Gia đình anh Điểu Pré, thôn 2 bất lực nhìn tiêu chết dần.
Ghi nhận ở xã biên giới Đắk Ơ là vùng chuyên canh hồ tiêu lớn trong huyện Bù Gia Mập (Bình Phước), nhiều nhà nông cho biết không thu hoạch vụ mùa, không biết " lấy chi" lo cho cái Tết này.
Chúng tôi được chị Nguyễn Thị Nga, Phó Chủ tịch Hội Nông dân xã Đắk Ơ dẫn vào vườn tiêu của hộ gia đình bà Nguyễn Thị Lý ngụ tại thôn 9. Bước vào khu vườn sau nhà, trước mắt chúng tôi là vườn tiêu bạt ngàn chỉ còn trơ gốc trụ gỗ khô lẫn trụ cây sống. Những dây tiêu khô vẫn còn bám chắc trên thân trụ, có trụ dây tiêu vẫn còn lá nhưng lá đang chuyển sang màu vàng héo.
Tiếp xúc với chủ vườn, bà Lý nghẹn ngào kể vườn tiêu nhiễm bệnh và chết rất nhanh. Mỗi khi nhìn vườn tiêu mà không khỏi sốt ruột gan, chỉ trong vài tháng cuối năm đã có hàng ngàn trụ chết đứng. Ngồi dưới gốc tiêu, bà Ly dụi đôi mắt đỏ hoe và nói: "Tiêu nhà tôi nhiễm bệnh chết hết rồi. Nhà tôi chỉ có 1,2 ha đất thôi, tất cả đầu tư trồng cây tiêu, giờ tiêu chết không biết làm sao nữa. Con trai tôi buộc phải đi làm thuê để kiếm sống nuôi cho 6 khẩu ăn. Giờ chỉ mong sao ngân hàng khoanh nợ để gia đình tôi làm ăn và trả nợ dần. Chứ bây giờ ngân hàng đòi nợ gia đình tôi cũng không biết làm sao nữa".
Xót xa, bàng hoàng, đó là những gì khi chúng tôi chứng kiến toàn bộ vườn tiêu 2.000 trụ của bà Lý bị chết rụi, trơ trụi. Không xót xa sao được khi toàn bộ vốn liếng của gia đình đã đầu tư hết cho cây tiêu. Hàng trăm triệu đồng đầu tư cho cây tiêu, tiêu chết gần sạch, giờ nguy cơ trắng tay. Trong đó, số tiền 1,8 tỷ đồng vay nợ ngân hàng đã đến hạn phải trả. Không còn nguồn thu chính, buộc con trai của bà phải đi làm thuê kiếm sống qua ngày, cạnh nhà treo bảng bán đất.
Cũng như hộ bà Nguyễn Thị Lý, hộ gia đình anh Điểu Pré, người dân tộc S’tiêng ở thôn Bù Bưng cũng đang trong tình trạng dở khóc, dở cười khi tiêu chết dần, chết mòn. Anh Điểu Pré cùng người vợ đang cặm cụi hái những hạt tiêu chưa kịp chín nhưng cây đang héo vàng, hạt khô, rụng do bị nhiễm bệnh.
Tuốt những chùm tiêu lép và đen, anh Pré cho biết, năm 2017, vườn tiêu nhà anh chỉ chết lẻ tẻ vài chục trụ, vậy mà năm nay, số trụ chết lên đến hơn 2.000 trụ trong tổng số 4.200 trụ. Gia đình anh cũng như các nhà vườn khác vẫn chăm sóc, bón phân đầy đủ, thậm chí tập trung toàn bộ vốn liếng để cứu chữa. Thế nhưng số trụ tiêu chết vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại, trong khi vốn đầu tư phải vay mượn ngân hàng hơn 1 tỷ đồng sắp đến ngày trả khiến gia đình không khỏi đau đầu.
Tiêu chết hàng loạt khiến người dân điêu đứng.
Theo thống kê, vườn tiêu gia đình anh Pré bệnh và chết gần 50% diện tích vườn. Hiện diện tích vườn tiêu đã nhiễm bệnh vẫn còn tiếp tục chết, cho nên bây giờ gia đình chỉ mong muốn các cấp chính quyền có cách hỗ trợ để gia đình tạo dựng lại vườn, trồng cà phê hay cây gì đó để trả nợ dần.
"Trước kia do giá thu mua tiêu hạt còn cao, nên năm 2014-2015 gia đình quyết định đầu tư hơn 700 triệu đồng để trồng mới. Năm ngoái tiêu chết ít, cứ tưởng không bị chết nhiều như năm nay nên tiếp tục đầu tư thêm trên 100 triệu đồng để mua phân, thuốc. Vậy mà giờ đây tiêu vẫn tiếp tục nhiễm bệnh và chết nhanh", anh Pré cho biết thêm.
