Khói bốc lên do giao tranh tại Syria. Ảnh: IRNA/TTXVN
Theo trang atlanticcouncil.org, kể từ ngày 27/11, một liên minh các lực lượng đối lập tại Tây Bắc Syria, dẫn đầu là nhóm Hay’at Tahrir al-Sham (HTS), đã phát động chiến dịch tấn công vào các cứ điểm của quân chính phủ và các lực lượng thân Iran trong khu vực. Ngày 29/11, lực lượng đối lập đã chiếm được Aleppo, thành phố lớn thứ hai của Syria. Đến ngày 5/12, họ tiến vào Hama và đẩy quân đội Syria ra khỏi thành phố này.
Đây là cuộc tấn công lớn đầu tiên của phe đối lập kể từ khi có thỏa thuận ngừng bắn tại Idlib năm 2020 giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ, đồng thời đánh dấu thay đổi lớn nhất trong cán cân quyền lực tại cuộc chiến Syria kể từ khi Nga can thiệp và hỗ trợ Tổng thống Bashar al-Assad gần một thập kỷ trước.
Việc chiếm được Hama là một chiến thắng chiến lược quan trọng đối với phe nổi dậy, nhưng Damascus vẫn là mục tiêu lớn nhất.
Theo nhận định của tổ chức tư vấn Hội đồng Đại Tây Dương (Mỹ), các lực lượng đối lập có khả năng sẽ tiến về phía Nam, đẩy mạnh chiến dịch về thủ đô Damascus. Tuy nhiên, sau khi chiếm được Aleppo và Hama, họ sẽ phải đối mặt với những thách thức về quân sự, xã hội và quản trị khi tiến về phía Nam.
Phe nổi dậy sẽ phải củng cố các thành quả tại tỉnh Hama. Khu vực này rất quan trọng để duy trì lợi thế quân sự và chiến lược trước quân chính phủ và sẽ là mục tiêu đầu tiên nếu Tổng thống Assad tìm cách đảo ngược cục diện của cuộc tấn công. Phe này cũng có thể gặp khó khăn về hậu cần và vận hành, trong đó có nhu cầu về nguồn cung. Các nguồn thông tin công khai cho thấy khi quân đội Syria rút khỏi các căn cứ quân sự, họ đã để lại một lượng lớn thiết bị và đạn dược đủ để thúc đẩy đà tiến của phe nổi dậy. Tuy nhiên, việc kiểm soát khu vực rộng lớn ở tỉnh Hama có thể làm căng thẳng lực lượng nổi dậy và khiến họ dễ bị phản công.
Ngay sau khi chiếm được Hama, lực lượng nổi dậy ở Syria đã phát động cuộc tấn công quy mô lớn vào Homs, thành phố lớn thứ ba của Syria, có tầm quan trọng chiến lược để kiểm soát khu vực miền Trung nước này.
Video lực lượng nổi dậy ở Syria vui mừng sau khi chiếm được thành phố Hama. Nguồn: Reuters
Theo các nguồn giám sát và tin tức địa phương, phe nổi dậy đã tiến tới thành phố Rastan, nằm trên đường đến Homs. Điểm dân cư này là trung tâm giao thông quan trọng kết nối Homs với thành phố Hama. Rastan là khu vực có lợi về mặt chiến lược. Theo đó, một bên được bảo vệ bởi sông Asi, còn bên kia là một hồ chứa rộng lớn, khiến nơi đây trở thành phòng tuyến quan trọng. Tuy nhiên, lực lượng nổi dậy thể hiện mức độ phối hợp và cơ động cao, làm dấy lên lo ngại về khả năng tổ chức kháng cự hiệu quả của quân đội Syria. Nếu mất Rastan, nhiệm vụ phòng thủ của Homs có thể trở nên hết sức phức tạp.
