Thách thức bủa vây Ukraine khi nguồn viện trợ từ phương Tây đình trệ

Tờ Wall Street Journal ngày 22/1 dẫn lời các nhà kinh tế và quan chức Ukraine cho biết, Kiev sẽ "cạn tiền" trong vòng vài tháng và buộc phải thực hiện các biện pháp kinh tế đau đớn để duy trì hoạt động của chính phủ nếu viện trợ từ Mỹ hoặc EU không được thực hiện.

Mỹ và EU, những nhà ủng hộ tài chính lớn nhất cho Ukraine, đã cam kết với Kiev hàng tỷ USD viện trợ tài chính và quân sự mới. Tuy nhiên, cam kết của cả hai đã bị hủy bỏ do tranh cãi nội bộ ở Washington và Brussels. Trong khi các nhà lãnh đạo chính trị khẳng định những gói viện trợ đó cuối cùng sẽ được thông qua, thì thời điểm là rất quan trọng đối với Ukraine.  

Ukraine phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt tài chính hơn 40 tỷ USD trong năm nay, thấp hơn một chút so với mức thiếu hụt của năm 2023. Nguồn tài trợ từ Mỹ và EU dự kiến ​​sẽ bù đắp khoảng 30 tỷ USD trong số đó. Số tiền này cần thiết để duy trì hoạt động của chính phủ và được sử dụng để trả lương, lương hưu và trợ cấp cho người dân.

Sau cuộc gặp với Tổng thống Biden gần đây, lãnh đạo đa số Thượng viện Chuck Schumer bày tỏ sự lạc quan về dự luật mà người đứng đầu Nhà Trắng đề xuất sẽ kết hợp an ninh biên giới với viện trợ cho Ukraine. Chủ tịch Hạ viện Mỹ Mike Johnson gọi cuộc họp là “hiệu quả”. 

Theo Bộ Tài chính Ukraine, Kiev đã áp dụng thuế bất ngờ đối với các ngân hàng, phân bổ lại một số khoản thu từ thuế và tăng cường vay trong nước để trang trải chi tiêu ngân sách cho đến tháng 2 năm nay. 

Thứ trưởng Tài chính Ukraine Olga Zykova cho biết: “Những biện pháp này có tác dụng hạn chế. Tất cả các đối tác của chúng tôi đều có chung cảm giác cấp bách để có thêm nguồn tài trợ".

Chính phủ Ukraine có thể buộc phải thực hiện các bước bổ sung để đảm bảo ngân sách nếu viện trợ không đến nhanh chóng. Việc trì hoãn các gói viện trợ quân sự cũng sẽ giáng một đòn mạnh vào nỗ lực trên chiến trường của Ukraine, vốn đã bị đình trệ sau đợt phản công thất bại.

Khi đó, Kiev có thể tự trang trải thêm vài tháng bằng cách trì hoãn trả lương hoặc thậm chí vay thêm từ các ngân hàng của mình và các nhà đầu tư trong nước. Cuối cùng, Ukraine có thể bị buộc phải in tiền, một chiến lược đã gây ra sự sụp đổ kinh tế ở các quốc gia như Venezuela.

Ukraine cũng lo ngại rằng những thất bại gần đây báo hiệu nhiều rắc rối phía trước. Các cuộc thảo luận với các đối tác quốc tế đã bắt đầu tập trung vào việc làm thế nào Ukraine có thể đạt được khả năng tự chủ về tài chính khi cuộc chiến kéo dài sang năm thứ 3. 

Duy trì nền kinh tế ổn định sẽ củng cố khả năng tiếp tục chiến đấu của Ukraine. Nền kinh tế lớn hơn nhiều của Nga đã bị ảnh hưởng bởi các lệnh trừng phạt của phương Tây nhưng đã phục hồi trở lại sau khi Moskva tìm được khách hàng mới cho dầu mỏ và tập trung nguồn lực trong nước vào sản xuất quân sự.

Olena Bilan, nhà kinh tế trưởng tại Dragon Capital, một ngân hàng đầu tư Ukraine, cho biết: “Nếu không có sự ổn định kinh tế, việc chiến đấu với một quốc gia lớn hơn Ukraine và có nhiều nguồn lực hơn sẽ rất khó khăn. Nếu ngân sách không đủ để trả lương hưu và tiền lương thì lấy đâu ra tiền để mua đạn dược?”.

Một số nhà kinh tế Ukraine ngần ngại dự đoán Ukraine có thể tiếp tục không có viện trợ nước ngoài trong bao lâu, vì lo ngại điều đó có thể làm giảm tính cấp thiết hơn nữa giữa các đối tác phương Tây.

Nataliia Shapoval, người đứng đầu Viện KSE, một tổ chức tư vấn tại Trường Kinh tế Kiev, cho biết: “Từ vị trí của chúng tôi ở Ukraine, chúng tôi phải tránh xây dựng những kịch bản tốt đẹp về cách Ukraine có thể tồn tại, nếu không chúng tôi sẽ không có gì nhận được trong ba tháng”.

Những lo ngại về sự ổn định tài chính của Ukraine đã đè nặng lên đồng tiền quốc gia, hryvnia. Ngân hàng Trung ương nước này đã chi ròng 3,6 tỷ USD trong tháng 12 vừa qua để hỗ trợ tiền tệ, mức can thiệp hàng tháng lớn nhất kể từ những ngày đầu cuộc xung đột.

Kể từ khi xung đột Nga - Ukraine nổ ra vào tháng 2/2022, Mỹ và EU cùng nhau chịu trách nhiệm về khoảng 70% số viện trợ tài chính mà Ukraine đã nhận được. Ukraine nghĩ rằng họ sẽ nhận được nguồn tài chính mới từ hai đối tác này vào đầu năm nay.

Thay vào đó, gói viện trợ của EU, trị giá 50 tỷ euro (khoảng 55 tỷ USD) cho 4 năm, đã bị Thủ tướng Hungary Viktor Orban chặn lại. Các chính trị gia EU hy vọng hội nghị thượng đỉnh ngày 1/2 tới tại Brussels sẽ mang lại bước đột phá. Các quan chức EU cũng bắt đầu làm việc riêng trong tuần này về một kế hoạch mới nhằm cung cấp hàng chục tỷ USD hỗ trợ quân sự cho Ukraine.

Trong khi đó, đảng Cộng hòa đang tìm cách thay đổi chính sách biên giới của Mỹ đã chặn gói viện trợ trị giá 60 tỷ USD cho Ukraine. Tuần trước, Nhà Trắng ra tín hiệu sẵn sàng nhượng bộ về vấn đề nhập cư để giải phóng viện trợ cho Ukraine và Israel. Nhưng một thỏa thuận đang được soạn thảo tại Thượng viện tiếp tục phải đối mặt với những khó khăn lớn ở Quốc hội, khi các đảng viên Đảng Cộng hòa tại Hạ viện đưa ra những yêu cầu cứng rắn hơn.