Tiêm chủng vaccine cho người dân tại San Fransisco, bang California. Ảnh: NYT
Biến thể Delta đã gây ra đợt bùng phát dịch nghiêm trọng tại Mỹ vào đầu mùa hè. Nhưng dịch bệnh đang có dấu hiệu thuyên giảm. Mỹ hiện ghi nhận số ca mắc mới trung bình là 90.000 ca/ngày, giảm 40% so với mức đỉnh hồi tháng 8. Số ca nhập viện, tử vong vì COVID-19 cũng giảm tương ứng. Người dân Mỹ kỳ vọng điều tồi tệ nhất đã lùi lại phía sau.
Mùa đông đang đến gần, nhưng có nhiều lý do để lạc quan. Khoảng 70% người trưởng thành ở Mỹ đã tiêm đủ hai liều vaccine. Chiến dịch tiêm chủng cũng sẽ được triển khai đối với trẻ em dưới 12 tuổi trong vài tuần tới. Các nhà quản lý cũng có thể cũng sẽ sớm cấp phép sử dụng đối với thuốc kháng COVID-19 dạng viên đầu tiên do Merck nghiên cứu, phát triển.
Tuy nhiên, các nhà khoa học cảnh báo rằng đại dịch vẫn chưa kết thúc. Mỗi ngày tại Mỹ vẫn có gần gần 2.000 ca tử vong do dịch bệnh và một đợt bùng phát mới vào mùa đông là điều dễ xảy ra. Theo giới chuyên gia, vẫn còn nhiều người Mỹ chưa tiêm vaccine và vẫn còn nhiều điểm chưa thể làm rõ. Vậy nên còn quá sớm để dỡ bỏ các biện pháp phòng dịch cơ bản.
Làm phẳng đường cong bằng thay đổi hành vi
Khi làn sóng COVID-19 đầu tiên tấn công Mỹ đầu năm 2020, chưa hề có vaccine và không ai miễn dịch với virus. Lúc đó, cách duy nhất để làm phẳng đường cong đại dịch là thay đổi hành vi của con người. Đó là lý do Mỹ ban hành lệnh yêu cầu người dân ở trong nhà, đóng cửa doanh nghiệp, bắt buộc đeo khẩu trang và cấm tụ tập đông người để đẩy lùi làn sóng đầu tiên.
Vẫn còn những tranh cãi về việc đâu là biện pháp hiệu quả nhất ở thời điểm đó. Nhưng nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng về cơ bản tất cả các biện pháp đã tạo mang lại kết quả, giữ người dân ở trong nhà và ngăn chặn số ca mắc bệnh tăng. Những chính sách này kết hợp với giãn cách xã hội tự nguyện về cơ bản đã giúp ngăn chặn, đẩy lùi làn sóng dịch COVID-19 đầu tiên tại Mỹ.
Sau khi số ca bệnh giảm, các biện pháp sẽ được dỡ bỏ và những ký ức về dịch bệnh cũng phôi phai - Jennifer Nuzzo, nhà dịch tễ học tại Đại học Johns Hopkins, chia sẻ. Đến một lúc nào đó, khi số ca nhiễm nếu tăng trở lại, cách chống dịch tương tự sẽ được sử dụng hiện. Các doanh nghiệp và chính quyền địa phương sẽ áp đặt lại các hạn chế.
Đơn cử, trong làn sóng dịch mùa đông năm 2020, tỷ lệ người dân đến quán bar, nhà hàng hoặc tham dự các sự kiện lớn đã giảm. “Đường cong dịch bệnh được định hình bởi nhận thức của cộng đồng. Chúng ta cứ bị kéo vào khủng hoảng và sau đó là tự mãn”, chuyên gia Nuzzo nói.
Biến thể Delta xuất hiện khi Mỹ khi phần lớn người dân đã quá mệt mỏi với dịch bệnh và cũng là thời điểm những người đã tiêm chủng cảm thấy dần yên tâm hơn về dịch bệnh. Dữ liệu nghiên cứu cho thấy sự xuất hiện của biến thể Delta ít tạo ra thay đổi hành vi của người dân so với các làn sóng dịch bệnh trước đó.
