Thương vụ tên lửa “khủng” giữa Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ có thể làm cho giới lãnh đạo Mỹ, phương Tây và Nga bất ngờ, nhưng giới nghiên cứu quốc tế nhìn nhận đó là kết quả hợp lý trong bối cảnh Trung Quốc đang “lặng lẽ” tăng cường ảnh hưởng tại Trung Đông.
Một lời cảnh báo đối với Mỹ và phương TâyVới một Bộ Tư lệnh Trung tâm đóng tại vùng Vịnh - có cả cụm tàu sân bay, nhiều tàu chiến và hàng loạt các căn cứ quân sự ở Thổ Nhĩ Kỳ, Qatar, Các tiểu vương Quốc Arập thống nhất... Mỹ rõ ràng đang chiếm vị thế áp đảo về quân sự tại Trung Đông. Thế nhưng, không vì vậy mà Trung Quốc e dè tiếp cận khu vực có tầm quan trọng địa-chính trị nổi bật này.
Quan hệ kinh tế, chính trị và ngoại giao giữa Bắc Kinh với các nước trong vùng đã phát triển nhanh chóng. Trao đổi thương mại giữa Trung Quốc với các nước Arập trong vùng hiện đạt 222 tỉ USD, gấp 12 lần so với năm 2002, vượt quá kim ngạch ngoại thương hai chiều giữa Mỹ và các nước này, chỉ đạt 193 tỉ USD.
Về quân sự, Trung Quốc đã tạo dựng được nền tảng hiện diện cần thiết. Cùng với việc duy trì 3 tàu chiến làm nhiệm vụ chống cướp biển ở vịnh Aden, tàu hải quân Trung Quốc thường xuyên có các hoạt động giao lưu, thăm viếng tới nhiều nước Trung Đông. Trên lĩnh vực thương mại quân sự, Trung Quốc cũng đã có bước tiến dài, từ chỗ chỉ xuất khẩu một số vũ khí hạng nhẹ, chuyển sang tìm kiếm các hợp đồng lớn, chuyên về các loại trang bị hiện đại. Việc Thổ Nhĩ Kỳ gần đây tuyên bố chuẩn bị đặt mua hệ thống phòng thủ tên lửa FD-2000 trị giá 3,5 tỉ USD từ tập đoàn Xuất nhập khẩu máy móc chính xác Trung Quốc (CPMIEC) là một minh chứng rõ nét nhất.
Hệ thống phòng thủ tên lửa FD-2000 của Trung Quốc mà Thổ Nhĩ Kỳ dự định đặt mua. Ảnh: Internet |
Đánh giá về những động thái trên, Christina Lin, một chuyên gia nghiên cứu, từng làm việc tại Nhà Trắng cho rằng: Đó là một hồi chuông cảnh báo. Trung Quốc đang gây dựng ảnh hưởng lớn hơn tại Trung Đông và nước này cũng nhận được sự chào đón ngày một lớn từ các quốc gia trong vùng. Chuyên gia này trích dẫn một phát biểu mới đây của Quốc vương Jordan Abdullah nói rằng “tôi có quan hệ thân thiết với nhiều lãnh đạo Trung Quốc, cả đương chức và về hưu. Chúng tôi quan tâm đến việc xây dựng mối quan hệ này... bởi vì Trung Quốc đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hòa bình và ổn định trên thế giới, có tầm ảnh hưởng trong nhiều vấn đề tại khu vực”.
Trung Quốc muốn gì ở Trung Đông?
Giới phân tích nhận định: Lợi ích của Trung Quốc tại khu vực này rất đa dạng, từ nguồn cung dầu lửa, đầu tư cho đến việc kiểm soát phong trào vũ trang của các nhóm thánh chiến có thể gây hại đến an ninh của nước này, nhất là các tỉnh có đông người Hồi giáo sinh sống.
Nhu cầu năng lượng bùng nổ được xem là một trong những động lực đưa Trung Quốc đến gần hơn các nước Trung Đông. Các tính toán mới nhất cho thấy nhập khẩu dầu thô của Trung Quốc từ khu vực này sẽ tăng từ mức 2,9 triệu thùng/ngày năm 2011 lên 6,7 triệu thùng/ngày vào năm 2035, chiếm 54% tổng lượng nhập khẩu của nước này. Các tập đoàn dầu khí nhà nước lớn của Trung Quốc đã bám rễ chắc ở thị trường này, đưa Trung Quốc trở thành một trong những “người chơi lớn” nhất tại các nước như Iraq, Iran, Saudi Arabia.
Tuy nhiên, tham vọng của Trung Quốc ở Trung Đông không chỉ dừng lại ở lĩnh vực quân sự, dầu lửa, mà còn vươn sang chiếm lĩnh các tuyến hạ tầng huyết mạch. Xây dựng và kiểm soát các dự án cơ sở hạ tầng được Trung Quốc xem trọng. Đó là việc Công ty cảng Cosco sở hữu một phần các cảng container Port Said chiến lược của Ai Cập, là các dự án liên doanh xây dựng tuyến đường sắt nối Medina tới Mecca ở Saudi Arabia, nối Địa Trung Hải với Biển Đỏ tại Israel, là tuyến đường sắt Ankara - Istanbul ở Thổ Nhĩ Kỳ. Về mặt dài hạn, Bắc Kinh còn tính đến việc hoàn thiện cung đường sắt từ Thổ Nhĩ Kỳ vươn tới các nước Trung Á, tạo ra tuyến vận chuyển hàng hóa tới châu Âu mà nhiều nhà phân tích cho rằng đó là “tuyến đường tơ lụa mới”.