Trong bối cảnh ngày càng có nhiều lo ngại sẽ xảy ra một cuộc chiến thương mại do xu hướng bảo hộ ngày càng tăng trên thế giới, hội nghị Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc ngân hàng Nhóm 20 nền kinh tế phát triển và mới nổi (G20) đã kết thúc mà không đưa ra được những cam kết rõ ràng.
Tuyên bố chung sau hai ngày làm việc chỉ nêu lên thỏa hiệp tối thiểu đó là duy trì mở cửa thương mại toàn cầu, chứ không hề đề cập tới vấn đề tự do thương mại, bảo hộ mậu dịch và biến đổi khí hậu. Đây là một tín hiệu xấu cho thương mại toàn cầu, báo trước những bất đồng sâu rộng giữa 20 nền kinh tế phát triển nhất thế giới tại Hội nghị Thượng đỉnh Hamburg tại Đức vào đầu tháng 7 tới.
Toàn cảnh Hội nghị Bộ trưởng Tài chính và Thống đốc ngân hàng G20 ở Baden-Baden ngày 17/3. Ảnh: AFP/TTXVN |
Sau hai ngày làm việc tại Baden-Baden, miền Tây Nam nước Đức, Bộ trưởng Tài chính nhóm G20 với sự tham dự lần đầu tiên của đại diện Mỹ Steven Mnuchin, đã phá thông lệ. 20 nền kinh tế lớn nhất thế giới không hứa hẹn thúc đẩy tự do mậu dịch, mà chỉ kêu gọi các nước đóng góp để các hoạt động giao thương được “công bằng”.
Trong bản tuyên bố chung kết thúc cuộc họp, các bên đã thay thế cam kết “chống bảo hộ” bằng cụm từ G20 đồng ý “đẩy mạnh vai trò của trao đổi mậu dịch trong các hoạt động kinh tế tại mỗi nước”. Lý do là tân Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin cho rằng mục tiêu “chống bảo hộ không hoàn toàn thích hợp”. Giới quan sát cho rằng tranh cãi về từ ngữ chỉ là vỏ bọc bề ngoài. Thực chất của vấn đề là cuộc họp ở Baden-Baden vừa qua thể hiện rõ chủ đích của chính quyền Trump muốn áp đặt lại một trật tự thương mại mới, xóa bỏ mô hình toàn cầu hóa hiện nay.
Bộ trưởng Thương mại Mỹ tuyên bố không có ý định lao vào một cuộc đọ sức trong lĩnh vực thương mại, nhưng Washington quyết tâm “xét lại” một số điều khoản trong hồ sơ này, sao cho “công bằng hơn với người lao động Mỹ”. Tuy ít nói hơn các đồng nhiệm, nhưng ông Mnuchin đã gây chú ý khi khẳng định không loại trừ khả năng “xét lại thoả thuận với Tổ chức Thương mại Thế giới”. Thoả thuận từ năm 1995 này tới nay vẫn được xem là nền tảng của chính sách tự do mậu dịch toàn cầu. Tại hội nghị, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin cho biết sẽ duy trì cam kết về thương mại tự do song sẽ xem xét và hiệu chỉnh lại một số thỏa thuận trong lĩnh vực này. Washington vẫn chủ trương theo đuổi chính sách “mua hàng Mỹ, thuê người Mỹ” và sẽ làm mọi cách để bảo đảm quyền lợi công bằng cho người lao động Mỹ, bằng cách xem xét lại các mối quan hệ đối tác thương mại.
Trong mắt Bộ trưởng Tài chính Pháp, Michel Sapin, “tình hình hoàn toàn bế tắc” và các bên đã bày tỏ bất đồng với Mỹ. Paris thất vọng khi thấy hai vấn đề lớn là chống bảo hộ và chống biến đổi khí hậu đều không được thông cáo chung sau Hội nghị ở Baden-Baden nhắc tới. Về phần Bộ trưởng Tài chính Đức, Wolfang Schauble, trên cương vị nước chủ nhà, ông đã phải tìm cách giảm thiểu thất bại vừa qua khi cho rằng, “không hẳn là các bên bất đồng”, có điều một số nước có một cái nhìn khác về khái niệm “bảo hộ mậu dịch”.
Cuộc chiến cân sứcNgay trước thềm cuộc họp G20, Mỹ đã tuyên bố thẳng thừng: sẽ bác bỏ bất kỳ tuyên bố chung nào lên án chủ nghĩa bảo hộ, cho dù truyền thống của G20 là khẳng định tự do thương mại và từ chối mọi hành động mang tính bảo hộ. Và mọi diễn biến tại Baden-Baden diễn ra đúng như vậy!
