Thủ tướng Đức Olaf Scholz phát biểu tại lễ khai mạc hội chợ thương mại ở Hanover ngày 21/4/2024. Ảnh: AFP/TTXVN
Với cuộc bầu cử quan trọng dự kiến diễn ra vào tháng 2 năm sau, những cáo buộc liên quan đến ông trong thời gian làm thị trưởng Hamburg có nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và chiến dịch tranh cử của Scholz.
Bản chất của vụ bê bối
Các giao dịch "cum-ex" cho phép các nhà đầu tư gian lận bằng cách giao dịch cổ phiếu quanh thời điểm trả cổ tức, từ đó nhận được nhiều khoản hoàn thuế thu nhập vốn dù chưa nộp đủ thuế. Trong khi đó, "cum-cum" liên quan đến việc chuyển quyền sở hữu cổ phiếu qua lại giữa các thực thể để tránh nộp thuế cổ tức. Hai hình thức này đã gây thiệt hại ước tính 36 tỷ euro cho ngân sách nhà nước Đức.
Một trong những ngân hàng trọng tâm của vụ bê bối là HSH Nordbank, trước đây thuộc sở hữu nhà nước, đã phải trả 126 triệu euro sau khi các giao dịch cum-ex trong giai đoạn 2008-2011 bị phát giác. Dù ông Scholz không bị cáo buộc trực tiếp, các cuộc điều tra tập trung vào mức độ ông biết về các giao dịch này khi giữ chức thị trưởng Hamburg, cũng như liệu ông có hành động đầy đủ để làm sáng tỏ vụ việc hay không.
Những áp lực chính trị
Ngày 6/12, Thủ tướng Scholz sẽ xuất hiện trước ủy ban điều tra của quốc hội lần thứ ba để trả lời các câu hỏi. Ông Farid Müller, thành viên ủy ban thuộc đảng Xanh, nhấn mạnh: “Chúng tôi muốn xác định liệu có sự can thiệp chính trị nào trong quá trình truy tố hay không”.
Đối thủ chính trị không bỏ qua cơ hội này. Bà Julia Klöckner, một nhà lập pháp của Liên minh Dân chủ Cơ đốc giáo (CDU), chỉ trích: “Ông Scholz phải chịu trách nhiệm về việc nhà nước đã mất hàng triệu euro tiền thuế của người dân”.
Thủ tướng Scholz, đang dẫn dắt liên minh ba đảng, đã chịu nhiều áp lực sau khi sa thải Bộ trưởng Tài chính Christian Lindner vào tháng trước. Liên minh này đã sụp đổ, và Đảng Dân chủ Xã hội của ông Scholz hiện chỉ đứng thứ ba trong các cuộc thăm dò, khiến tương lai chính trị của ông thêm bất định.
Những nghi vấn chưa có lời giải
Ngoài các giao dịch tại HSH Nordbank, ông Scholz cũng bị chỉ trích vì các cuộc gặp với Christian Olearius, cựu giám đốc ngân hàng MM Warburg & Co., tâm điểm của một phần vụ bê bối. Ông Olearius đã bị xét xử vì tội trốn thuế, gây thiệt hại 280 triệu euro, nhưng vụ án kết thúc mà không có phán quyết do sức khỏe yếu của bị cáo.
Scholz liên tục phủ nhận can thiệp vào các cuộc điều tra và tuyên bố không nhớ các cuộc họp riêng với Olearius. Tuy nhiên, những nghi vấn về vai trò của ông trong thời gian làm thị trưởng Hamburg vẫn chưa được giải quyết, làm gia tăng áp lực trước cuộc bầu cử.
Hệ thống pháp lý đối mặt thách thức
Việc truy tố những người liên quan đến vụ bê bối gian lận thuế lớn nhất Đức gặp nhiều khó khăn. Anne Brorhilker, cựu công tố viên chính trong các vụ cum-ex, cho biết hệ thống pháp lý Đức đang thiếu các nguồn lực cần thiết. “Các công tố viên không đủ điều tra viên, hệ thống công nghệ thông tin lỗi thời và sự hợp tác giữa các cơ quan còn hạn chế” bà chia sẻ.
Tính đến nay, có 1.700 bị cáo trong 133 cuộc điều tra liên quan đến cum-ex, nhưng việc truy tố gặp nhiều rào cản. Trong khi các quốc gia như Đan Mạch và Pháp có chính sách mạnh mẽ hơn để đối phó, Đức lại đối mặt với những hạn chế từ luật pháp. Đạo luật mới có hiệu lực vào tháng 10 đã rút ngắn thời gian lưu giữ chứng từ kế toán từ 10 năm xuống 8 năm, làm giảm khả năng thu thập bằng chứng cần thiết.
Tác động đối với Scholz và nước Đức
Với cuộc bầu cử tháng 2 đang đến gần, vụ bê bối cum-ex đang làm suy yếu hình ảnh của ông Scholz như một nhà lãnh đạo đáng tin cậy. Các đối thủ sẽ không bỏ qua cơ hội khai thác vấn đề này để gây áp lực lên chính quyền hiện tại.
Không chỉ ảnh hưởng đến uy tín cá nhân Scholz, vụ bê bối còn là lời cảnh tỉnh về sự cần thiết phải cải cách hệ thống tài chính và pháp lý tại Đức, nhằm ngăn chặn những vụ gian lận tương tự trong tương lai.