Ba thông điệp chính trong chuyến thăm EU của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho đến nay mới chỉ thực hiện một chuyến công du nước ngoài kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự nhằm vào Kiev gần một năm trước. Đó là chuyến thăm tới Washington, Mỹ vào tháng 12 năm ngoái.

Giờ đây, các quan chức EU đang hy vọng ông Zelensky sẽ tới Brussels vào ngày 9/2 để gặp gỡ các nhà lãnh đạo châu Âu trong một chuyến thăm chủ yếu mang tính biểu tượng nhưng được mong đợi sau nhiều tháng EU ủng hộ Ukraine.

Chuyến đi dự kiến đến trụ sở của EU đang được giữ bí mật và vẫn chưa được xác nhận do những lo ngại về an ninh. 

Nhưng các nguồn tin của Nghị viện châu Âu cho biết họ sẵn sàng tổ chức một cuộc họp đặc biệt để ông Zelensky có bài phát biểu, trước khi tham dự hội nghị thượng đỉnh đã được lên kế hoạch từ lâu của 27 nhà lãnh đạo EU.

Khi nhà lãnh đạo Ukraine đến Mỹ, ông đã nhận được cam kết từ Tổng thống Joe Biden về hệ thống tên lửa Patriot để đối phó với các cuộc tấn công từ trên không của Nga.

Ở Brussels, có vẻ như ông Zelensky sẽ không nhận được bất kỳ thông báo hỗ trợ quân sự cụ thể nào như vậy. Thay vào đó, chuyến thăm có tính rủi ro cao này sẽ phục vụ mục đích khác.

Chuyến thăm có thể giúp nhà lãnh đạo Ukraine có cơ hội đưa ra một thông điệp cá nhân mạnh mẽ về lời cảm ơn tới các đồng minh và đối tác chủ chốt ở châu Âu và thúc đẩy họ đoàn kết cũng như hỗ trợ nhiều hơn nữa.

Các quan chức hàng đầu của EU đã có mặt tại Ukraine vào tuần trước để tham dự một cuộc họp, nơi họ nhắc lại cam kết của khối đối với Ukraine khi nước này bước vào năm thứ hai của cuộc xung đột với Moskva và khi các lực lượng Nga đang tăng cường tấn công vào mùa Đông.

Chuyên gia Bruno Lete thuộc Quỹ Marshall của Mỹ nhận định: “Đối với EU, việc ông Zelensky có mặt ở Brussels là một biểu tượng rất quan trọng, nhưng đối với Ukraine, lợi ích của chuyến thăm này cao hơn nhiều so với châu Âu”.

Chuyên gia Lete cho biết Tổng thống Ukraine có thể sẽ tập trung vào ba thông điệp chính: “tư cách thành viên EU, xe tăng và lệnh trừng phạt”.

Về tư cách thành viên EU, ông Zelensky rất muốn tiếp tục thúc ép EU cung cấp cho Kiev triển vọng rõ ràng về việc gia nhập khối trong tương lai gần. Tổng thống Ukraine có khả năng sẽ kiến ​​nghị các đối tác châu Âu mở các cuộc đàm phán gia nhập chính thức trong năm nay - bất chấp sự hoài nghi sâu sắc của một số người.

Về xe tăng, quân đội Ukraine gần đây đã nhận được sự khích lệ khi Đức bật đèn xanh cho việc gửi xe tăng chiến đấu Leopard. Tuy nhiên, trong khi Berlin đã có động thái, các quốc gia khác cam kết gửi xe tăng dường như đang bị đình trệ.

Khi có những cảnh báo rằng Nga đang tăng cường binh sĩ và xe tăng cho một cuộc tấn công lớn khác ở phía Đông, có vẻ như đây là thời điểm tốt để ông Zelensky đẩy mạnh vấn đề trên. Ngoài ra, ông Zelensky cũng có thể sẽ đưa ra đề nghị cần máy bay chiến đấu và tên lửa tầm xa hơn.

Về các biện pháp trừng phạt, EU cho đến nay đã áp đặt chín gói trừng phạt kinh tế chưa từng có đối với Nga nhằm hạn chế nguồn thu ngân sách của Moskva. Các biện pháp này đã ảnh hưởng nhất định đối với Nga, nhưng chúng đã thất bại trong việc làm cạn kiệt kho vũ khí của Điện Kremlin hoặc buộc Tổng thống Putin phải suy nghĩ lại.

Các quan chức EU thừa nhận rằng họ hiện không còn lựa chọn nào khác để cố gắng tìm ra những biện pháp trừng phạt các lĩnh vực mới của nền kinh tế Nga, nơi họ có thể gây ra tổn thất nghiêm trọng. Ủy ban châu Âu đang hướng đến một đợt trừng phạt khác sẽ được áp dụng vào cuối tháng này trùng với lễ kỷ niệm một năm nổ ra cuộc xung đột.

Ukraine đang kêu gọi các biện pháp cứng rắn mới, bao gồm cả việc nhắm mục tiêu vào lĩnh vực hạt nhân của Moskva. Nhưng sự đoàn kết của EU đang ngày càng yếu đi đối với bất kỳ bước đi mới nào và Hungary khẳng định họ sẽ không ủng hộ những động thái mới.

Đúng thời điểm?

Trong khi động lực của ông Zelensky có vẻ rõ ràng, các nhà ngoại giao ở Brussels đã đặt câu hỏi tại sao EU muốn nhà lãnh đạo Ukraine đến thăm ngay sau khi các quan chức hàng đầu của họ ở Kiev.

Khối không có sự ủng hộ lớn nào mới để công bố và có nhiều nghi ngờ rằng chuyến thăm diễn ra vào thời điểm này là do sự cạnh tranh trong nội bộ EU, với việc Chủ tịch Hội đồng châu Âu Michel đang tìm cách tổ chức một cuộc họp để nâng cao vai trò của mình đối với người đứng đầu Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen.

Tuy nhiên, các quan chức EU khác lập luận rằng đã đến lúc Zelensky đến Brussels và đây có thể là thời điểm quan trọng để kích động khối hơn một tháng sau khi ông đến thăm Mỹ.

Cuộc xung đột ở Ukraine đã gây ra những "làn sóng" tấn công kinh tế khắp châu Âu khiến các chính phủ phải vật lộn để giúp đỡ công dân của họ đang đối mặt với hóa đơn năng lượng và lạm phát tăng vọt.

Các quan chức châu Âu ước tính rằng kể từ khi cuộc xung đột bắt đầu, EU và 27 quốc gia thành viên đã cam kết hỗ trợ khoảng 67 tỷ euro cho Ukraine. Số tiền đáng kinh ngạc đó đã giúp hỗ trợ hoạt động hàng ngày của chính phủ ở Kiev và trang bị cho quân đội Ukraine ở tiền tuyến.

Hơn 10 tỷ euro trong số tiền đó đã được chi để cung cấp nhà ở cho khoảng 4 triệu người Ukraine di tản khỏi cuộc xung đột để đến EU.

Chuyên gia Lete kết luận: "Việc ông Zelensky có chuyến thăm nước ngoài đầu tiên là tới Washington là điều hợp lý, vì Mỹ đang cung cấp nhiều vũ khí nhất, nhưng bây giờ khi các câu hỏi chuyển sang các vấn đề khác mà EU đóng vai trò lớn hơn như tái thiết, thì thời điểm này có vẻ phù hợp hơn để đến với Brussels".