Trung Quốc với tham vọng mở rộng vùng kiểm soát trên biển

Nhật Bản, Mỹ và Hàn Quốc đã bày tỏ quan ngại và bác bỏ tuyên bố của Trung Quốc về thiết lập Vùng xác định phòng không (ADIZ) trên biển Hoa Đông chồng chéo với vùng trời của Tokyo và Seoul. Washington thì cho rằng động thái mới này của Bắc Kinh nhằm mục đích “thay đổi hiện trạng trong khu vực”.


Bắc Kinh đã nâng cấp độ trong cuộc tranh chấp đối với quần đảo Điếu Ngư/Senkaku do phía Nhật Bản kiểm soát, nhưng Trung Quốc cũng tuyên bố chủ quyền. Theo các quy định mà Trung Quốc áp dụng tại ADIZ trên biển Hoa Đông, tất cả các máy bay qua lại, kể cả phía trên quần đảo tranh chấp Điếu Ngư/Senkaku, phải thông báo trước kế hoạch bay; hồi đáp "lập tức với thái độ chừng mực" qua sóng radio khi nhận được các yêu cầu nhận dạng từ nhà chức trách Trung Quốc; giữ liên lạc trong suốt quá trình bay; máy bay phải gắn logo và cờ hiệu rõ ràng. Các quy định trên có hiệu lực từ 10 giờ sáng ngày 23/11 và Trung Quốc sẽ "đưa ra các biện pháp quân sự khẩn cấp" nếu có máy bay không tuân thủ quy định.

Ngay sau đó, truyền thông nhà nước Trung Quốc đưa tin về chuyến bay tuần tra đầu tiên của không quân nước này sau khi Bắc Kinh thiết lập ADIZ mới. Theo đó, đây là chuyến bay tuần tra sử dụng máy bay do thám, máy bay cảnh báo sớm và máy bay phản lực chiến đấu. Tuy thông tin về địa điểm bay không được nêu rõ, nhưng cuộc tuần tra này của phía Trung Quốc đã khiến 2 chiếc máy bay F-16 của Nhật Bản phải cất cánh để theo dõi.

Không chỉ trên biển Hoa Đông, trang mạng của tờ "Nhân dân Nhật báo" còn dẫn lời Thiếu tướng Doãn Trác, nguyên Chủ nhiệm Uỷ ban cố vấn của Hải quân Trung Quốc phát biểu rằng chính phủ nước này “từ nay có thể sẽ tiến tới thiết lập ADIZ trên các vùng biển liên quan như Hoàng Hải và biển Đông”. Ông Doãn Trác cho rằng việc xác lập ADIZ trên biển Hoa Đông được cho là biện pháp thăm dò trước khi thiết lập các ADIZ ở những vùng biển khác trong tương lai.

Theo truyền thông Trung Quốc, sau khi xác lập ADIZ trên biển Hoa Đông - chồng lấn với ADIZ của Nhật Bản - phạm vi hoạt động của không quân Trung Quốc ở khu vực này sẽ tăng từ 10-12 lần so với hiện nay. Khi ADIZ của Trung Quốc được xác lập, những máy bay đi vào vùng này có nghĩa vụ thông báo lịch bay cho Bộ Ngoại giao và Cục hàng không Trung Quốc và tuân theo chỉ thị của Bộ Quốc phòng Trung Quốc. Trong khi đó, “Hoàn cầu Thời báo” cũng khẳng định nếu máy bay chiến đấu của Nhật Bản cản trở hoạt động của máy bay Trung Quốc thì chiến đấu cơ Trung Quốc cần kiên quyết chặn đứng hoạt động bay của chiến đấu cơ Nhật Bản.

Mạng tin Sankei Express (Nhật Bản) nhận định quy định nêu trên rõ ràng là nhằm giới hạn hoạt động của Lực lượng Phòng vệ Trên không (ASDF) và quân đội Mỹ tại Nhật Bản, cụ thể là các cuộc diễn tập ở vùng này và bằng việc thiết lập ADIZ trên biển Hoa Đông, rõ ràng Bắc Kinh muốn thể hiện một đường lối cứng rắn, đối đầu với liên minh Nhật-Mỹ để thu hút sự ủng hộ của dư luận Trung Quốc đối với chính quyền Tập Cận Bình. Đây cũng là hành động cho thấy đường lối ngoại giao “giấu mình chờ thời” của Đặng Tiểu Bình đã đến hồi kết. Giờ đây, Trung Quốc đang chuyển sang đường lối xây dựng “quân đội hùng mạnh”.

