Thăm ngôi làng đầu tiên của người Cossack trên đất Kuban

Tới đây, du khách có thể tìm hiểu rất nhiều đặc trưng bản sắc văn hóa của người Cossack – những chiến binh đóng vai trò quan trong trong lịch sử phát triển và văn hóa của nước Nga.

Tổ hợp trung tâm văn hóa Ataman nằm ở vị trí đắc địa, trông ra vịnh Taman tuyệt đẹp. Cuối thế kỷ 18, làng Taman chính là nơi những người Cossack đầu tiên xuất thân từ Zaparoze, Ukraine, đi thuyền từ bán đảo Crime đổ bộ lên mảnh đất Kuban, nay là tỉnh Krasnodar của Nga.

Chính vì vậy mà người Kuban ở miền Nam nước Nga phát âm và có nhiều từ rất giống với người Ukraine. Theo cô hướng dẫn viên Lida, người đưa chúng tôi đi thăm ngôi làng Ataman thì vùng đất này thấm đẫm nhiều lớp văn hóa dân tộc khác nhau.

Thế kỷ thứ 6 vùng đất này do người Hy Lạp khai khẩn và lập ra một nhà nước mạnh gọi là vương quốc Bosporus. Hiện trên bán đảo Taman vẫn còn tàn tích những cây cột Hy Lạp của 2 thành phố Hermonassa và Phanagoria. Theo cô Lida, có thể nói bán đảo Taman là nơi giao thoa của các nền văn hóa Hy Lạp, Thổ Nhĩ Kỳ, Đế quốc Byzantine, Cossack, Rus. 

Ngày 30/6/1792, Nữ hoàng Yekaterina II đã ban Bằng Vinh danh cho quân đội Cossack Biển Đen, theo đó những người Cossack phục vụ và sinh sống ở đây được trao quyền sở hữu vĩnh viễn vùng đất Kuban, bao bọc bởi sông Kuban và Biển Azov.

Năm 1793, thành phố Yekaterinodar được người Cossack Biển Đen lập ra. Thành phố được đặt tên như món quà vùng đất Kuban mà Nữ hoàng Yekaterina II tặng cho người Cossack Biển Đen (Yekaterinodar có nghĩa là món quà của Yekaterina) và nay nó chính là thành phố Krasnodar sầm uất của miền Nam nước Nga.

Tổ hợp văn hóa Ataman gồm 44 căn nhà và sân theo kích thước nguyện bản, mỗi căn nhà thể hiện một công năng hay nét đặc trưng riêng của người Cossack và căn nhà nào cũng có một hướng dẫn viên để kể về những đặc trưng của ngôi nhà đó.

Trước tiên bạn sẽ được mời thăm Khata (ngôi nhà) của Ataman - từ để chỉ thủ lĩnh quân sự của người Cossack. Đặc trưng của sân nhà Ataman là khu buộc ngựa lớn để khách lui tới. Trong mỗi sân nhà đều có một bếp lò, để cứ đến mùa hè lại nổi lửa cho phụ nữ trong nhà thể hiện tài năng của mình.

Người Cossack có thói quen giữ tài sản quí giá trong những chiếc rương. Phòng thứ 2 hay còn gọi là phòng trên – Gornisa của người Cossack luôn sạch sẽ, ngăn nắp, không cho phép trẻ em vào vì trong phòng có góc thờ Chúa hướng về phía Đông để đón ánh mặt trời.

Người phụ nữ trong nhà cần gìn giữ sạch sẽ căn phòng này nếu không sẽ bị mang tiếng là “đoảng”. Giường trong nhà được xem như “hộ chiếu” của gia đình, càng nhiều gối thì gia đình càng giàu có và tuyệt đối không một thành viên nào được sử dụng giường vào ban ngày.

Người Cossack rất thiện chiến. Trung bình đàn ông Cossack nào cũng phục vụ trong quân đội từ 20-25 năm. Có lẽ vì thế mà Nữ hoàng Yekaterina II đã trao vùng đất này cho họ bảo vệ trước đế quốc Ottoman. Tại một căn nhà, hướng dẫn viên Lida đã chỉ cho tôi xem bức ảnh Ataman Yakov Petrovich Baklanov – vị tướng huyền thoại cao hơn 2m của người Cossack, người anh hùng trong cuộc chiến Kavkaz và được xem là nhà tình báo đầu tiên của người Cossack. 

Cũng tại làng Taman tôi đã được biết danh họa Nga Ilya Repin đã vẽ những 2 bức tranh nổi tiếng Người lính Cossack Zaporoze viết thư trả lời tối hậu thư của Vua Ottoman, Sultan Mehmed IV. Bức tranh là câu chuyện đẹp thể hiện sự ngưỡng mộ về sức sống tự nhiên vốn có của người Cossack và sự coi thường của họ đối với cường quyền.

Còn rất nhiều điều thú vị để khám phá tại khu tổ hợp văn hóa Ataman. Ví dụ như người Cossack rất quan tâm đến việc học hành của con cái. Mỗi người Cossack đều đóng thuế để con em họ được đến trường được xây dựng trong làng; mỗi bé nam ngay từ khi sinh ra đều được dành cho một khoảng đất để sau này lớn lên xây nhà và lập gia đình, hay chiếc “bàn là” gỗ của người Cossack có tên gọi là rubel dùng để chà vải thô cho vải mềm ra…

Ở Ataman, mùa lễ hội bắt đầu vào tháng 5. Lễ hội tại đây diễn ra vào thứ 7 hàng tuần với rất nhiều chủng loại như lễ hội mứt, lễ hội súp cải đỏ Kuban, lễ hội thủ công … và trong những lễ hội đó bạn càng có điều kiện cảm nhận được nhiều hơn, khâm phục hơn sự dung cảm, cũng như những nét văn hóa truyền thống của người Cossack.