Đội phản ứng nhanh của Bộ Y tế Nam Sudan lấy mẫu xét nghiệm COVID-19 tại Juba ngày 13/4/2020. Ảnh: AFP
Số ca mắc COVID-19 đến ngày 20/4 đã vượt quá 2,4 triệu người trên toàn cầu và các quốc gia khắp thế giới đang tìm mọi cách trang bị thêm các thiết bị y tế hỗ trợ bệnh nhân nặng như máy thở. Trong khi các hệ thống y tế căng sức trước áp lực từ tốc độ lây lan và gây tử vong của virus SARS-CoV-2, các chuyên gia y tế cảnh báo dịch bệnh có thể tàn phá những quốc gia thiếu hạ tầng và thiết bị chăm sóc sức khoẻ.
Nam Sudan là một trong những quốc gia thuộc diện nguy cơ cao như vậy. Đất nước châu Phi này chỉ có vỏn vẹn 4 chiếc máy thở cho 12 triệu dân - theo số liệu từ Ủy ban Cứu hộ Quốc tế (IRC). Như vậy, cứ 3 triệu dân mới có một chiếc máy thở. Một số quốc gia khác cũng trong tình trạng thiếu thốn tương tự: Burkina Faso có 11 máy, Sierra Leone 14, Cộng hoà Trung Phi 3 chiếc, trong khi Venezuela chỉ có 84 giường chăm sóc đặc biệt (ICU) cho 32 triệu dân và 90% bệnh viện đối mặt tình trạng thiếu thuốc và vật tư y tế quan trọng.
“Chúng ta đã chứng kiến đại dịch áp đảo nhanh chóng các hệ thống y tế ở nhiều quốc gia có hệ thống y tế tương đối phát triển”, bà Elinor Raikes, Phó Chủ tịch kiêm lãnh đạo chương trình phân phối của IRC nói với CNN. “Có lý do lập tức để lo ngại dịch bệnh sẽ áp đảo nhanh chóng các quốc gia có hệ thống y tế yếu hơn”.
Cuộc chạy đua toàn cầu trang bị máy thở
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cứ năm người nhiễm virus Corona chủng mới (SARS-CoV-2) thì có một người cần được chăm sóc tại bệnh viện. Các quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi đại dịch đang cố gắng mua các thiết bị thông khí phổi để hỗ trợ hoặc thay thế hô hấp cho bệnh nhân nặng, bơm oxy vào máu nhằm giữ cho các cơ quan trong cơ thể hoạt động.
Theo Trung tâm An ninh Y tế Johns Hopkins (Mỹ), các bệnh viện tại Mỹ có thể cần thêm nửa triệu máy thở trong đại dịch này, và nhu cầu đã tăng vọt trong các khoa chăm sóc đặc biệt khi bệnh nhân COVID-19 đổ tới.
Đội phản ứng nhanh của Bộ Y tế Nam Sudan lấy mẫu xét nghiệm COVID-19 tại Juba ngày 13/4/2020. Ảnh: AFP
Nước Anh, với trên 120.000 ca mắc bệnh, đang tìm kiếm 18.000 máy thở. Thậm chí máy móc trong sản xuất một bộ phim truyền hình cũng đã được chuyển tặng cho bệnh viện dã chiến lớn nhất đất nước là NHS Nightingale. Italy, một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nhất ở châu Âu, cho đến nay đã phân phối hơn 2.700 máy thở cho các khu vực bị ảnh hưởng, trong khi Pháp đặt mục tiêu sản xuất thêm 10.000 mặt nạ thở (cho nhân viên y tế) và 10.000 giường chăm sóc đặc biệt. Đức, nơi có nhiều giường dự phòng trong các đơn vị chăm sóc đặc biệt hơn hẳn Italy, đã gửi 50 máy thở đến hỗ trợ Tây Ban Nha và 60 chiếc đến Anh trong tháng Tư này,
"Chăm sóc đặc biệt thường không cung cấp điều trị [bệnh COVID-19], mà cung cấp hỗ trợ để cơ thể có thể phục hồi khỏi bất kỳ căn bệnh tiềm ẩn nào", Tiến sĩ Alison Pittard, lãnh đạo Cơ quan Chăm sóc Y tế Chuyên sâu của Anh, giải thích. "Chúng ta cần oxy để thở. Nếu không thể đưa oxy vào cơ thể với số lượng đủ vì bất kỳ lý do gì, bạn sẽ chết". Bà Pittard nói thêm rằng có khoảng 15-20% bệnh nhân COVID-19 nhập viện cần máy thở, trong khi 70% bệnh nhân vào khu chăm sóc đặc biệt cần loại máy này.
Những ẩn số ở châu Phi
Một khu vực đang được theo dõi chặt chẽ là châu Phi, nơi đã ghi nhận hơn 12.400 ca bệnh kể từ khi xác nhận trường hợp đầu tiên nhiễm SARS-CoV-2 ở Ai Cập vào ngày 14/2, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Tiến sĩ Matshidiso Moeti, Giám đốc khu vực châu Phi của WHO, cho biết loại virus này "có khả năng không chỉ gây ra hàng ngàn ca tử vong mà còn dẫn đến sự tàn phá kinh tế và xã hội".
