Người dân di chuyển dưới trời nắng nóng tại Bắc Kinh, Trung Quốc ngày 6/7/2023. Ảnh: THX/TTXVN
Sự nóng lên toàn cầu bắt đầu vào giữa những năm 1970 khi nhiệt độ bề mặt trung bình toàn cầu tăng vượt quá mức biến thiên tự nhiên. Mỗi thập kỷ sau năm 1960 đều ấm hơn thập kỷ trước và những năm 2010 là ấm nhất. Nhưng nhiều thay đổi đã xảy ra từ năm này sang năm khác.
Bây giờ, vào năm 2023, tất cả các loại kỷ lục đang bị phá vỡ. Nhiệt độ hàng ngày cao nhất từng được ghi nhận trên toàn cầu đã xảy ra vào đầu tháng 7, cùng với sự bất thường về nhiệt độ mặt nước biển lớn nhất từ trước đến nay.
Theo phân tích sơ bộ, tháng 6 có nhiệt độ bề mặt trung bình toàn cầu cao nhất. Mật độ băng trên biển của Nam Cực đã ở mức thấp kỷ lục. Trong khi đó, nồng độ carbon dioxide trong khí quyển tiếp tục tăng lên và không có dấu hiệu chậm lại.
Các hậu quả rõ ràng đã xảy đến gồm những trận mưa như trút nước ở một số nơi trên thế giới, trái ngược với những đợt nắng nóng quá mức và cháy rừng ở những địa điểm khác, đặc biệt là gần đây ở Canada.
Tuy nhiên, nhiệt độ bề mặt trung bình toàn cầu sẽ không tăng lên không ngừng. Sự gia tăng lớn nhất và những năm ấm nhất có xu hướng xảy ra ở giai đoạn sau của sự kiện El Nino.
Biến đổi khí hậu do con người gây ra là không ngừng và phần lớn có thể dự đoán được. Nhưng bất cứ lúc nào, và đặc biệt là tại mỗi địa phương, nó có thể bị che lấp bởi các sự kiện thời tiết và sự biến đổi tự nhiên theo thang thời gian giữa các năm hoặc theo thập kỷ.
Sự kết hợp của quá trình thay đổi theo thập kỷ và xu hướng nóng lên do phát thải khí nhà kính ngày càng tăng khiến kỷ lục nhiệt độ trông giống như một bậc thang đi lên.
Sự gia tăng nhiệt độ diễn ra theo một tiến trình từng bước. Năm ấm nhất trong thế kỷ 20 là năm 1998, theo sau sự kiện El Nino lớn 1997 - 1998. Sau đó, quá trình nóng lên tạm dừng và cái gọi là "sự gián đoạn" trong quá trình nóng lên toàn cầu từ năm 2001 đến năm 2014 đã khiến nhiều người phủ nhận về hiện tượng biến đổi khí hậu.
Sự kiện El Nino năm 2015 - 2016 đã thay đổi điều đó. Năm 2015 trở thành năm nóng nhất từng được ghi nhận và chính thức chấm dứt quãng gián đoạn của quá trình nóng lên toàn cầu. Kỷ lục năm 2015 chỉ bị vượt qua bởi năm 2016 - năm ấm nhất cho đến nay.
Trong El Nino, nhiệt được lưu trữ ở độ sâu trong vùng nhiệt đới phía tây Thái Bình Dương được di chuyển xung quanh và quay trở lại bầu khí quyển, gây ra hiện tượng tăng nhiệt trên toàn cầu.
Nghiên cứu cho thấy rằng lượng nhiệt trong đại dương tăng đều đặn hơn so với sự nóng lên của không khí trên bề mặt và là thước đo tốt hơn để chỉ ra rằng sự nóng lên toàn cầu vẫn tiếp tục.
Với hiện tượng El Nino vừa mới xuất hiện cùng khả năng đây sẽ là một hình thái mạnh mẽ, chúng ta có thể trải qua bước tăng nhiệt tiếp theo. Ngay từ năm 2023, nhiệt độ bề mặt nước biển đã vọt lên vào tháng 4 ở mức cao nhất từng được ghi nhận, nhiều hơn 0,2 độ C so với ngưỡng đỉnh điểm trước đó.
Điều này đã tạo tiền đề cho tháng 6 có nhiệt độ không khí bề mặt cao kỷ lục trên toàn cầu. Vào đầu tháng 7, chỉ số này đạt giá trị cao nhất từng được ghi nhận.
Chúng ta có thể mong đợi năm 2023 sẽ trở thành năm nóng nhất cho đến nay. Nhưng nhiệt độ bề mặt nước biển trong các sự kiện El Nino có xu hướng đạt đỉnh vào khoảng tháng 12 và có ảnh hưởng lớn nhất trong hai tháng tiếp theo. Điều đó là cơ sở để nhiệt độ của năm 2024 nhảy lên nấc thang tiếp theo, có lẽ cao hơn 1,4 độ C so với mức thời kỳ tiền công nghiệp.
Khi sự kiện La Nina – trái ngược với El Nino - tiếp theo xảy ra, đà tăng nhiệt sẽ lại tạm dừng, nhưng các giá trị sẽ không hoàn toàn quay trở lại các mức trước đó.