Các vaccine đang lưu hành có khả năng chống chọi biến chủng Delta ra sao?

Tuy nhiên, có căn cứ để khẳng định những vaccine đang có trên thị trường đều phát huy được công dụng sau hai mũi tiêm. 

Một nghiên cứu của Anh được công bố trên tạp chí y khoa danh tiếng The Lancet hồi đầu tháng này cho thấy rõ cấp độ kháng thể trung hòa được sản sinh ra từ đối tượng được tiêm ngừa và phơi nhiễm với biến chủng Delta, Alpha (có nguồn gốc từ Anh) và Beta (biến chủng gốc nam Phi).

Theo đó, lượng kháng thể ở người tiêm đủ hai mũi vaccine Pfizer giảm 6 lần khi nhiễm biến chủng Delta so với chủng gốc. Biến chủng Alpha và Beta cũng gây ra phản ứng kháng thể thấp hơn lần lượt là 2,6 lần và 4,9 lần so với chủng cũ. 

Một nghiên cứu độc lập do Viện Pasteur Pháp thực hiện cũng cho kết quả tương tự: khả năng chống lại biến thể Delta của kháng thể sản sinh từ người được tiêm vaccine Pfizer thấp hơn 3-6 lần so với khả năng chống chọi với biến thể Alpha. Câu hỏi đặt ra là liệu vaccine có còn hữu hiệu trước các biến chủng mới như Delta hay không? 

Giới nghiên cứu cho rằng lượng kháng thể là một tiêu chí đánh giá quan trọng, nhưng việc đo lường thông số này trong điều kiện phòng thí nghiệm là không đủ để khẳng định vaccine giảm hiệu quả trước biến thể Delta, nhất là khi xét tới phản ứng miễn dịch liên quan tới tế bào lympho T - loại bạch cầu tiêu diệt các tế bào nhiễm bệnh chứ không tấn công trực tiếp các kháng nguyên của virus.

Từ luận điểm trên, việc quan sát, định lượng trong điều kiện tiêm chủng thực tế mới là nhân tố then chốt để kiểm định mức độ hiệu quả của vaccine. Theo dữ liệu được Cơ quan Y tế cộng đồng Anh (PHE) công bố hôm 14/6, vaccine Pfizer và AstraZeneca hiệu quả cao trong ngăn chặn tình trạng trở bệnh nặng của người nhiễm biến thể Delta hoặc Alpha. 

Cụ thể, trong nghiên cứu được thực hiện trên hơn 14.000 người, các nhà khoa học Anh nhận thấy vaccine ngừa COVID-19 của Pfizer ngăn khả năng nhiễm bệnh nặng tới 96% với người nhiễm biến thể Delta, ở mức phải nhập viện. Tỉ lệ này với vaccine AstraZeneca là 92%. Mức hiệu quả của hai mẫu vaccine trên cũng tương đương với người mắc virus SARS-CoV-2 với biến chủng Alpha.

Nghiên cứu của giới chức y tế Anh công bố cuối tháng 5 vừa qua cũng cho kết quả khích lệ tương tự. Hai tuần sau khi tiêm mũi thứ hai, người được tiêm vaccine Pfizer có thể giảm 88% các triệu chứng nhiễm bệnh đối với biến thể Delta, tỉ lệ này với biến thể Alpha là 93%. Vaccine AstraZeneca cho hiệu quả bảo vệ thấp hơn, chỉ ở mức 60% nếu bệnh nhân nhiễm biến thể Delta và 66% nếu bệnh nhân nhiễm biến thể Alpha.

Với các loại vaccine khác, giới chức Nga ngày 15/6 cho biết vaccine Sputnik V “hiệu quả hơn” so với các dòng vaccine khác đang có trên thị trường, song phía Nga không công bố kết quả nghiên cứu cụ thể. Vaccine của hãng Johnson&Johnson (J&J) là loại duy nhất thuộc diện một liều tiêm. Đến thời điểm này, J&J vẫn chưa có công bố dữ liệu chính thức về hiệu quả của vaccine đối với biến thể Delta.

Giới chuyên gia nhìn nhận điều quan trọng nhất là phải tiêm đủ liều mới giúp vaccine có được hiệu quả bảo vệ trước các biến chủng mới như Delta. Việc tiêm một mũi rồi dừng chỉ có hiệu quả một phần trước biến thể Delta.

Theo các nhà khoa học Viện Pasteur Pháp, chỉ với mũi tiêm đầu tiên, vaccine AstraZeneca “ít hoặc không có tác dụng” trước biến thể Delta. Còn đối với vaccine Pfizer, hiệu quả một liều tiêm được cho là ở mức 79% đối với biến chủng ban đầu, nhưng chỉ còn 32% với biến chủng Delta. 

Dữ liệu chính phủ Anh công bố cũng cho thấy vaccine Pfizer hay AstraZeneca đều chỉ có hiệu quả 33% trước biến thể Delta tại thời điểm ba tuần sau mũi tiêm đầu tiên, kém khá xa so với mức 50% cũng một liều tiêm với biến thể Alpha. Biến chủng Delta đang là nguyên nhân chiếm 96% số ca nhiễm mới ở Anh. Đó là lý do khiến chính quyền của Thủ tướng Boris Johnson quyết định giảm thời gian chờ đợi giữa hai mũi tiêm từ 12 tuần xuống còn 8 tuần với người trên 40 tuổi. 

Vậy đâu sẽ là chiến lược phù hợp nhất để đối phó với biến thể Delta? Các chuyên gia y tế thế giới đều thống nhất rằng cần phải tiêm đủ hai mũi vaccine để nâng cao hiệu quả bảo vệ trước biến thể Delta, đồng thời tăng độ che phủ của vaccine trên quy mô dân số để giảm số ca mắc và giảm nguy cơ SARS-CoV-2 tiếp tục đột biến. Cộng đồng người tiêm vaccine càng lớn, nguy cơ lây nhiễm càng nhỏ. 

Bác sĩ Antoine Flahault, Viện trưởng Viện Y tế toàn cầu thuộc Đại học Geneva (Thụy Sĩ) cho rằng muốn khống chế lây nhiễm ở mức thấp, chiến dịch tiêm chủng cần phải được triển khai song song với giám sát giãn cách xã hội, công khai thông tin dịch bệnh và theo dõi việc thực hiện các quy định hạn chế phòng dịch.