Kiev đang vận động các đồng minh phương Tây viện trợ máy bay phản lực thế hệ thứ tư như F-16 do Mỹ sản xuất. Ảnh: Getty Images
Đó là tâm lý nổi lên sau khi Tổng thống Mỹ Joe Biden thẳng thừng nói “không” trước câu hỏi liệu ông có gửi cho Ukraine các máy bay chiến đấu mà nước này yêu cầu hay không. Câu trả lời “không” cũng được các nhà lãnh đạo ở Đức và Anh lặp lại ở nhiều mức độ khác nhau.
Mặc dù các quan chức vẫn công khai khẳng định rằng sẽ không có máy bay chiến đấu phản lực nào được cấp cho Kiev, nhưng các cuộc thảo luận kín cho thấy viễn cảnh đó có thể chỉ là vấn đề thời gian.
Phá dần các "vùng cấm"
Tại Lầu Năm Góc, các quan chức cấp cao của Mỹ thừa nhận rằng Ukraine sẽ cần phải hiện đại hóa lực lượng không quân già cỗi của mình bằng các máy bay chiến đấu mới. Nhưng hiện tại, các quan chức Mỹ đang tập trung vào việc gửi những vũ khí mà Kiev cần cho cuộc phản công trước mắt.
Những cuộc thảo luận tương tự cũng đang diễn ra ở châu Âu. Các quốc gia như Ba Lan, Hà Lan và Pháp đã bày tỏ sự cởi mở với ý tưởng này, nhưng các quan chức nhấn mạnh rằng còn nhiều việc phải làm trước khi Ukraine có được chiến đấu cơ, loại vũ khí phá vỡ điều cấm kỵ mà phương Tây đã cam kết.
“Tôi nghĩ đó là một vấn đề có tầm nhìn dài hạn. Lúc này chúng ta cần chuyển giao những gì đã cam kết vào tháng 1 càng sớm càng tốt. Ý tưởng [cung cấp chiến đấu cơ] thực sự ấn tượng, nhưng vấn đề nằm ở thời gian”, một nhà ngoại giao cấp cao ở Đông Âu cho biết.
Các cuộc trao đổi chỉ ra rằng mặc dù tiếng nói chủ đạo lúc này vẫn là phản đối, nhưng chủ đề viện trợ chiến đấu cơ hiện đại cho Ukraine có khả năng vẫn ẩn sau hậu trường, và cuối cùng sẽ xuất hiện trở lại.
Thực ra đó cũng là một mô hình đã lặp đi lặp lại đối với liên minh phương Tây kể từ khi cuộc xung đột Nga - Ukraine bắt đầu: Các loại vũ khí từng bị xem là nằm trong “vùng cấm”, dần dần cũng đã xuất hiện tại Ukraine khi xung đột tiếp diễn. Phương Tây thậm chí còn đưa ra những cam kết mạnh mẽ hơn.
“Nhiều người vẫn không hiểu rằng cuộc chiến còn lâu mới kết thúc” - Thứ trưởng Ngoại giao Ukraine Andriy Melnyk nói với tờ Politico - “Nếu không có sự hỗ trợ của không quân, ta không thể chiến đấu trong một cuộc chiến tranh hiện đại.”
Tại Lầu Năm Góc, một số quan chức đã thừa nhận Ukraine cần hiện đại hóa Lực lượng Không quân già cỗi bằng các chiến đấu cơ mới. Ảnh: Getty Images
Thế giới đã thay đổi
Trên thực tế, ý tưởng gửi máy bay chiến đấu cho Ukraine đã xuất hiện từ những ngày đầu của cuộc xung đột.
Chỉ vài tuần sau khi Nga đưa quân qua biên giới Ukraine, chính phủ Ba Lan tuyên bố họ sẵn sàng chuyển các máy bay chiến đấu thời Liên Xô cho Mỹ để sau đó chúng có thể đến tay các phi công Ukraine.
Tất nhiên Washington khi đó từ chối lời đề nghị. Lý do họ đưa ra là quá trình huấn luyện quá khó khăn và việc gửi máy bay từ một căn cứ của NATO tới Ukraine có thể gây nguy cơ đối đầu trực tiếp với Nga. Sau đó chủ đề này chìm xuống.