Nếu chiếm được Homs, phe nổi dậy sẽ không chỉ có quyền tiếp cận các tuyến đường cao tốc chiến lược nối miền Bắc và miền Nam Syria, mà còn có thể đe dọa bờ biển Địa Trung Hải, nơi đặt các cơ sở quân sự quan trọng của Nga - gồm cảng Tartus và căn cứ không quân Khmeimim. Khoảng cách từ Homs đến bờ biển chưa đến 80 km và việc mất quyền kiểm soát khu vực này có thể gây nguy hiểm cho sự hiện diện quân sự của Nga ở Syria.
Không quân Nga và quân đội Syria đang nỗ lực chặn bước tiến của phiến quân thông qua chiến thuật tấn công các vị trí và tuyến đường giao thông quan trọng của lực lượng này. Đặc biệt, cây cầu ở Rastan đã bị phá hỏng, qua đó sẽ làm chậm bước tiến của phe nổi dậy. Tuy nhiên, lực lượng này đã bắt đầu sử dụng các tuyến đường thay thế.
Theo thông tin từ các nguồn giám sát, trong 9 ngày giao tranh, lực lượng nổi dậy đã chiếm được hơn 20.000 km2 lãnh thổ, trong đó có các khu vực chiến lược quan trọng. Bước tiến trung bình hàng ngày của các nhóm này là khoảng 2.200 km2, chứng tỏ khả năng chiến đấu và tổ chức cao của lực lượng này.
Mặc dù tiến nhanh nhưng phe nổi dậy tại Syria cũng phải đối mặt với những thách thức tại Hama và các khu vực khác mà họ kiểm soát. Các phe phái nổi dậy tại Syria từ lâu đã có các ý thức hệ khác nhau và trong suốt thập kỷ qua, họ thường gặp khó khăn trong thống nhất một cấu trúc quản trị. Chính sự thiếu đoàn kết này đã dẫn đến các xung đột nội bộ và làm suy yếu khả năng quản trị chung.
Tuy nhiên, như những gì thể hiện tại Hama, phe nổi dậy dường như đang thực hiện một cách tiếp cận khác. Dưới sự lãnh đạo của HTS, các lực lượng nổi dậy tham gia chiến dịch đã cho thấy kỷ luật trong hành động quân sự, kiểm soát cơ sở hạ tầng dân sự, tiếp cận với các cộng đồng thiểu số. Các tuyên bố từ ban lãnh đạo phe nổi dậy nhấn mạnh việc bảo vệ dân thường và di sản văn hóa của Syria, phản ánh nỗ lực giành được sự công nhận từ địa phương và có thể cả quốc tế.
Cách tiếp cận này dựa trên kinh nghiệm của HTS tại tỉnh Idlib, nơi họ duy trì quyền kiểm soát thông qua kết hợp sức mạnh quân sự, các cấu trúc quản trị địa phương và tập trung vào quan hệ cộng đồng, kể cả việc tiếp cận với các nhóm thiểu số.
Trước đây từng liên kết với al-Qaeda, nay HTS đã phát triển thành một nhóm tập trung vào địa phương, từ bỏ ý thức hệ thánh chiến xuyên quốc gia của al-Qaeda và trở thành lực lượng chính để đối phó với Nhà nước Hồi giáo (IS) và al-Qaeda tại Tây Bắc Syria. Tuy nhiên, nhóm này vẫn gây tranh cãi do các hoạt động cực đoan và quân sự trước đây. HTS cũng vẫn bị Mỹ và Liên hợp quốc coi là tổ chức khủng bố.
HTS đã tuyên bố sẵn sàng giải thể và hợp tác với các đối tác trên thực địa để phát triển một cấu trúc quản trị đại diện hơn, một tín hiệu thực dụng hướng đến Liên minh châu Âu (EU) và Mỹ. Các nhà ngoại giao cũng nói rằng HTS đã liên lạc với các nước EU để truyền đạt về ý định hợp tác để tạo điều kiện cho người tị nạn Syria ở châu Âu trở về an toàn.