Phản ứng của các nước

Trong bối cảnh đó, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã tỏ ra vô cùng quan ngại trước động thái mới đây của Trung Quốc nhằm thiết lập ADIZ chồng lấn với vùng ADIZ tương tự của Nhật Bản. Phát biểu tại một ủy ban quốc hội, ông Abe nói: "Tôi vô cùng quan ngại động thái này của Trung Quốc có thể làm thay đổi một cách mất cân bằng hiện trạng trên biển Hoa Đông, khiến tình hình leo thang và gây ra sự cố bất ngờ tại vùng biển này".


Mỹ cũng đã chỉ trích tuyên bố của Trung Quốc về ADIZ ở phần lớn Biển Hoa Đông, nơi có quần đảo Senkakus/Điếu Ngư do Tokyo kiểm soát, coi đó là động thái “khiêu khích không cần thiết” làm bùng phát căng thẳng với Nhật Bản. Phó Thư ký báo chí Nhà Trắng Josh Earnest nhấn mạnh: “Tuyên bố của Chính phủ Trung Quốc là sự khiêu khích không cần thiết. Có những tranh chấp khu vực ở nơi đó của thế giới và cần giải quyết các tranh chấp này bằng con đường ngoại giao. Trong trường hợp này, chắc chắn là có nhiều điểm tương đồng để đi đến một giải pháp mà không liên quan đến những lời lẽ kích động ngày càng leo thang”.

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry và Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel trước đó cũng bày tỏ "quan ngại sâu sắc" về hành động của Trung Quốc và cam kết sẽ bảo vệ Nhật Bản. Ông Kerry đã kêu gọi Trung Quốc thận trọng và kiềm chế, đồng thời nói rằng quyền tự do bay là điều cần thiết đối với ổn định và an ninh của khu vực Thái Bình Dương. Ông khẳng định: "Chúng tôi giữ vững cam kết của mình với các đồng minh và đối tác, đồng thời hy vọng sẽ được chứng kiến một tương lai tăng cường hợp tác, giảm đối đầu tại Thái Bình Dương". Còn ông Hagel, trong một phát biểu khá mạnh mẽ, đã nhận định rằng động thái này của Bắc Kinh là "một nỗ lực gây mất ổn định, nhằm làm thay đổi hiện trạng trong khu vực. Hành động đơn phương này sẽ làm tăng nguy cơ hiểu lầm và tính toán sai".

Liên quan về ADIZ của Trung Quốc, Hàn Quốc cũng đã phản ứng mạnh. Theo hãng thông tấn Yonhap, Bộ Quốc phòng Hàn Quốc đã triệu tùy viên quân sự Đại sứ quán Trung Quốc ở Seoul đến để phản đối. Bộ Quốc phòng Hàn Quốc cho biết ADIZ mà Trung Quốc vừa lập có một phần chồng lấn lên ADIZ của Hàn Quốc. Vùng chồng lấn này có diện tích 20 km x 115 km ở phía tây đảo Jeju của Hàn Quốc. Theo một nguồn tin từ Bộ trên, giới chức quân sự Hàn Quốc và Trung Quốc có thể sẽ thảo luận về vấn đề này trong khuôn khổ hội đàm chiến lược song phương ngày 28/11 tới. Dự kiến, ngoài vấn đề về ADIZ, hai bên cũng sẽ bàn thảo việc thiết lập một đường dây nóng quân sự.

“Như vậy là ở đó có các khu vực nhận dạng quốc phòng chồng lên nhau của Nhật Bản - Trung Quốc và Hàn Quốc – Trung Quốc. Điều này là rất nguy hiểm và tình hình rất đáng quan ngại vì triển vọng tranh chấp không rõ ràng, bởi vậy bất cứ lúc nào cũng có khả năng một bên mất bình tĩnh và trường hợp như vậy có thể dẫn đến sự cố quân sự. Hậu quả sẽ khôn lường, nếu xét rằng đứng đằng sau Tokyo là Washington”, chuyên gia Valery Kistanov (Nga) nói.


Vũ Thanh (Tổng hợp)