Lính Ukraine lái xe thiết giáp chở quân YPR-765 của Hà Lan trên đường gần Bakhmut, Donetsk ngày 6/4/2023. Ảnh: AFP/Getty Images
Các đơn vị Nga dọc theo tiền tuyến dài hơn 1.000km ở Ukraine đã chuẩn bị các vị trí phòng thủ mới trong vài tháng qua, chờ đợi đợt phản công tiếp theo của Ukraine, trong khi các đồng đội của họ tiến lên phía trước trong những cuộc tấn công ác liệt ở vùng Donetsk.
Theo tờ Newsweek, Kiev đang hy vọng tối đa hóa tổn thất của Nga trong phòng thủ, làm kiệt quệ các đơn vị của Moskva trước khi chọc thủng tuyến tấn công của họ với sự trợ giúp của các phương tiện thiết giáp hạng nặng mới từ NATO cũng như những đội quân mới được phương Tây huấn luyện.
Vẫn chưa biết chính xác nơi cuộc phản công của Ukraine sẽ diễn ra. Kiev đang bảo vệ nghiêm ngặt mọi chi tiết của chiến dịch dự kiến, và vụ rò rỉ tài liệu tình báo mật của Lầu Năm Góc gần đây có thể buộc các chỉ huy Ukraine phải sửa đổi kế hoạch.
Công sự và răng rồng (hàng rào chống tăng bằng bê tông hình nêm) ở Medvedivka, Đông Bắc Crimea, ngày 11/2/2023. Ảnh vệ tinh Maxar
Crimea đang và sẽ vẫn là một mục tiêu quan trọng của Ukraine. Bất chấp sự hoài nghi của các đối tác nước ngoài, các nhà lãnh đạo Ukraine luôn nói rằng họ có ý định giành lại quyền kiểm soát hoàn toàn bán đảo.
"Bắt đầu với Crimea, và sẽ kết thúc với Crimea”, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nói vào mùa hè năm ngoái.
Ông Andriy Zagorodnyuk, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine từ năm 2019-2020 và hiện là cố vấn cho chính phủ Tổng thống Zelensky, nói với Newsweek rằng hoạt động xây dựng, phòng thủ của Nga ở Crimea không có gì bí mật.
"Tất nhiên, người Nga đang cố gắng củng cố nhưng tôi không nghĩ nó sẽ hiệu quả, đơn giản vì đây không phải là đầu thế kỷ XX và các công sự vật chất không thể đảm bảo rằng một lực lượng sẽ có thể giữ vị trí”, ông nói. Cựu quan chức này lưu ý thêm: “Tôi không nghĩ rằng các công sự có vai trò quyết định trong trường hợp này”, nhưng thừa nhận còn “quá sớm” để nói khi nào quân đội Ukraine có thể giành lại bán đảo.
Hình ảnh vệ tinh gần đây từ Maxar được tờ Washington Post đăng tải cho thấy một mạng lưới rộng lớn các công sự của Nga đang được xây dựng trên Bán đảo Crimea và dọc theo các hướng tiếp cận từ miền nam Ukraine. Quân đội Nga chiếm giữ một hành lang trên bộ kéo dài từ sông Dnieper đến biên giới Nga, với các tuyến đường bộ quan trọng chạy qua các thành phố Melitopol và Mariupol đang do họ kiểm soát. Hành lang này là một trong số ít những thành công hữu hình của Điện Kremlin trong cuộc xung đột cho đến nay.
Công sự và răng rồng ở Maslove, phía Bắc Crimea. Ảnh vệ tinh Maxar
Ngoài những khu vực do Nga kiểm soát ở miền Nam Ukraine, bán đảo Crimea được ngăn cách với đất liền bởi eo đất Perekop, nơi rộng nhất khoảng hơn 6km một chút. Chỉ có hai con đường, gồm đường cao tốc M17 và M18, đi vào Crimea từ phía Bắc. Cao tốc M17 phía Tây hiện được bao bọc bởi các chiến hào và công sự của Nga, trong khi M18 ở phía Đông có thể bị chặn nếu cây cầu duy nhất dẫn qua bị phá hủy.
Các nhà lập kế hoạch của Nga đang tập trung củng cố tại các điểm tắc nghẽn như vậy. Chẳng hạn như thị trấn nhỏ Medvedivka nằm ngay phía Nam cây cầu quan trọng của cao tốc M18. Ở đó, các kỹ sư Nga đã xây dựng một mạng lưới chiến hào dài vài kilomet để bảo vệ bộ binh phòng thủ. Nơi này được tăng cường bởi các hào lớn để chặn và bẫy thiết giáp hạng nặng cũng như các phương tiện khác.
Quân đội Nga cũng được triển khai để đề phòng các cuộc tấn công đổ bộ, mặc dù các lực lượng Ukraine dường như không có khả năng thực hiện bất kỳ cuộc đổ bộ đáng kể nào như vậy. Tại thị trấn Vitino trên bờ biển phía Tây của Crimea, các đơn vị của Nga đã xây dựng các chiến hào và vị trí bắn, bao gồm các khẩu đội pháo, dọc theo bãi biển.
