Một bức ảnh lan truyền trên Telegram cho thấy tòa nhà bị hư hại ở phía bắc Tehran, được cho là nơi ông Haniyeh bị ám sát. Ảnh: New York Times
Theo một cuộc điều tra của tờ New York Times, Ismail Haniyeh, lãnh đạo hàng đầu của Hamas, đã bị ám sát hôm 31/7 bởi một thiết bị nổ được bí mật tuồn vào nhà khách tại Tehran nơi ông đang ở.
Theo 5 quan chức ở Trung Đông được New York Times khai thác thông tin, quả bom đã được giấu cách đây khoảng hai tháng trong nhà khách được bảo vệ an ninh nghiêm ngặt. Nhà khách này được điều hành và bảo vệ bởi Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo và là một phần của khu phức hợp lớn, được gọi là Neshat, nằm trong một khu phố cao cấp ở phía bắc Tehran.
Ông Haniyeh có mặt tại thủ đô Iran ngày hôm đó để tham dự lễ nhậm chức tổng thống. Các quan chức trên cho biết quả bom được kích nổ từ xa trong lúc ông Haniyeh ở trong phòng của mình tại nhà khách. Vụ tấn công cũng khiến một vệ sĩ thiệt mạng.
Vụ nổ khiến tòa nhà rung chuyển, làm vỡ một số cửa sổ và khiến một phần bức tường bên ngoài bị sập - theo hai quan chức Iran, thành viên Lực lượng Vệ binh Cách mạng ghi nhận về vụ việc. Mức độ thiệt hại như vậy cũng được thể hiện rõ trong bức ảnh chụp tòa nhà được chia sẻ với tờ New York Times.
Theo các quan chức Trung Đông, ông Haniyeh, người lãnh đạo văn phòng chính trị của Hamas ở Qatar, đã nghỉ tại nhà khách này nhiều lần khi đến Tehran.
Người dân dự tang lễ thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh ở Tehran ngày 1/8. Ảnh: New York Times
Các quan chức Iran và Hamas hôm 31/7 tuyên bố Israel phải chịu trách nhiệm về vụ ám sát ông Haniyeh. Vụ việc đe dọa gây ra một làn sóng bạo lực khác ở Trung Đông và làm đảo lộn các cuộc đàm phán đang diễn ra nhằm chấm dứt chiến tranh ở Gaza. Ông Haniyeh vốn là nhà đàm phán hàng đầu của Hamas trong các cuộc đàm phán ngừng bắn.
Israel chưa công khai thừa nhận trách nhiệm về cái chết của ông Haniyeh, nhưng các quan chức tình báo Israel đã thông báo cho Mỹ và các chính phủ phương Tây khác về chi tiết của hoạt động này ngay sau đó - theo 5 quan chức Trung Đông tiết lộ với New York Times. Tuy nhiên, Ngoại trưởng Antony J. Blinken hôm 31/7 nói rằng Washington không nhận được thông tin trước về âm mưu ám sát.
Vài giờ sau vụ ám sát ở Tehran, các suy đoán ngay lập tức tập trung vào khả năng Israel đã giết ông Haniyeh bằng một cuộc tấn công tên lửa, có thể được bắn từ thiết bị bay không người lái hoặc máy bay, tương tự như cách Israel phóng tên lửa vào căn cứ quân sự ở Isfahan hồi tháng 4.
Giả thuyết tên lửa đó đã đặt ra câu hỏi về việc làm thế nào Israel có thể né tránh các hệ thống phòng không của Iran một lần nữa để thực hiện một cuộc không kích trắng trợn như vậy vào thủ đô Tehran.
Nhưng hóa ra, những kẻ ám sát đã có thể khai thác một loại lỗ hổng khác trong hệ thống phòng thủ của Iran: lỗ hổng an ninh của khu nhà được cho là nằm dưới sự canh gác chặt chẽ đã cho phép họ đặt sẵn một quả bom trong nhiều tuần trước khi nó được kích hoạt nhằm vào mục tiêu.
Ba quan chức Iran xin giấu tên cho biết, một hành vi như vậy cho thấy một thất bại thảm hại về mặt tình báo và an ninh đối với Iran, đồng thời là nỗi xấu hổ lớn đối với Lực lượng Vệ binh Cách mạng, vốn sử dụng khu phức hợp trên cho các cuộc họp bí mật và nơi ở cho những vị khách quan trọng như ông Haniyeh.
Hiện tại, làm thế nào quả bom được giấu trong nhà khách vẫn chưa rõ ràng. Các quan chức Trung Đông cho biết việc lập kế hoạch cho vụ ám sát mất nhiều tháng và cần phải giám sát chặt chẽ khu nhà.
Thủ lĩnh chính trị Hamas, Haniyeh, người vừa bị ám sát tại Tehran. Ảnh: Getty Images/TTXVN
Israel được cho là quyết định thực hiện vụ ám sát bên ngoài Qatar, nơi ông Haniyeh và các thành viên cấp cao khác trong ban lãnh đạo chính trị của Hamas sinh sống. Chính phủ Qatar đang làm trung gian cho các cuộc đàm phán giữa Israel và Hamas về lệnh ngừng bắn ở Gaza.
