Đốc thúc giải ngân vốn đầu tư công

Mới đây, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã ký Công điện 1042/CĐ-TTg chỉ đạo các bộ ngành, địa phương liên quan thực hiện nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công năm 2019. Nhiều chuyên gia cho rằng, đã đến lúc các cấp có thẩm quyền cần siết chặt kỷ luật, kỷ cương và nhất quán tinh thần nếu không giải ngân được thì cắt nguồn vốn, nhất quyết không nhân nhượng. 

Đâu là nguyên nhân

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành các quyết định giao vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước năm 2019 cho các bộ, ngành và địa phương với tổng số vốn 367.394 tỷ đồng, đạt 85,5% kế hoạch Quốc hội quyết định.

Tuy nhiên, giải ngân vốn đầu tư công nguồn ngân sách nhà nước 7 tháng qua rất thấp, chỉ đạt 32,27% kế hoạch được Quốc hội thông qua; trong đó giải ngân vốn nước ngoài chỉ đạt 10,96%, thấp hơn nhiều so với cùng kỳ năm 2018 (cùng kỳ đạt 37,64% kế hoạch, vốn nước ngoài đạt 22,63%). Có 35 bộ, cơ quan Trung ương và 26 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 40%; trong đó 18 bộ, cơ quan Trung ương và 1 địa phương dưới 20% kế hoạch được Quốc hội giao.

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, nguyên nhân của giải ngân chậm có cả chủ quan và khách quan. Đó là một số địa phương chưa phân bổ hết kế hoạch như: Tuyên Quang, Bắc Kạn, Bình Thuận... do cấp huyện, xã triển khai lập kế hoạch muộn. Việc giao vốn muộn sẽ gây ảnh hưởng đến triển khai dự án muộn và kéo theo kết quả giải ngân chậm. Tiếp theo là tâm lý chủ quan của một số địa phương, thiếu sâu sát trong đôn đốc, chỉ đạo các chủ dự án.

Bên cạnh đó, một số địa phương gặp khó khăn khi huy động người dân tham gia dự án thuộc chương trình mục tiêu quốc gia trên địa bàn cấp xã vì quy mô dự án nhỏ. Cũng do dự án quy mô nhỏ nên các địa phương không giải ngân từng phần mà dồn vào cuối năm nên kết quả giải ngân đầu năm thấp.

Ngoài ra, còn có một số nguyên nhân cố hữu từ các năm trước như: chậm trễ trong chuẩn bị hồ sơ mời thầu, đấu thầu; chậm triển khai thủ tục liên quan đến giải ngân; vướng mắc trong đền bù, giải phóng mặt bằng; thiếu vốn đối ứng cho dự án sử dụng ODA...

Nhìn từ góc độ dự án cũng cho thấy những nguyên nhân cụ thể và sự bị động. Đơn cử việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư dự án Cảng Hàng không quốc tế Long Thành (Đồng Nai) mới giải ngân được 310 tỷ đồng trong tổng số 6.990 tỷ đồng (đạt 4,45%). Bộ Kế hoạch và Đầu tư đánh giá, tỉnh Đồng Nai còn lúng túng về thủ tục triển khai dự án và thủ tục thanh toán bồi thường, giải phóng mặt bằng.  

Theo Vụ trưởng Vụ Kinh tế địa phương và Lãnh thổ (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), ông Trần Duy Đông, ngoài các nguyên nhân kể trên còn có nguyên nhân liên quan đến ký kết, gia hạn các hiệp định và thỏa thuận vay lại vốn ODA, thuế nhập khẩu, kiểm soát chi tại Kho bạc Nhà nước, thủ tục ghi thu - ghi chi với Bộ Tài chính, thực hiện kế hoạch đấu thầu mua sắm tập trung…; đồng thời, phải kể tới tâm lý chủ quan của một số địa phương về việc được kéo dài thời hạn giải ngân vốn đầu tư công trong 2 năm.

Thực tế cho thấy, nhiều dự án được bố trí đủ kế hoạch vốn, nhưng không thể giải ngân được do nhiều dự án phải điều chỉnh tổng mức đầu tư… Chẳng hạn như: dự án mở rộng bệnh viện đa khoa tỉnh Hòa Bình, dự án giao thông đô thị thành phố Hải Phòng; dự án nâng cấp trường Đại học Cần Thơ… Cùng đó, do vướng mắc trong thủ tục và thẩm định cho vay lại, vướng mắc trong thủ tục giải ngân, rút vốn.

