nga hồi cuối tháng 10, Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ John Bolton cũng cho biết Nhà Trắng đã gửi lời mời Tổng thống Nga Vladimir Putin thăm thủ đô Washington.
Quyết định của Tổng thống Mỹ Donald Trump hủy cuộc gặp được đánh giá là không gây ngạc nhiên, bởi ông chủ Nhà Trắng cũng thường có những hành động "không nhất quán" như vậy. Hơn nữa Moskva không quá kỳ vọng vào bước đột phá cải thiện quan hệ với Mỹ nếu cuộc gặp thượng đỉnh giữa lãnh đạo hai nước tại Buenos Aires diễn ra.
Thậm chí một số nhà phân tích còn lo ngại đây là cái cớ để lực lượng bài Nga ở Washington tung ra nhiều "chiêu bài" hủy hoại quan hệ song phương như họ đã từng làm sau cuộc gặp thượng đỉnh Nga - Mỹ tại thủ đô Helsinki của Phần Lan hồi trung tuần tháng 7 năm nay.
Tuy vậy, phía Nga cũng cho rằng nó thể hiện "sự thiếu nghiêm túc" của Mỹ trong đối thoại và hợp tác với Moskva, và điều này khiến uy tín của Washington với tư cách là một đối tác tin cậy cũng bị ảnh hưởng.
Quyết định hủy cuộc gặp với Tổng thống Nga trong bối cảnh hiện nay cũng được cho là xuất phát từ thực tế Tổng thống Trump vẫn phải chịu những sức ép trong nội bộ nước Mỹ, khi việc cải thiện quan hệ với Nga luôn là chủ đề gây tranh cãi và chia rẽ trên chính trường Mỹ.
"Màn thể hiện" của ông Trump trong cuộc gặp với Tổng thống Putin ở Helsinki, Phần Lan hồi giữa tháng 7 rồi từng phải hứng chịu "cơn bão" chỉ trích, mà lãnh đạo phe Dân chủ tại Thượng viện Chuck Schumer cho rằng nó bộc lộ rõ "sự yếu kém của Tổng thống Trump vì sợ phải đối đầu trực tiếp với ông Putin”.
Phó Giám đốc Viện Nghiên cứu và Dự báo chiến lược của Nga Nikita Danyuk lý giải rằng Tổng thống Trump đang phải hứng chịu sức ép rất lớn từ một bộ phận lớn giới quyền uy ở Washington, lực lượng này luôn coi "bất cứ cuộc tiếp xúc nào với Tổng thống Nga là bằng chứng cho thấy ông Trump có mối liên hệ với Điện Kremlin".
Hồ sơ Nga can thiệp bầu cử Mỹ vẫn còn đó, nên trong mọi động thái liên quan đến Nga, ông Trump buộc phải tính toán kỹ lưỡng, đặc biệt sau cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ với việc dảng Cộng hòa đã đánh mất đa số tại Hạ viện.
Giới phân tích cũng cho rằng quyết định hủy cuộc gặp thực chất không phải do vấn đề Ukraine. Tổng Giám đốc Hội đồng Quan hệ Quốc tế Nga Andrey Kortunov cho rằng: "Sự cố tại Eo biển Kerch không hẳn nguyên nhân mà chủ yếu là cái cớ để hủy bỏ cuộc gặp tại Buenos Aires. Nguyên nhân thực sự nằm ở chỗ khác. Bất chấp nỗ lực ngoại giao con thoi và tiếp xúc các cấp, đến nay vẫn chưa tìm được chủ đề đàm phán mà hai bên có thể tuyên bố chiến thắng".
Nhận định này hoàn toàn có cơ sở khi trên thực tế Moskva và Washington không những bất đồng gay gắt các vấn đề trong chương trình nghị sự song phương, mà còn rơi vào tình trạng "trống đánh xuôi kèn thổi ngược" về hàng loạt hồ sơ quốc tế nỏng bỏng như giải giáp vũ khí hạt nhân, số phận các hiệp ước duy trì sự ổn định chiến lược trong đó có INF, Hiệp ước cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược (START)..., hay đối thoại về các cuộc xung đột khu vực cũng khó tìm được tiếng nói chung. Tìm được chủ đề đàm phán mà Mỹ và Nga có thể đạt được thỏa thuận trong bối cảnh hiện nay là vấn đề vô cùng gian nan.
Tuy nhiên, rõ ràng việc từ bỏ một cơ hội đối thoại nghiêm túc cũng khiến mối quan hệ giữa hai cường quốc hàng đầu thế giới có thể lún sâu vào vòng xoáy đối đầu nguy hiểm, mà trong bối cảnh quan hệ Nga - Mỹ chi phối sự ổn định chiến lược và nền an ninh quốc tế, thì quyết định của Tổng thống Mỹ có thể xem là một bước lùi.