Ngay cả khi đã trở thành người giàu nhất nước Mỹ, Rockefeller vẫn duy trì tính căn cơ đến kỳ lạ. Bất chấp sự phản đối của gia đình, ông kiên quyết mặc những bộ complet cũ cho tới khi chúng sờn rách. Một trong những món ăn ông yêu thích vẫn là bánh mì và sữa. Một lần, ông mời hai vợ chồng doanh nhân nổi tiếng của địa phương đến trang trại của mình ở Forest Hill, Cleveland nghỉ hè. Sau đó, họ nhận được từ Rockefeller một hóa đơn đòi thanh toán tiền ăn 600 USD!
|
Ảnh chụp Rockefeller năm 1927, khi ông đã dành toàn bộ tâm sức cho hoạt động từ thiện. |
Năm 1864, ông kết hôn với bà Laura Clestia Spelman, hai người có 4 cô con gái rồi mới sinh được cậu “quý tử” John D. Rockefeller Jr. Tuy giàu có nhưng Rockefeller và vợ luôn dạy cho con cái về những giá trị của lối sống thanh bạch để tránh cho chúng bị hủy hoại bởi chính những khoản thừa kế lớn. Tại thành phố New York, Rockefeller “con” phải đi bộ từ nhà đến trường trong khi những đứa trẻ con nhà giàu khác được đưa đón bằng xe và có người phục vụ đi cùng. Còn để có tiền tiêu vặt, cậu phải làm việc tại các điền trang của cha với mức lương giống như những công nhân khác.
Sau khi qua đời, Rockefeller để lại tập nhật ký và quyển sổ chi dùng riêng của cá nhân ông. Từ quyển sổ chi dùng đó, có thể thấy bắt đầu từ năm 16 tuổi, khi xin được việc làm, cho tới khi chết, sự tiết kiệm của ông làm cho bất kỳ ai cũng phải kinh ngạc. Cuốn sổ ghi lại đầy đủ các khoản chi của ông từ năm 1826 đến năm 1872, không để sót một khoản nào, từ chi phí theo đuổi người bạn gái, sau này trở thành vợ ông, như số tiền của mỗi lần tặng hoa, 118 USD mua nhẫn hột xoàn cho lễ đính hôn, cho đến 20 USD chi phí hôn lễ, 1,10 USD tiền đăng ký kết hôn, 10,75 USD đi hưởng tuần trăng mật tại thác Niagara... Thậm chí đến 3 xu để mua tem thư cũng được ghi vào sổ.
Sau này, khi đã về già, mỗi lần nhắc tới vấn đề tiết kiệm, bao giờ Rockefeller cũng cười to nói: “Một món tiền to nhờ tiết kiệm mà có. Một món tiền to đấy!”.
|
“Vua dầu lửa” và cậu con trai duy nhất, Rockefeller “con”. Ảnh: Internet |
Trong đời sống cá nhân và hoạt động kinh doanh, “Vua dầu” luôn giữ nguyên tắc tiết kiệm. Nhưng đối với phúc lợi xã hội thì ông không bao giờ tỏ ra bủn xỉn. Trái với bản lĩnh quyết liệt và tàn nhẫn trên thương trường, Rockefeller vẫn nuôi dưỡng được lòng từ tâm mà mẹ ông đã hun đúc từ thuở nhỏ. Ngay từ khi bắt đầu kiếm ra tiền, Rockefeller đã tài trợ những khoản tiền nhỏ cho nhà thờ. Số tiền tài trợ mỗi ngày một lớn và Rockefeller luôn nỗ lực cho đi một phần lớn trong khối tài sản ông tích lũy được. Cách xem xét tỉ mỉ và đánh giá thận trọng trong kinh doanh cũng được Rockefeller áp dụng trong hoạt động từ thiện, và các khoản tài trợ của ông đều được dành cho nhà thờ, khoa học, y tế và giáo dục.
