Cảnh sát và nhân viên xã hội CAHOOTS luôn phối hợp nhịp nhàng trong công việc. Ảnh: CNN
30 năm trước, thành phố Eugene ở bang Oregon (Mỹ) cải tiến một chiếc ô tô cũ, trang bị thêm trên đó là những nhân viên y tế và cố vấn tâm lý trẻ tuổi. Nhiệm vụ của nhóm người này là đi giải quyết các vụ việc theo cuộc gọi trình báo đường dây nóng 911 mà chưa đến mức cần sự can thiệp của cảnh sát.
Theo kênh CNN, tại thành phố 172.000 dân này, họ là lực lượng phản ứng đầu tiên khi xảy ra các cuộc khủng hoảng về sức khỏe tâm lý, tình trạng vô gia cư, lời đe dọa tự tử - những vấn đề mà chưa bao giờ có cách giải quyết cố định. Những vấn đề khi đến tay cảnh sát xử lý thường trở nên bạo lực.
Trong 30 năm hình thành và phát triển, chương trình với tên gọi “Lực lượng Hỗ trợ khủng hoảng giúp đỡ trên đường phố” viết tắt là CAHOOTS đã có 3 xe ô tô và số lượng nhân sự cũng tăng lên gấp đôi so với những ngày đầu.
CAHOOTS vốn dĩ đang làm những gì mà các nhà ủng hộ cải cách cảnh sát cho rằng cần thiết khi thay đổi hệ thống tư pháp hình sự của Mỹ - đó chính là chia sẻ một phần trách nhiệm cho những công dân bình thường không được trang bị vũ trang.
Mặc dù CAHOOTS không phải ở bất kỳ đâu cũng hiệu quả song đây là mô hình để hình dung việc sống trong một thành phố khi vai trò của cảnh sát có phần bị hạn chế là như thế nào.
Hình ảnh quen thuộc trên chiếc xe CAHOOTS tại thành phố Eugene. Ảnh: CBS News
CAHOOTS là ý tưởng của White Bird Clinic – một trung tâm dịch vụ xã hội hoạt động tại Eugene từ cuối những năm 1960. Đến năm 1989, sau 20 năm giành được sự tin tưởng của cộng đồng, CAHOOTS được thành lập. Phần lớn các khách hàng mà White Bird hỗ trợ là những người không có nhà ở hoặc gặp vấn đề về sức khỏe tâm lý, thường không phản ứng tốt khi gặp cảnh sát.
“Chúng tôi biết chúng tôi làm tốt việc này. Và chúng tôi biết mô hình này hiệu quả đối với nhiều người”, David Zeiss – người sáng lập chương trình CAHOOTS – cho hay.
Cơ chế hoạt động của CAHOOTS là sau khi trung tâm 911 tiếp nhận cuộc gọi, họ sẽ phân loại xem đó là lời kêu cứu gì. Nếu như sự việc bạo lực hoặc có liên quan đến tội phạm, họ sẽ gọi cảnh sát. Còn nếu nó nằm trong phạm vi giải quyết của CAHOOTS, nhân viên y tế sẽ tự chuẩn bị thiết bị thấy cần thiết và đến hiện trường.
Trên chiếc Zeiss nhỏ luôn có một nhân viên y tế, thông thường là y tá hay kỹ thuật viên y tế khẩn cấp (EMT), đi cùng với một nhân viên xử lý khủng hoảng đã được huấn luyện về sức khỏe tâm thần. Phương pháp tiếp cận toàn diện là điểm then chốt trong mô hình này.
Video CAHOOTS đi làm nhiệm vụ tại thành phố Eugene (nguồn: CBS):
Theo số liệu tự thống kê, trong năm 2019, CAHOOTS tiếp quản 24.000 cuộc gọi, trong đó có 150 vụ cần sự hỗ trợ của cảnh sát. CAHOOTS cho biết chương trình đã giúp thành phố giảm 8,5 triệu USD cho chi phí an toàn công và 14 triệu USD cho dịch vụ xe cấp cứu.
Khi cảnh sát xử lý các vụ việc liên quan đến người vô gia cư, kết quả thường là ra tòa hoặc bị bắt giữ. Khác với cảnh sát, lực lượng phản ứng CAHOOTS không thể buộc ai chấp nhận sự giúp đỡ của họ cũng như bắt giữ bất kỳ người nào. Họ không được trang bị vũ khí; đồng phục của họ thường chỉ đơn giản là áo phông của White Bird và quần jean. Mục đích của họ là trông giống dân thường nhiều nhất có thể và ít mang tính đe dọa hơn đối với khách hàng. Phần lớn khách hàng của CAHOOTS là người vô gia cư, và chỉ 1/3 trong số đó bị bệnh nặng về sức khỏe tâm lý.
“Tôi tin rằng đã đến lúc lực lượng hành pháp từ bỏ phương án bắt giữ đối với mọi tình huống trong xã hội và cộng đồng chúng ta. Chúng ta cần những Chúng ta cần những người chuyên thực thi pháp luật quay trở lại thực hiện sứ mệnh cốt lõi là bảo vệ cộng đồng và thi hành luật pháp, sau đó kết hợp các nguồn lực khác trong xã hội như dịch vụ tư vấn sức khỏe tâm lý hay hành vi”, Cảnh sát trưởng thành phố Eugene ông Chris Skinner chia sẻ.
Nhân viên tư vấn khủng hoảng Ned White (trái) và kỹ thuật viên y tế Rose Fenwick kết thúc một ngày làm việc tại Eugene tháng 12/2018. Ảnh: CNN
Cách đây một tháng, ý tưởng “giải thế cảnh sát” đã trở thành chủ đề bàn tán sôi nổi trong dư luận Mỹ, kề từ khi cái chết của công dân người Mỹ gốc Phi George Floyd dấy lên các cuộc biểu tình lan rộng ra cả nước phản đối phân biệt chủng tộc và các hành động bạo lực của cảnh sát.
Những người ủng hộ giảm vai trò của cảnh sát đưa mô hình tại Eugene ra làm một ví dụ điển hình cho thấy nhân viên xã hội và lực lượng thi hành pháp luật vẫn có thể phối hợp nhịp nhàng với nhau. Tuy nhiên, vẫn có một bộ phận phản đối cho rằng những dịch vụ như CAHOOTS hoàn toàn có thể hoạt động tốt mà không cần sự trợ giúp của cảnh sát.
Bày tỏ quan điểm về vấn đề này, người sáng lập CAHOOTS ông Zeiss cho rằng sự hợp tác với cảnh sát là vẫn cần thiết đối với chương trình của ông.
“"Làm việc cùng cảnh sát luôn là điều cần thiết cho mô hình của chúng tôi. Một chương trình giống như CAHOOTS không có mối quan hệ chặt chẽ với cảnh sát sẽ rất khác với bất kỳ điều gì chúng tôi làm. Tôi không mong muốn một xã hội không có lực lượng cảnh sát”, Zeiss cho hay.
Ông nói rằng phong trào phản đối hiện tại có vẻ miêu tả các nhà cung cấp dịch vụ như CAHOOTS là một thế lực chống lại cảnh sát, điều này có thể khiến lực lượng chức năng nghi ngờ "liệu chúng tôi có thực sự là đồng minh hay là đối thủ của họ”.
"Theo một nghĩa nào đó, điều đó có thể đúng. Nhưng tôi nghĩ chúng ta vẫn cần tập trung vào việc trở thành một phần của một hệ thống và một hệ thống bao gồm lực lượng cảnh sát thực hiện chức năng riêng biệt", người sáng lập CAHOOTS kết luận.