Theo ông Trần Quốc Phương, Vụ trưởng Vụ Tổng hợp kinh tế quốc dân (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), kết quả giải ngân vốn đầu tư công thấp gây  lo ngại và gây ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội. Tình trạng này khiến nhà nước phải trả lãi suất kéo dài, tăng chi phí quản lý vốn cũng như mất cơ hội đưa dự án vào hoạt động…

Biện pháp hữu hiệu

Để tháo gỡ nút thắt cho giải ngân vốn đầu tư công, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã thành lập một số đoàn công tác đi làm việc tại các địa bàn trọng điểm ở 3 miền Bắc, Trung, Nam nhằm tăng cường kiểm tra, đôn đốc các ngành, địa phương tập trung cải thiện tình hình.

Bên cạnh đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng rà soát tình hình triển khai các dự án và đề xuất Chính phủ xem xét; trong đó, cho phép điều chuyển vốn từ đơn vị có tỷ lệ giải ngân thấp sang đơn vị có nhu cầu về vốn và đang có mức giải ngân cao. Đây là giải pháp linh hoạt để góp phần đẩy nhanh tốc độ giải ngân vốn đầu tư công, thúc đẩy tăng trưởng cũng như tránh lãng phí nguồn lực... 

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đề nghị các địa phương sớm khắc phục các điểm yếu và yêu cầu các địa phương rà soát, đề xuất cấp có thẩm quyền điều chuyển kế hoạch vốn đầu tư công năm 2019 đã được giao từ các dự án chậm tiến độ thực hiện và giải ngân sang các dự án khác có nhu cầu, tiến độ giải ngân tốt để sớm hoàn thành đưa vào sử dụng.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã tổng hợp và báo cáo Thủ tướng Chính phủ chỉ giao vốn cho các dự án đủ điều kiện theo quy định. Đối với các dự án chưa đủ điều kiện giao vốn, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề nghị Chính phủ thu hồi hết số vốn không đủ điều kiện để thanh toán nợ đọng xây dựng cơ bản và thu hồi vốn ứng trước, xem xét điều chuyển vốn từ đơn vị có tỷ lệ giải ngân thấp sang địa phương có tỷ lệ giải ngân cao, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế…

Thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công năm 2019, trong Công điện 1042/CĐ-TTg ban hành ngày 21/08/2019, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã yêu cầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan rà soát, làm rõ nguyên nhân và trình Thủ tướng Chính phủ việc giao hết kế hoạch đầu tư vốn ngân sách Trung ương còn lại của năm 2019 và chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về việc chậm phân bổ số vốn này. 

Các bộ, cơ quan liên quan điều chuyển theo thẩm quyền hoặc tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ điều chuyển kế hoạch vốn đầu tư từ những dự án không có khả năng giải ngân sang dự án có khả năng giải ngân tốt hơn; từ bộ, cơ quan Trung ương, địa phương giải ngân chậm sang bộ, cơ quan Trung ương, địa phương có nhu cầu bổ sung vốn.

Đối với số vốn không có khả năng giao kế hoạch năm 2019, sẽ tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ để thu hồi.

Đối với Bộ Tài chính, Thủ tướng yêu cầu bộ này chỉ đạo các đơn vị chức năng đảm bảo nguồn thanh toán cho các dự án; rút ngắn thời gian kiểm soát chi, bảo đảm chặt chẽ, đúng quy định. Bộ Tài chính phối hợp với chủ đầu tư kịp thời xử lý vướng mắc phát sinh về thủ tục thanh toán, đàm phán, ký kết hiệp định, rút vốn từ nhà tài trợ theo quy định; thống nhất số liệu thống kê về giải ngân nguồn vốn nước ngoài.

Công điện cũng yêu cầu các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương lập danh mục dự án trọng điểm, phân công lãnh đạo theo dõi đôn đốc quyết liệt.  Các đơn vị này tập trung chỉ đạo chủ đầu tư đẩy nhanh tiến độ đền bù, giải phóng mặt bằng; xử lý nghiêm và kịp thời các nhà thầu vi phạm tiến độ, chất lượng xây dựng công trình, vi phạm các điều khoản hợp đồng đã ký kết...

Đặc biệt, Công điện đã giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính chuẩn bị các nội dung cần thiết để ngay trong nửa cuối tháng 9 năm 2019 tổ chức Hội nghị trực tuyến cả nước về các nhiệm vụ, giải pháp thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công năm 2019 do Thủ tướng Chính phủ chủ trì với các bộ, cơ quan và địa phương.