Hình ảnh vệ tinh do Al Jazeera công bố cũng cho thấy việc củng cố hệ thống phòng thủ xung quanh căn cứ hải quân Sevastopol của Nga ở mũi phía Tây Nam của bán đảo, nơi đóng vai trò trung tâm trong nỗ lực sáp nhập Crimea của Moskva vào năm 2014.
Mark Voyger, cựu cố vấn đặc biệt về các vấn đề của Nga và Á-Âu cho Tư lệnh quân đội Mỹ vào thời điểm đó là Tướng Ben Hodges, nói với Newsweek rằng các công sự mới của Nga chỉ là một phần trong các thách thức với Kiev.
"Tôi nghĩ vấn đề nghiêm trọng hơn là sự phức tạp tuyệt đối của vị trí địa lý", ông Voyger, hiện là thành viên cấp cao Trung tâm Phân tích Châu Âu và Giáo sư tại Đại học Hoa Kỳ ở Kiev, nhận định. Ông lưu ý đến địa hình đầm lầy nối liền bán đảo với đại lục và các tùy chọn tiếp cận rất hạn chế từ phía Bắc.
Một người phụ nữ đi ngang qua tấm áp phích mô tả một người lính Nga và phù hiệu chiến thuật chữ Z, tại Sevastopol, Crimea, vào ngày 23/4/2022. Ảnh: AFP/Getty Images
Giáo sư Voyger cho biết, các lực lượng Ukraine sẽ cần phải có thời gian để làm xói mòn các vị trí của Nga trước khi có thể tấn công. Ông nói: “Người Ukraine có đủ năng lực để không mạo hiểm phát động các cuộc tấn công liều chết nhằm vào một chiến tuyến hẹp như vậy. Họ phải ‘làm mềm’ các đặc tính vật lý của hệ thống phòng thủ”.
Moskva đã xoay trục sang một thế trận phòng thủ mới ở miền Nam Ukraine sau cuộc rút lui khỏi thủ phủ Kherson vào tháng 11/2022, sử dụng sông Dnieper làm rào cản để ngăn chặn quân đội Ukraine. Sau đó các đơn vị Nga bắt đầu tập trung vào việc củng cố các phần đã kiểm soát của các tỉnh Kherson và Zaporizhzhia.
Tờ Washington Post đưa tin rằng các danh sách chào mời việc làm trực tuyến của Nga đang đưa ra mức lương hơn 90 USD/ngày - một mức cao ở Nga – cho công việc xây dựng chiến hào bằng gỗ và bê tông ở khu vực Crimea. Bộ Tổng tham mưu Các lực lượng vũ trang Ukraine hồi tháng 2 cũng báo cáo rằng các lính nghĩa vụ mới của Nga đang được triển khai tới Crimea đặc biệt để tăng cường khả năng phòng thủ.
Các hoạt động điều chuyển quân gần đây cũng cho thấy người Nga đang chuẩn bị phòng thủ trong khu vực. Tờ Moscow Times đưa tin vào tuần trước rằng xe tăng chiến đấu chủ lực, xe chiến đấu bộ binh và pháo binh đều đã biến mất khỏi một căn cứ của Nga ở phía Bắc Crimea trong khoảng thời gian từ ngày 11/2 đến ngày 16/3, khi hệ thống phòng thủ mới được xây dựng dọc theo các lối tiếp cận bán đảo này.
Lực lượng Ukraine trong một buổi huấn luyện với xe tăng thời Liên Xô ở vùng Zaporizhzhia vào đầu tháng 4/2023. Ảnh: Washington Post
Tháng trước, Sergey Aksyonov - người đứng đầu Crimea do Điện Kremlin bổ nhiệm - cho biết hoạt động xây dựng đang diễn ra với cách tiếp cận "độc đáo" và "bất đối xứng" do họ "có kinh nghiệm với các cuộc xung đột vũ trang".
"Cẩn tắc vô áy náy”, ông Aksyonov nói. "Và tôi luôn nói rằng, nếu bạn muốn hòa bình, hãy chuẩn bị cho chiến tranh. Vì vậy, tốt hơn hết là chúng ta nên sẵn sàng. Người dân Crimea và tất cả những người Nga khác có thể yên tâm về vấn đề này."
Phó chủ tịch Hội đồng an ninh Nga, Dmitry Medvedev, cũng cảnh báo vào tháng 3 rằng Moskva sẽ sử dụng "bất kỳ loại vũ khí nào" để ngăn chặn việc Ukraine giành lại Crimea. "Họ đang chuẩn bị cho một cuộc tấn công, mọi người đều biết điều đó”, ông Medvedev nói, "Bộ tổng tham mưu của chúng tôi đang tính toán điều này và đang chuẩn bị các giải pháp của riêng mình."
Trong khi đó, các lực lượng Ukraine đang cố gắng làm gián đoạn cuộc sống hàng ngày trên bán đảo. Tờ Washington Post đã thống kê có trên 70 cuộc tấn công bị nghi ngờ của Ukraine ở Crimea kể từ tháng 8/2022, chủ yếu nhắm vào các địa điểm quân sự và cơ sở hạ tầng quan trọng.