Lễ cúng hồn lúa của người Mảng thường diễn ra vào dịp lúa trên nương chín. Trước khi gặt, các gia đình chọn ngày tốt của bà chủ nhà (ma lảm) để làm lễ cúng hồn lúa (lúa mới).
Theo tín ngưỡng của người Mảng thì "ma lảm" là bà chủ trong gia đình. Vào buổi sáng ngày đã chọn, hai vợ chồng “ma lảm” lên đám nương của gia đình để làm lễ cúng. Lễ vật mang theo là: một nắm xôi nếp, đuôi cá suối nướng (hoặc một miếng thịt gà, hay một quả trứng gà luộc) được để trong một cái cà tá.
Hai vợ chồng ma lảm chọn một khóm lúa có ba cây lúa, bông chắc hạt. Ma lảm vặn các thân lúa quấn vào nhau rồi cuộn tròn từ gốc lên ngọn khóm lúa, “ma lảm” lấy hép cắt 3 bông lúa bỏ vào cà tá. Sau đó bà lấy một hòn đá đè lên cạnh khóm lúa đã cuộn và dặn dò: Hồn lúa hãy ở lại chỗ này, không được đi đâu nhé...
Lúa nương chín, hai vợ chồng ma lảm chọn ngày tốt cùng nhau lên nương để làm lễ cúng hồn lúa. |
Lên nương, ma lảm chọn khóm lúa ba cây nặng hạt rồi cuộn tròn từ trên xuống gốc |
Khi cuốn tròn gốc lúa, ma lảm dùng hép gặt 3 bông lúa. |
Ma lảm lấy gói xôi, thịt (hoặc trứng) gà luộc đặt bên khóm lúa mời hồn lúa ăn và khấn xin: Hồn lúa ở đây không được đi đâu, chim bay không được bay theo, con cào cào bay không được bay theo, con cua bò đi không được bò đi nhé. Và xin hồn lúa cho phép gia đình gặt lúa.
Ma lảm tự tay trải lễ và cầu khấn, căn dặn hồn lúa. |
Trong lúc chờ hồn lúa hưởng lễ, vợ chồng “ma lảm” cùng con cháu đi kiểm tra nương lúa rồi trở về thừa lộc của hồn lúa. Việc thừa lộc “ma lảm” ăn trước, sau đó mới đến chồng và con cháu.
Làm lễ dặn dò hồn lúa xong thì mọi người cùng ma lảm hưởng lộc. |
Mọi người hưởng lộc xong thì bắt đầu gặt lúa. |
Thừa lộc xong thì mọi người tiến hành gặt lúa. Lúa được gặt từ xung quanh vị trí cúng hồn lúa ra bên ngoài nương. Trong lúc gặt có người qua lại đám nương chào hỏi, hay gọi thì tuyệt đối không ai được trả lời. Nếu Ma lảm có việc hay về nhà, dừng gặt đi ra khỏi nương thì phải nhấc hòn đá đè lên khóm lúa. Khi trở lại gặt, Ma lảm phải làm động tác lấy hòn đá đè lên khóm lúa đã cuốn. Gặt lúa phải để lại mấy khóm lúa cạnh nương bên lối đi về nhà. Người Mảng quan niệm nếu gặt hết thì hồn lúa sẽ theo về nhà và sẽ thất lạc, năm sau mùa màng sẽ thất bát...
Bài và ảnh: Việt Hoàng