Đồng tiền giấy euro các mệnh giá 5,10, 20 và 50 euro. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo Đài Phát thanh và truyền hình NDR của Đức, Phương tiện Phục vụ mục đích đặc biệt (SPV) này của châu Âu sẽ được đặt tên là INSTEX, một công cụ hỗ trợ hoạt động trao đổi thương mại.
Ý tưởng thành lập SPV do Đức, Pháp và Anh - 3 nước tham gia ký thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015, đưa ra nhằm bảo vệ các doanh nghiệp cộng tác với Iran cũng như cũng như duy trì trao đổi thương mại giữa hai bên.
Cơ chế này sẽ được sử dụng trong các giao dịch nhỏ với Iran liên quan tới lương thực, thuốc men và nhân đạo, không sử dụng trong các giao dịch liên quan tới dầu mỏ - lĩnh vực của Iran vốn chịu nhiều thiệt hại do các biện pháp trừng phạt của Mỹ gây ra.
Mặc dù, cơ chế này không thể giúp khôi phục thương mại với Iran, song một nhà ngoại giao châu Âu nhận định đây là một thông điệp chính trị quan trọng tới Iran rằng châu Âu quyết tâm cứu thỏa thuận hạt nhân với Iran (có tên gọi đầy đủ là Kế hoạch Hành động chung toàn diện - JCPOA) và tới Mỹ rằng châu Âu bảo vệ lợi ích của mình bất chấp việc Mỹ áp đặt trừng phạt Iran.
Quyết định trên được đưa ra trong bối cảnh Liên minh châu Âu (EU) đầu tháng này đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đầu tiên đối với Iran kể từ năm 2015, năm ký thỏa thuận hạt nhân giữa Teheran và các cường quốc thế giới, nhằm đáp trả việc Iran tiến hành các vụ thử tên lửa đạn đạo và "lên kế hoạch thực hiện các vụ ám sát trên lãnh thổ châu Âu", điều mà chính quyền Tehran đã nhiều lần bác bỏ.
Trong một động thái mang tính tượng trưng, EU đã bổ sung 2 cá nhân và một cơ quan tình báo của Iran vào danh sách những "phần tử khủng bố".
Các nước thành viên châu Âu cũng đang hoàn tất một tuyên bố chung về Iran nhằm bày tỏ lo ngại về các chính sách của Tehran trong khu vực cũng như chương trình tên lửa đạn đạo của nước này. Mặc dù vậy, các nước thành viên EU vẫn bày tỏ mong muốn duy trì JCPOA với Iran.
Trước đó, vào tháng 5/2018, Mỹ đã tuyên bố rút khỏi thỏa thuận hạt nhân, đồng thời áp đặt trở lại các biện pháp trừng phạt Iran, theo đó đưa trên 700 cá nhân và thực thể vào danh sách trừng phạt liên quan đến Iran. Washington cũng đang tìm cách cô lập Tehran, bất chấp sự phản đối của nhiều đồng minh châu Âu.
Hiện 5 nước thành viên EU có trao đổi thương mại lớn nhất với Iran bao gồm Italy, Tây Ban Nha, Đức, Pháp, Hy Lạp. Các mặt hàng xuất khẩu chính của Iran sang thị trường EU bao gồm nhiên liệu hóa thạch, dầu mỏ, khoáng sản và sắt thép, trái cây… Trong khi đó, các mặt hàng Iran nhập khẩu chính từ EU gồm lò phản ứng hạt nhân, nồi hơi, máy móc, thiết bị cơ khí và các bộ phận, máy móc và thiết bị điện.
Trong 9 tháng đầu năm 2018, Iran đã xuất khẩu lượng hàng hóa trị giá 8,3 tỷ euro (9,47 tỷ USD) tới các nước thành viên EU, tăng 25,1% so với cùng kỳ năm trước. Còn nhập khẩu của Iran từ EU trong 9 tháng đầu năm 2018 giảm 8% so với cùng kỳ năm trước, ở mức hơn 6,59 tỷ euro (7,52 tỷ USD).
Phát biểu trên truyền hình nhà nước ngày 31/1, Thứ trưởng Ngoại giao Iran phụ trách các vấn đề chính trị Abbas Araqchi nhấn mạnh cơ chế trao đổi thương mại mới với Iran là bước đầu tiên được phía châu Âu thực hiện. Ông bày tỏ hy vọng cơ chế này sẽ được áp dụng đối với mọi danh mục và hàng hóa.