Năm 1896, Rockefeller không còn đến văn phòng hằng ngày nữa và một năm sau ông nghỉ hưu, ở tuổi 58. Từ giữa thập niên 1890 cho đến khi qua đời vào năm 1937, Rockefeller chủ yếu tập trung vào các hoạt động từ thiện. Trường đại học Chicago, mà Rockefeller chịu trách nhiệm chính thành lập, đã được ông tài trợ 75 triệu USD - một số tiền khổng lồ vào năm 1932. Trong chuyến thăm trường đầu tiên diễn ra vào năm 1896, nhân dịp kỷ niệm 5 năm ngày thành lập trường, ông phát biểu: “Tôi tin tưởng vào việc thành lập trường đại học này. Đây là vụ đầu tư tốt nhất tôi từng thực hiện trong đời. Chúa đã cho tôi tiền bạc, làm sao tôi có thể không tài trợ cho trường chứ?”.
Ông cũng tham gia thành lập Viện nghiên cứu y khoa Rockefeller (nay là Đại học Rockefeller) và tổng số tiền tài trợ cho viện này lên tới 50 triệu USD trong thập niên 1930. Năm 1903, Rockefeller thành lập General Education Board - tiền thân của Quỹ Rockefeller, nhằm mở rộng các trường trung học trên khắp miền nam Mỹ. Năm 1919, ông đã hiến 50 triệu USD cho Quỹ để tăng lương cho các viện nghiên cứu, vốn rất thấp trong Thế Chiến I. Quỹ Rockefeller chính thức thành lập năm 1913 và “Vua dầu lửa” đã chuyển cho quỹ này 235 triệu USD cho tới năm 1929.
Khi qua đời vào ngày 23/5/1937, ở tuổi 98, tổng tài sản của tỉ phú giàu nhất mọi thời đại chỉ còn lại 26.410.837 USD sau khi đã quyên góp phần lớn tài sản cho hoạt động từ thiện, cho con trai và những người thừa kế khác.
Chỉ riêng công xóa sổ nạn giun móc ở miền nam nước Mỹ đã đủ đưa tên ông vào danh sách những nhà nhân đạo vĩ đại nhất thế kỷ 20. Nhưng danh tiếng của Rockefeller đã bị hoen ố đến mức ông chưa bao giờ nhận được sự công nhận quan trọng nào cho những đóng góp từ thiện của mình. Các nhà sử học chỉ viết về ông như sau: “Rockefeller từ một cỗ máy làm ra tiền đã trở thành một nhà bố thí lớn của nước Mỹ”.
Sau khi qua đời, tài sản của Rockefeller, thông qua một hệ thống các quỹ ủy thác, vẫn tiếp tục cung cấp tài chính cho các hoạt động từ thiện của gia đình, các hoạt động thương mại và chính trị khác trong suốt thế kỷ 20. Hậu duệ của ông cũng là những doanh nhân và chính trị gia thành đạt. Cháu trai David Rockefeller là chủ ngân hàng hàng đầu ở New York, người từng trên 20 năm giữ cương vị CEO của Chase Manhattan (nay là một phần của JPMorgan Chase). Một cháu trai khác, Nelson A. Rockefeller, từng là thống đốc New York và Phó Tổng thống thứ 41 của Hoa Kỳ. Cháu trai thứ ba, Winthrop Rockefeller từng là thống đốc bang Arkansas. Chắt của “Vua dầu lửa” John D. “Jay” Rockefeller IV hiện là thượng nghị sĩ đảng Dân chủ của Tây Virginia và cựu thống đốc Tây Virginia.
Năm 86 tuổi, Rockefeller tự tóm gọn cuộc đời ông trong một bài thơ như thế này: “Từ nhỏ tôi đã được dạy cả chơi và làm việc. Cuộc đời tôi là một kỳ nghỉ dài hạnh phúc. Đầy ắp công việc và đầy ắp trò chơi. Tôi bỏ lại nỗi lo lắng trên đường. Và Chúa ban phước cho tôi mỗi ngày”.
Bạch Đàn