Bất chấp tình thế 1 chống 19, Mỹ kiên quyết không nhượng bộ trong các vấn đề then chốt, thậm chí còn phá vỡ nhiều thỏa thuận G20 từng ký kết. Theo giới phân tích, các diễn biến tại G20 không nằm ngoài chủ trương của Tổng thống Donald Trump về định hướng ngoại thương của Mỹ. Kể từ khi lên cầm quyền tháng 1 vừa qua, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã cho thấy những lập trường khác biệt về thương mại quốc tế. Ông đã không dưới một lần tuyên bố phản đối tự do thương mại, cho rằng chính điều này đang khiến hàng nghìn lao động tại Mỹ bị mất việc làm và cảnh báo áp thuế nhập khẩu. Với chính sách “Nước Mỹ trên hết” và “Mua hàng Mỹ, thuê người Mỹ”, ông chủ Nhà Trắng đã rút Mỹ khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), tuyên bố đàm phán Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA) với Mexico và Canada. Ông Trump cho rằng các quy tắc thương mại toàn cầu hiện nay được sắp xếp để chống lại Mỹ và người lao động nước này.
Một tuyên bố chung mờ nhạt của G20 một lần nữa cho thấy sức nặng của Mỹ trong hệ thống thương mại thế giới. Điều này là dễ hiểu khi Mỹ hiện nhập khẩu 2.700 tỉ USD giá trị hàng hóa và dịch vụ mỗi năm, 50% trong số này đến từ các nước thuộc khối các nền kinh tế lớn, trong đó có Trung Quốc, Canada, Mexico, Nhật Bản và Đức. Vì thế, các nước phụ thuộc thương mại vào Mỹ phải có những bước đi thận trọng. Tuy kết thúc trong bế tắc, nhưng nhiều nhà lãnh đạo đồng tình rằng các cuộc thảo luận đã diễn ra trong bầu không khí xây dựng chứ không mang tính đối đầu. Chính quyền Mỹ đã tỏ rõ thiện chí sẵn sàng tham gia các cuộc thương lượng về thương mại, để ngỏ khả năng cho một thỏa thuận trong tương lai, hy vọng có thể sẽ được xem xét tại Hội nghị thượng đỉnh G20 vào ngày 7-8/7 tới tại Hamburg (Đức). Bài phát biểu của người đứng đầu Bộ Tài chính nước này được đánh giá là mang nhiều màu sắc hòa đàm, thay vì một cuộc chiến “một mất một còn”.
Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin chia sẻ một cách khiêm nhường mà kiên quyết: "Đây là kỳ họp G20 đầu tiên của tôi, vì vậy những gì trong tuyên bố chungở quá khứ không liên quan nhiều tới quan điểm hiện tại của tôi.Tôi hiểu mong muốn và chính sách của tổng thống và đó chính là những gì tôi muốn thương lượng tại hội nghị này”.
Trước đó, trong cuộc hội đàm bên lề với Bộ trưởng Tài chính Đức Wolfgang Schauble, ông Mnuchin cũng khẳng định Mỹ không muốn khơi mào một cuộc chiến thương mại với các cường quốc kinh tế thế giới: “Điều mà chúng tôi mong muốn không phải là một cuộc chiến tranh thương mại, mà là đối phó với sự mất cân bằng trong các mối quan hệ thương mại. Nếu nhìn lại các chính sách kinh tế, chúng ta có thể thấy thương mại là một phần rất quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế và mục tiêu của chúng ta là hợp tác vì lợi ích tương hỗ và công bằng. Với vai trò là các thị trường thương mại lớn nhất thế giới, chúng ta cần phải tập trung vào điều này”.
Phải tới tháng 7, Hội nghị thượng đỉnh G20 mới diễn ra, song bầu không khí đã nóng lên từ bây giờ. Quả bóng đã được giao lại cho những người lãnh đạo cấp cao nhất G20. Bộ trưởng Tài chính nước chủ nhà ĐứcWolfgang Schaeuble nói: “Không phải là chúng ta không thống nhất.Việc chống lại chủ nghĩa bảo hộ hoàn toàn không gặp phải bất kỳ phản đối nào. Tuy nhiên, đối với mỗi bộ trưởng, chủ nghĩa bảo hộ được định nghĩa như thế nào, lại không được rõ ràng. Đặc biệt là khi họ không có toàn quyền thương lượng, bởi họ không chịu trách nhiệm hoàn toàn về lĩnh vực thương mại của đất nước mình”.