Thống đốc bang New York, Andrew Cuomo đang đối mặt với bê bối giấu số liệu tử vong do COVID-19 tại nhà dưỡng lão và các cáo buộc quấy rối tình dục. Ảnh: AP
Thống đốc Cuomo đã kêu gọi người dân bang New York “chờ đợi các dữ liệu”.
Tuy nhiên, sự kiên nhẫn với ông đang cạn dần. Hai thượng nghị sĩ của bang, gồm Lãnh đạo phe đa số Thượng viện Chuck Schumer và TNS Kirsten Gillibrand, cùng với hầu hết 27 thành viên khác của phái đoàn đại diện New York tại Quốc hội Mỹ đã kêu gọi ông từ chức. Tại cơ quan lập pháp tiểu bang, trên 120 nghị sĩ cũng đã kêu gọi Thống đốc của đảng Dân chủ từ nhiệm.
Hôm 11/3, các lãnh đạo nghị viện bang New York đã công bố một cuộc điều tra luận tội, bước đầu tiên hướng tới loại bỏ ông Cuomo khỏi ghế Thống đốc.
Đáp lại, ông Cuomo đã bác bỏ những lời kêu gọi từ chức và đặt tương lai chính trị của mình vào kết quả cuộc điều tra độc lập của Tổng chưởng lý bang Letitia James, người đang xem xét các cáo buộc quấy rối tình dục và động chạm khiếm nhã nhằm vào ông Cuomo.
Dưới đây là những bước có thể trong quy trình dẫn đến luận tội Thống đốc Cuomo:
Cuộc điều tra của Tổng chưởng lý Letitia James
Tổng chưởng lý bang New York Letitia James, một thành viên đảng Dân chủ, đã thuê quyền Chưởng lý Joon Kim và luật sư Anne Clark dẫn đầu cuộc điều tra nhằm vào các cáo buộc quấy rối tình dục nơi công sở với Thống đốc Cuomo.
Nhóm điều tra có quyền gửi trát đòi tài liệu và thẩm vấn nhân chứng. Những phát hiện của nhóm này sẽ được tập hợp trong một bản báo cáo công khai.
Tổng chưởng lý New York, Letitia James. Ảnh: AP
Tổng chưởng lý Letitia James không có quyền đơn phương sa thải ông Cuomo, nhưng bất cứ phát hiện nào từ cuộc điều ra của bà chứng minh cho các cáo buộc, cũng có thể ảnh hưởng đến những thủ tục luận tội tiềm tàng, hoặc gây thêm áp lực khiến ông Cuomo phải tự nguyện ra đi.
Không có thời hạn hoàn tất cuộc điều tra nói trên, và bà James cũng không cho hay dự kiến sẽ mất bao lâu. Trước đó, cuộc điều tra hồi năm 2010, nhằm vào người tiền nhiệm của ông Cuomo là cựu Thống đốc David Paterson đã kéo dài khoảng 5 tháng.
Cuộc điều tra của Ủy ban Tư pháp Hạ viện bang
Ủy ban Tư pháp Hạ viện bang New York cũng có quyền gửi trát đòi các tài liệu và thẩm vấn nhân chứng. Ủy ban này có thể dựa vào những kết quả làm việc từ nhóm điều tra của Tổng chưởng lý, hoặc tự mình thu thập bằng chứng.
Quy mô của cuộc điều tra này có thể vượt xa những cáo buộc về hành vi quấy rối phụ nữ của ông Cuomo. Thống đốc bang New York hiện cũng đang “ngồi trên lửa” với cuộc khủng hoảng che giấu xử lý dịch COVID-19 tại các nhà dưỡng lão.
Nhiều nghị sĩ đã tức giận với việc chính quyền Cuomo suốt nhiều tháng đã từ chối công bố số liệu đầy đủ về những bệnh nhân tại viện dưỡng lão đã tử vong do COVID-19.
Văn phòng Thống đốc giải thích rằng, một số dữ liệu liên quan đến các ca tử vong ở bệnh nhân viện dưỡng lão đã được chuyển tới bệnh viện, là không đáng tin cậy. Tuy nhiên, trong một cuộc gọi video với các nghị sĩ, trợ lý hàng đầu của ông Cuomo cho biết chính quyền đã rút lại các dữ liệu vào cuối mùa hè 2020 vì sợ những con số tử vong cao có thể ‘được sử dụng để chống lại chúng tôi”.
Người biểu tình phản đối ông Cuomo bên ngoài văn phòng Thống đốc ở New York City. Ảnh: AP
Các nhà điều tra liên bang hiện đang chĩa mũi dùi vào cách thức chính quyền ông Cuomo xử lý dữ liệu về ca tử vong tại viện dưỡng lão.
Cuộc điều tra của ủy ban này có thể dẫn đến soạn thảo các báo cáo luận tội ông Cuomo.
Thủ tục luận tội
Quy trình luận tội và bãi nhiệm một thống đốc của bang New York có một số điểm tương đồng và khác biệt so với thủ tục mà Quốc hội Mỹ sử dụng để luận tội tổng thống.
Giống như ở cấp liên bang, quy trình luận tội ở New York sẽ bắt đầu từ hạ viện. Nếu đa số các thành viên hạ viện bang bỏ phiếu đồng ý luận tội ông Cuomo, một phiên tòa xét xử nhằm cách chức Thống đốc sẽ được tổ chức tại Thượng viện bang, gọi là Tòa án Luận tội.
Tòa án này sẽ không chỉ bao gồm các thành viên Thượng viện bang, mà còn gồm các thẩm phán của Tòa án tối cao bang, Tòa phúc thẩm – những người cũng có quyền bỏ phiếu.
Phó Thống đốc New York Kathy Hochul và Lãnh đạo phe đa số thượng viện Andrea Stewart-Cousins cũng là thẩm phán Tòa án Luận tội, nhưng trong trường hợp người bị luận tội là Thống đốc, họ bị mất quyền bỏ phiếu.
Theo luật bang, ít nhất 2/3 thẩm phán phải bỏ phiếu kết tội ông Cuomo thì mới dẫn tới bãi miễn vị Thống đốc này.
Thống đốc Cuomo và Phó Thống đốc Kathy Hochul (phải) Ảnh: AP
Đảng Dân chủ hiện đang kiểm soát cả hai viện của nghị viện bang New York. Nhiều người đã gia nhập phe Cộng hòa kêu gọi ông Cuomo từ chức hoặc bị luận tội.
Trong lịch sử, bang New York chỉ luận tội duy nhất một thống đốc, vào năm 1913, khi Thống đốc William Sulzer bị bãi miễn sau 289 ngày tại nhiệm.
Nếu ông Cuomo bị hạ viện bang bỏ phiếu luận tội, luật tiểu bang có thể buộc ông phải rời ghế Thống đốc ngay lập tức – một sự khác biệt rõ ràng so với những gì xảy ra khi Tổng thống Mỹ bị Hạ viện luận tội.
Bộ luật tư pháp của bang nêu rõ: “Không một quan chức nào được thi hành chức vụ của mình sau khi báo cáo luận tội chống lại ông ta đã được gửi lên thượng viện, cho đến khi ông ta được tuyên trắng án”.
Nếu Tòa án Luận tội tuyên trắng án, ông Cuomo sẽ được trở lại ghế Thống đốc. Trong trường hợp ông bị Tòa án Luận tội ra phán quyết là có tội, Phó Thống đốc Hochul sẽ đảm nhiệm cương vị Thống đốc bang nốt nhiệm kỳ - tới cuối năm 2022.