Gali đặc biệt cần thiết cho các chất bán dẫn cao cấp, cũng như cho các tấm pin mặt trời và thiết bị radar. Ảnh: BGR
Động thái này không chỉ làm gia tăng căng thẳng thương mại mà còn nhấn mạnh vị thế của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Theo Bộ Thương mại Trung Quốc (3/12), lệnh cấm bao gồm các kim loại như gali, germani và antimon, những nguyên liệu quan trọng trong sản xuất chất bán dẫn, năng lượng tái tạo và thiết bị quân sự. Quyết định này nhằm đáp trả các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mà Mỹ áp đặt, vốn được mô tả là để "bảo vệ an ninh quốc gia".
Những nguyên liệu này không chỉ mang giá trị kinh tế mà còn có vai trò sống còn trong các ngành công nghiệp mũi nhọn. Gali là thành phần chính trong các thiết bị radar, tấm pin mặt trời và chip bán dẫn cao cấp, trong khi germani được sử dụng rộng rãi trong công nghệ sợi quang và vệ tinh.
Động thái của Trung Quốc là phản ứng trực tiếp đối với lệnh kiểm soát xuất khẩu mà Mỹ áp đặt lên Bắc Kinh hôm 2/12. Các hành động của Mỹ và Trung Quốc là những động thái mới nhất trong sự cạnh tranh của hai nước , với trọng tâm gần đây chủ yếu xoay quanh thương mại , sản xuất công nghệ quân sự và phát triển trí tuệ nhân tạo.
Bà Claire Reade, cố vấn cấp cao của công ty luật Arnold & Porter tại Washington, DC, đồng thời là chuyên gia về quan hệ thương mại Mỹ-Trung, nói với DW: "Đây là sự cứng rắn và phòng thủ từ cả phía Trung Quốc và Mỹ, và đây không phải là hiện tượng mới đối với cả hai quốc gia".
Bà Reade cho biết nhận thức đã trở nên phổ biến ở Trung Quốc rằng Mỹ đang cố gắng ngăn chặn sự phát triển hợp pháp của nước này, trong khi Mỹ coi đây là vấn đề an ninh quốc gia nhằm ngăn chặn Trung Quốc giành được quyền thống trị ở một số lĩnh vực nhất định.
Mỹ nhập khẩu phần lớn các khoáng sản này từ Trung Quốc, nơi kiểm soát đến 98% nguồn cung gali thô toàn cầu và phần lớn sản lượng germani. Theo một nghiên cứu của Cục Khảo sát Địa chất Mỹ, nếu Trung Quốc thực hiện cấm hoàn toàn xuất khẩu gali và germani, GDP của Mỹ có thể giảm tới 3,4 tỷ USD mỗi năm.
Tuy nhiên, Mỹ không hoàn toàn bị động. Nhiều quốc gia như Canada, Đức và Nhật Bản cũng sản xuất những khoáng sản này, và việc đầu tư khai thác trong nước là một giải pháp khả thi. Dù vậy, những thay đổi này cần thời gian và chi phí lớn để triển khai.
Động thái này được cho là bước đi chiến lược nhằm củng cố vị thế của Trung Quốc trong cuộc đua công nghệ và giảm phụ thuộc vào phương Tây. Theo các chuyên gia, Trung Quốc đang ngày càng quyết đoán hơn trong chính sách thương mại và bảo vệ lợi ích quốc gia.
Bà Claire Reade nhận định: "Trung Quốc muốn gửi thông điệp rằng họ không chấp nhận việc phát triển kinh tế và an ninh quốc gia của mình bị đe dọa. Đây là phần tiếp nối của chiến lược dài hạn, vượt xa tác động từ bất kỳ tổng thống Mỹ nào".
Căng thẳng này diễn ra trong bối cảnh ông Donald Trump chuẩn bị bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống thứ hai với lời hứa áp thuế nặng lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Bốn hiệp hội công nghiệp lớn tại Trung Quốc cũng đã kêu gọi giảm mua chip từ Mỹ, nhấn mạnh rằng các sản phẩm này "không còn an toàn và đáng tin cậy".
Mặc dù vậy, sự phụ thuộc lẫn nhau giữa hai cường quốc khiến không bên nào có thể đơn phương giải quyết vấn đề. Đây là một cuộc chơi chiến lược dài hạn, nơi lợi ích kinh tế, an ninh và vị thế chính trị đều được đặt lên bàn cân.
Trong tương lai, các quốc gia khác, bao gồm cả những đồng minh của Mỹ, sẽ buộc phải cân nhắc lại vị trí của mình trong chuỗi cung ứng toàn cầu khi đối mặt với sự thay đổi chính sách quyết liệt từ Trung Quốc.