Xét nghiệm COVID-19 trên xe lưu động tại Manhattan, New York. Ảnh: NYT
Thời điểm giữa tháng 7, chỉ 23% người Mỹ nói rằng họ luôn đeo khẩu trang ở nơi công cộng, tỷ lệ thấp nhất kể từ tháng 3/2020 – theo kết quả cuộc khảo sát do Viện Đo lường và Đánh giá sức khỏe thuộc Đại học Washington thực hiện. Đến ngày 31/8, đỉnh điểm của làn sóng do biến thể Delta, con số đó đã tăng lên 41%, nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với tỉ lệ 77% trong sóng dịch mùa đông năm 2020.
Tăng khả năng miễn dịch và dự báo cho mùa đông 2021
Thay đổi hành vi là một biện pháp tạm thời và ngắn hạn để giảm số ca mắc bệnh. Muốn kết thúc đại dịch sẽ cần đến miễn dịch.
Lây nhiễm do biến thể Delta là đợt dịch lớn, trên diện rộng lần đầu tiên xuất hiện sau khi vaccine đã được đưa vào tiêm chủng rộng rãi ở Mỹ, giúp nhiều người trưởng thành có được lớp bảo vệ tốt hơn. Biến thể Delta có khả năng lây truyền mạnh, lên nó lây rất nhanh trong các cộng đồng dễ bị tổn thương và từ đó tạo ra miễn dịch tự nhiên cho nhiều người Mỹ chưa được tiêm chủng.
Miễn dịch – dù là qua vaccine hay do từng mắc bệnh, không thể tạo ra lớp bảo vệ ngăn chặn tuyệt đối virus. Nhưng chính miễn dịch đó giúp giảm đáng kể nguy cơ lây nhiễm. Vì vậy, vào tháng 9, virus gặp khó khăn hơn trong việc tìm vật chủ để lây nhiễm. “Biến thể Delta sắp hết người để lây nhiễm”, Jeffrey Shaman, nhà dịch tễ học bệnh truyền nhiễm tại Đại học Columbia, khẳng định.
Việc số ca mắc giảm không có nghĩa là một nước đã đạt được ngưỡng miễn dịch cộng đồng - mục tiêu nhiều nhà khoa học hiện cho là không thể vươn tới được. Tuy nhiên, độ che phủ vaccine tăng cùng với lây nhiễm tiếp tục tăng khi kết hợp với những thay đổi về hành vi có thể sẽ giúp đặt dấu chấm hết cho lây nhiễm. “Đó là sự kết hợp của khả năng miễn dịch, nhưng mọi người vẫn cần cảnh giác”, Joshua Salomon, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Stanford (Mỹ) nói.
Rất khó để khẳng định điều gì sẽ diễn ra trong mùa đông này. Nhiều nhà khoa học cảnh báo số ca mắc mới có thể sẽ không tiếp tục xu hướng suy giảm. Anh và Israel, cả hai quốc gia có tỷ lệ tiêm chủng cao hơn Mỹ, vẫn đang phải đối mặt với các đợt bùng phát dịch bệnh. “Đây là một hồi chuông cảnh tỉnh. Đừng nghĩ rằng đại dịch đã kết thúc”, Michael Osterholm, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Chính sách về Bệnh Truyền nhiễm tại Đại học Minnesota, nêu quan điểm.
Đa phần các chuyên gia đều nhận định sẽ không có quá bất ngờ nếu xuất hiện một đợt bùng phát dịch bệnh, gia tăng ca mắc COVID-19 vào cuối mùa thu hoặc mùa đông năm nay khi người dành nhiều thời gian cho các hoạt động trong nhà và đi du lịch trong kỳ nghỉ lễ.
Nhưng do vaccine vẫn có hiệu quả cao trong việc ngăn ngừa nhập viện và tử vong, nên bùng phát đột biến số ca bệnh nào trong mùa đông tới sẽ bớt tồi tệ hơn năm 2020. “Đợt dịch nếu xuất hiện mùa đông năm nay sẽ không ‘chết chóc’ như mùa đông năm ngoái, ngoại trừ chúng ta không may mắn lại gặp phải một biến thể mới”, Tiến sĩ Salomon chia sẻ.