Vụ nổ vào sáng 31/7 đã làm vỡ các cửa sổ và làm sập một phần bức tường của khu nhà - dựa trên các bức ảnh và thông tin từ quan chức Iran.
Theo các quan chức Trung Đông tiết lộ với New York Times, vào khoảng 2 giờ sáng giờ địa phương, thiết bị này phát nổ. Các quan chức cho biết, các nhân viên tòa nhà hoảng hốt tỏa đi tìm nguồn gốc của tiếng động lớn, dẫn họ đến căn phòng nơi ông Haniyeh đang ở cùng một vệ sĩ.
Đội ngũ y tế tòa nhà nhanh chóng có mặt ngay sau vụ nổ. Đội điều tra tuyên bố ông Haniyeh đã tử vong ngay lập tức. Đội đã cố gắng hồi sinh người vệ sĩ, nhưng anh này cũng đã chết.
Hai quan chức Iran cho biết, thủ lĩnh của phong trào Thánh chiến Hồi giáo Palestine, Ziyad al-Nakhalah, đang ở ngay phòng bên cạnh. Căn phòng của ông Nakhalah không bị hư hại nặng, cho thấy quả bom đã được lên kế hoạch chính xác trong việc nhắm vào ông Haniyeh.
Khalil al-Hayya, phó chỉ huy Hamas ở Dải Gaza, người cũng đang ở Tehran, cũng đã đến hiện trường, chứng kiến thi thể của vị thủ lĩnh.
Trong số những người được thông báo ngay lập tức có Tướng Ismail Ghaani, tổng tư lệnh Lực lượng Quds, nhánh nước ngoài của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran, vốn là lực lượng hợp tác chặt chẽ với các đồng minh của Iran trong khu vực, bao gồm cả Hamas và Hezbollah. Các quan chức cho biết, ông Ghaani đã thông báo cho nhà lãnh đạo tối cao của Iran, Ayatollah Ali Khamenei, ngay lúc nửa đêm
Ảnh vệ tinh chụp vào ngày 25/7 (trước vụ ám sát) không ghi nhận sự phá hủy nào với tòa nhà, cho thấy rằng bức hình có thiệt hại rõ ràng đã được chụp gần đây hơn. Ảnh: Maxar Technologies
Bốn giờ sau vụ nổ, Lực lượng Vệ binh Cách mạng đưa ra tuyên bố cho biết ông Haniyeh đã bị giết. Theo ba quan chức Iran, đến 7 giờ sáng, lãnh tụ tối cao Khamenei đã triệu tập các thành viên Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran đến khu nhà của ông để họp khẩn cấp, tại đó ông ra lệnh tấn công Israel để trả đũa.
Thủ đô Tehran vốn đã được đặt trong tình trạng an ninh tăng cường vì lễ nhậm chức của tân tổng thống Iran, Masoud Pezeshkian, đón nhiều các quan chức chính phủ cấp cao, chỉ huy quân sự và quan chức từ 86 quốc gia tập trung tại tòa nhà Quốc hội để dự buổi lễ.
Sau khi có thông báo về cái chết của thủ lĩnh Hamas, tại Iran đã xuất hiện nhiều tin đồn và tranh cãi về cách thức ám sát. Ban đầu hãng thông tấn Tasnim, cơ quan truyền thông của Lực lượng Vệ binh Cách mạng, đưa tin các nhân chứng cho biết một vật thể giống như tên lửa đã lao vào cửa sổ phòng ông Haniyeh và phát nổ.
Nhưng hai quan chức Iran, thành viên của Lực lượng Vệ binh đã thông báo tóm tắt về vụ tấn công, xác nhận rằng vụ nổ xảy ra từ bên trong phòng của ông Haniyeh và nói rằng cuộc điều tra ban đầu cho thấy chất nổ đã được đặt ở đó từ trước.
Họ mô tả độ chính xác và tinh vi của cuộc tấn công tương tự như chiến thuật dành cho các vũ khí robot trang bị A.I. được điều khiển từ xa mà Israel dùng để ám sát nhà khoa học hạt nhân hàng đầu Iran Mohsen Fakhrizadeh vào năm 2020.
Các hoạt động ám sát của Israel bên ngoài đất nước chủ yếu được thực hiện bởi Mossad, cơ quan tình báo hải ngoại của nước này. Giám đốc Mossad David Barnea, hồi tháng 1 năm nay từng cho biết, cơ quan của ông ta “có nghĩa vụ” truy lùng các thủ lĩnh của Hamas, nhóm đứng sau vụ thảm sát ngày 7/10/2023 ở Israel.
Ông Barnea nói: “Sẽ mất thời gian, giống như sau vụ thảm sát ở Munich, nhưng bàn tay của chúng tôi sẽ bắt được chúng dù chúng ở đâu” - đề cập đến vụ những kẻ khủng bố sát hại các vận động viên Israel tại Thế vận hội 1972.