Các kỹ thuật viên kiểm tra các mẫu xét nghiệm COVID-19 trong phòng thí nghiệm ở Juba, Nam Sudan vào ngày 6/4. Ảnh: AFP
WHO cho biết, chỉ có không đầy 2.000 máy thở còn hoạt động được ở 41 quốc gia châu Phi, trong khi tổng số giường chăm sóc đặc biệt có sẵn tại 43 quốc gia trên lục địa này cũng không đầy 5.000 giường. Con số đó tương đương tỉ lệ khoảng 5 giường/1 triệu dân, so với mức 4.000 giường/1 triệu dân ở châu Âu – theo báo cáo của WHO trong tuần trước.
Mặc dù virus SARS-CoV-2 tấn công châu Phi chậm hơn so với các nơi khác trên thế giới, số lượng bệnh nhân nhiễm virus đã tăng theo cấp số nhân trong những tuần gần đây và đang tiếp tục lan rộng. Tuy vậy, các chuyên gia hiện vẫn ngần ngại dự đoán rằng COVID-19 sẽ xâm nhập vào “lục địa đen” theo cách tương tự như ở châu Âu.
"Tất cả các quốc gia ở châu Phi đang phản ứng mạnh mẽ với đại dịch này", Tiến sĩ Mary Stephen, phụ trách kỹ thuật tại Văn phòng khu vực châu Phi của WHO, nói với CNN. Bà Mary Stephen cho biết hầu hết các quốc gia ở châu Phi gần đây đã nhận được nguồn cung cấp thiết bị bảo hộ cá nhân (PPE), máy thở, mặt nạ phẫu thuật và găng tay từ quỹ của tỷ phú Trung Quốc Jack Ma. Tuy vậy, "chúng ta phải lên kế hoạch cho kịch bản xấu nhất, bởi vì chúng tôi không muốn gặp phải tình huống các ca COVID-19 sẽ áp đảo hoàn toàn hệ thống y tế”, bà Mary Stephen nói.
Đa số các nước châu Phi còn đang thiếu thốn cơ sở và thiết bị y tế. Ảnh: CNN
Số ca mắc bệnh COVID-19 hiện tại ở châu Phi tương đối thấp, nhưng tỷ lệ người dân mắc bệnh lao, HIV, sốt rét và tiểu đường cao lại là nguyên nhân gây lo ngại.
“Tỷ lệ mắc bệnh mãn tính đang gia tăng ở các nước châu Phi", Tiến sĩ Elaine Nsoesie, Phó giáo sư về y tế toàn cầu tại Đại học Bosto (Mỹ), nói với CNN, cho rằng một tỷ lệ lớn người mắc các bệnh mãn tính như tiểu đường vẫn chưa được chẩn đoán. "Nếu nhiều người đang mắc các bệnh mãn tính này và không được chẩn đoán, chúng tôi không hoàn toàn chắc chắn liệu họ còn bị yếu tố nào khác có thể khiến bệnh nghiêm trọng hơn hay không”, bà Elaine nói.
Cuộc khủng hoảng sẽ rơi vào hiệu ứng cấp số nhân
Trên hết, các nhân viên y tế và giới chuyên gia lo ngại rằng virus SARS-CoV-2 sẽ tấn công các nhóm dân số dễ bị tổn thương, vốn đang bị nhiều vấn đề sức khoẻ, không chỉ ở châu Phi mà còn trong các khu vực xung đột như Syria, Afghanistan và Yemen, những nơi đều đã ghi nhận trường hợp lây nhiễm.
"Chúng tôi đặc biệt lo ngại về những nơi có năng lực chẩn đoán bị hạn chế. Chẳng hạn, chúng tôi biết rằng Syria có khả năng chẩn đoán, nhưng hiện tại năng lực chủ yếu ở Damascus và đó là quốc gia đang trong một cuộc xung đột lớn. Vì thế các khu vực khác không thể tiếp cận xét nghiệm chẩn đoán", Kate White, Giám đốc phụ trách COVID-19 của tổ chức Bác sĩ không biên giới (MSF), nói.
Kate White cho hay bà lo ngại về việc đại dịch sẽ ảnh hưởng đến nhóm dân số dễ bị tổn thương, đặc biệt là trong các cuộc khủng hoảng nhân đạo ở Yemen, Venezuela và Bangladesh, nơi có hơn 850.000 người Rohingya đang sống trong trại tị nạn đông đúc ở Cox's Bazar.
Sau cùng, các chuyên gia cho rằng nói đến điều trị COVID-19, các quốc gia có hệ thống y tế mạnh sẽ phản ứng tốt nhất. "Không chỉ là vấn đề máy thở”, Tiến sĩ Alison Pittard nói, "Hãy giả định chúng ta có thể có rất nhiều máy thở, đủ cho mỗi người. Nhưng nếu bạn không có nhân viên chăm sóc bệnh nhân và vận hành máy, thì có bao nhiêu máy thở cũng chẳng nghĩa lý gì”.