Còn hộ gia đình bà Lâm Thị Hương và ông Nguyễn Văn Sơn ở thôn 10 cũng đang trong tình cảnh đứng ngồi không yên do hiện tại bà đang nợ ngân hàng 2,5 tỷ đồng sắp đến hạn phải trả. Năm 2010, thời điểm hạt tiêu đen có giá rất cao, gia đình bà trồng thử nghiệm 300 trụ, thấy tiêu phát triển tốt gia đình bà tiếp tục mở rộng diện tích.
Năm 2013-2014, bà đầu tư gần một tỷ đồng để trồng mới 3.000 trụ. Chưa dừng lại ở đó, diện tích và số lượng tiếp tục tăng lên 6.000 trụ. Thật không may cho gia đình ông Sơn bà Hương, năm 2017 hơn 1.000 trụ bị nhiễm bệnh và chết. Sau đó năm 2018 tiếp tục gần 5.000 trụ tiêu còn lại của gia đình bà bị bệnh chết nhanh, chết chậm cướp đi gần như tất cả. Không biết phải tính toán thêm thế nào khi mà toàn bộ vườn tiêu ước tính nếu không chết có thể thu về hàng tỷ đồng mỗi năm nay đã chết gần sạch.
Hiện phần lớn diện tích tiêu chết gia đình bà Hương đã cưa, thu gom đốt để trồng các loại cây trồng khác như sầu riêng, bơ. Bà Lâm Thị Hương cho biết: “Tiêu của chúng tôi bị chết quá nhiều, giờ không biết phải làm sao. Dù dùng nhiều biện pháp điều trị nhưng tiêu cứ chết liên tục và hàng loạt. Còn tiền vay của ngân hàng không có để trả đúng hạn, gia đình tôi rất mong các cấp chính quyền, các ban ngành có giải pháp hỗ trợ các gia đình bị tiêu chết để đầu tư lại, rồi từ từ trả cho ngân hàng”.
Có mặt tại "điểm nóng" vùng hồ tiêu bị chết - Phó Chủ tịch Hội Nông dân xã Đắk Ơ Nguyễn Thị Nga cho biết: "Chứng kiến những vườn hồ tiêu chết làm tôi xót quá. Về phía Hội Nông dân xã chúng tôi cũng thường xuyên đến tận nhà bà con thăm hỏi, khuyến cáo cách phòng trừ bệnh. Năm nay tiêu nhiễm bệnh và chết tăng nhanh quá".
Không chỉ hộ bà Lý, bà Hương, anh Pré lâm vào cảnh gần như mất “cả chì lẫn chài” vốn đầu tư mà còn rất nhiều hộ trên địa bàn xã rơi cùng cảnh ngộ. Theo thống kê của xã Đắk Ơ, hiện nay trên địa bàn xã có khoảng 958 hộ có diện tích tiêu nhiễm bệnh và chết. Còn số hộ “dính nợ” ngân hàng sắp đến hạn trả chưa có khả năng chi trả vẫn chưa thống kê cụ thể.
Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Đắk Ơ Trần Văn Linh cho biết, trong 2 năm qua, địa bàn xã đã xảy ra tình trạng tiêu chết hàng loạt. Hiện nay xã đã chỉ đạo cho các thôn tổng hợp lại toàn bộ diện tích bị thiệt hại để báo cáo với lãnh đạo huyện Bù Gia Mập, Phòng Nông nghiệp huyện, Trạm bảo vệ thực vật để tiếp tục có hướng dẫn bà con cách phòng trừ. Ngoài ra xã cũng kiến nghị lên huyện, ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để giãn nợ cho bà con đến hạn trả, chủ yếu là bà con vay để trồng tiêu. Xã đã tổ chức vận động các ban ngành đoàn thể tập trung thu dọn tiêu chết, những diện tích phù hợp có thể chuyển đổi cây trồng.
Vụ mùa thu hoạch đã tới, nhưng dịch bệnh đã và đang hoành hành cướp đi niềm hy vọng đổi đời từ cây hồ tiêu của người dân vùng biên xã Đắk Ơ. Vị tiêu “đắng” khiến công sức, mồ hôi nước mắt tiếp tục tiêu tan, gắn thêm vào đó là những khoản nợ không nhỏ sẽ lỡ hẹn ngân hàng. Một số hộ dân đành phải rao bán mảnh đất để trả nợ. Giờ đây, nguyện vọng bà con trồng tiêu bị thiệt hại do dịch bệnh chỉ mong được chính quyền địa phương, ngân hàng giãn nợ để có thời gian ổn định cuộc sống, sản xuất.