Gần một năm sau, nhiều thứ đã thay đổi. Từ một cuộc xung đột được dự kiến kéo dài chỉ vài ngày hoặc vài tuần, nay có thể kéo dài hàng năm trời.
Trong quá trình đó, các đồng minh phương Tây đã vượt qua hết lằn ranh đỏ này đến lằn ranh đỏ khác. Vũ khí hạng nặng, pháo, hệ thống tên lửa tầm xa, xe bọc thép - tất cả cuối cùng cũng đổ tới Ukraine. Và cuối cùng, trong một thời khắc quan trọng vào tháng trước, các đồng minh đã cùng nhau cam kết cung cấp khoảng 80 xe tăng hiện đại do phương Tây sản xuất.
Trong bối cảnh đó, ý tưởng về máy bay chiến đấu dường như không quá xa lạ. Ukraine đã nắm bắt thời điểm, bắt đầu vận động mạnh mẽ cho yêu cầu của mình. Sau đó, Tổng thống Biden và các đồng minh châu Âu của ông đã phải can thiệp để khiến mọi thứ chậm lại.
Một cố vấn quân sự của chính phủ Ukraine cho biết cuộc thảo luận về máy bay chiến đấu chỉ mới ở “những ngày đầu” và bày tỏ tin tưởng rằng lập trường của phương Tây sẽ tiến triển trong những tuần tới.
Các quan chức Mỹ, trợ lý nghị sĩ và các cố vấn có liên quan thừa nhận rằng họ đang tiếp tục thảo luận về việc khả năng chuyển giao máy bay chiến đấu ở hậu trường. “Họ nhớ rằng Tổng thống cũng đã nói ‘không’ với Patriot và Abrams trong một thời gian”, một quan chức quốc phòng Mỹ cho biết, ám chỉ việc Mỹ gần đây đồng ý cung cấp cho Kiev các hệ thống Patriot và xe tăng chiến đấu chủ lực Abrams.
Phương Tây không nói "Không bao giờ" với việc chuyển chiến đấu cơ hiện đại cho Ukraine. Ảnh: Getty Images
Khả năng Mỹ viện trợ gián tiếp chiến đấu cơ F-16
Kiev lúc này tập trung vận động cho nhu cầu về máy bay phản lực thế hệ thứ tư như F-16 do Mỹ sản xuất, vốn được đưa vào sử dụng từ những năm 1980. Các quan chức quân đội Ukraine ước tính quá trình huấn luyện F-16 có thể kéo dài 6 tháng; trong khi một số quan chức Mỹ nói rằng có thể mất 3-4 tháng với các phi công Ukraine dày dạn kinh nghiệm. Những chiếc F-35 tiên tiến nhất thì chưa bao giờ được đề cập trên bàn đàm phán.
Mặc dù khó có khả năng Mỹ sẽ gửi máy bay chiến đấu của riêng họ, nhưng Washington có thể cân nhắc cho phép các quốc gia khác chuyển giao máy bay F-16 mua của Mỹ. Thông tin này được một quan chức cấp cao của Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết trong điều kiện giấu tên. Chính phủ Mỹ sẽ phải ký vào bất kỳ thỏa thuận chuyển giao F-16 nào vì các hạn chế xuất khẩu đối với khách hàng.
Một số quốc gia châu Âu sở hữu F-16, như Hà Lan, đã cho thấy họ sẵn sàng chuyển giao theo quy trình trên. Pháp cũng đang chuyển sang trang bị cho lực lượng không quân các máy bay Rafale, nghĩa là Paris sẽ dư các máy bay phản lực cũ hơn mà nước này có thể cung cấp cho Ukraine, không cần sự đồng ý của Mỹ.
Tuy vậy, hiện tại, các quan chức phương Tây đang tập trung hơn vào việc triển khai lực lượng phòng không để bảo vệ các thành phố và cơ sở hạ tầng của Ukraine, cũng như tăng cường lực lượng thiết giáp và pháo binh cho cuộc tấn công dự kiến vào mùa xuân.
Gửi máy bay chiến đấu đến Kiev lúc này sẽ “không giải quyết được thách thức tên lửa hành trình, không giải quyết được thách thức máy bay không người lái”, quan chức này nói và cho biết thêm rằng vẫn chưa có cuộc thảo luận cấp cao nào về việc gửi F-16.