Mỹ đang ở thế 'phòng thủ' trước những bất ổn toàn cầu?

Theo nhận định của tờ Politico ngày 19/1, các quan chức hàng đầu của Mỹ đã nhận thấy mình ở một vị trí bất thường tại cuộc họp thường niên hào nhoáng của Diễn đàn Kinh tế Thế giới tại Davos trong tuần này – một tư thế phòng thủ, trong khi từ trước đến nay Washington thường chiếm ưu thế.

Hiện tại, các quan chức Mỹ phải đối mặt với một loạt câu hỏi và cuộc tranh cãi chính trị về việc cung cấp thêm viện trợ cho Ukraine, sự phân cực trong quốc hội, quan điểm ủng hộ Israel bất chấp sự đau khổ của người Palestine ở Dải Gaza và chiến dịch ném bom ngày càng gia tăng chống lại Houthis ở Yemen.

Cùng với đó, họ (các quan chức Mỹ) phải trấn an các đối tác nước ngoài rằng Washington vẫn kiểm soát được tình hình, và rằng đây là thời điểm phức tạp nhưng không có gì mà Mỹ và các đồng minh không thể giải quyết được.

Năm ngoái, khi các quan chức Mỹ đến Dovos, họ đã khoe khoang về sự hỗ trợ của phương Tây đã giúp Ukraine đứng vững trước Nga như thế nào và việc đầu tư vào năng lượng sạch đã khiến Mỹ trở nên cạnh tranh hơn ra sao - ngay cả khi điều đó dẫn đến một cuộc đối đầu lớn (dù tạm thời) với châu Âu. 

Khi Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken tham gia một sự kiện chính tại Dovos để thảo luận về cách chính quyền Biden điều hướng một thế giới hỗn loạn, Thomas Friedman của tờ The New York Times đã hỏi ông: “Cuộc sống của người Do Thái có quan trọng hơn cuộc sống của người Palestine và người Hồi giáo không?”.

"Không", nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ trả lời , cho rằng Washington đã thúc đẩy Israel giảm thiểu thiệt hại dân sự ở Gaza ngay cả khi nước này ủng hộ việc trả đũa Hamas.

Khoảnh khắc đó chỉ là một trong nhiều lần các quan chức Mỹ, dù ở nơi công cộng hay riêng tư, buộc phải giải thích tình trạng rạn nứt của nền chính trị Mỹ và những tầm nhìn trái ngược nhau trong chính sách đối ngoại của nước này.

Thượng nghị sĩ Chris Coons, thành viên của phái đoàn Quốc hội Mỹ gồm 7 nghị sĩ tham dự Diễn đàn ở Davos, thừa nhận ông và các đồng nghiệp của mình đã phải trấn an các nhà lãnh đạo toàn cầu về những tranh cãi nội bộ ở Mỹ, cụ thể là về khoản 61 tỷ USD viện trợ cho Ukraine và khả năng cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump trở lại nắm quyền.

Nhưng ông Coons, một người bạn thân thiết của Tổng thống Joe Biden, nói thêm rằng không có lý do gì để phàn nàn về Mỹ, nhất là vì nước này đã củng cố các mối quan hệ trên toàn thế giới và củng cố nền kinh tế của mình trước những cơn gió ngược. “Tôi cảm thấy lạc quan hơn về vị thế của Mỹ trên thế giới”, nghị sĩ Coons nói.

Không phải ai cũng cảm thấy như vậy. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã phàn nàn trong một phiên họp bị rò rỉ về tình trạng tồi tệ của nền chính trị Mỹ. Những người khác bày tỏ mối quan ngại rõ ràng về ý định của Washington.

“Mỹ là nhà bảo đảm an ninh châu Âu. Đó là sự thật. Chúng tôi cần Mỹ. Tôi thậm chí còn chưa nghĩ đến những kịch bản về sự thay đổi lập trường của Mỹ. Điều đó sẽ chỉ thúc đẩy tình trạng hỗn loạn và sau đó có thể sẽ dẫn đến nhiều chiến tranh hơn, nhiều bất ổn hơn và nhiều tổn thất hơn”, Ngoại trưởng Litva Gabrielius Landsbergis nói. 

Về phần mình, Đại sứ Ukraine tại Mỹ Oksana Markarova, khi trả lời trong một sự kiện do hãng truyền thông Semafor tổ chức về mối đe dọa mà sự phân cực chính trị của Mỹ gây ra đối với việc trang bị cho lực lượng Ukraine, nêu rõ: "Chúng tôi biết đây là năm bầu cử ở Mỹ. Chúng tôi biết sẽ không dễ dàng để có thêm viện trợ cho Kiev".

Những bất an về chính sách của Mỹ tiếp tục lan ra ngoài các cuộc họp riêng bên lề và lan sang môi trường công cộng. Trong cuộc phỏng vấn, cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan đã bảo vệ cách tiếp cận của chính quyền Biden đối với cuộc xung đột Israel-Hamas và phản ứng quân sự trước các cuộc tấn công của Houthi vào các tàu thương mại ở Biển Đỏ.

Ông Sullivan lập luận rằng các cuộc đàm phán về giải pháp hai nhà nước là không thể ngay cả trước cuộc tấn công ngày 7/10 năm ngoái của Hamas, vì vậy cách duy nhất để đạt được tiến bộ là làm trung gian cho các thỏa thuận bình thường hóa với các quốc gia Arab để đổi lấy một con đường hướng tới một nhà nước Palestine. Ông Sullivan cho rằng việc Houthi tiếp tục phóng tên lửa ngay cả sau khi các cuộc tấn công trừng phạt do Mỹ dẫn đầu ở Yemen không phải là bằng chứng cho thấy Mỹ đã thất bại.

Ông Sullivan nói: “Chúng tôi không nói rằng khi chúng tôi phát động các cuộc tấn công, chúng sẽ kết thúc một lần và mãi mãi, lực lượng Houthi sẽ hoàn toàn bị ngăn chặn. Chúng tôi dự đoán Houthi sẽ tiếp tục tìm cách gây nguy hiểm cho huyết mạch quan trọng này và chúng tôi tiếp tục có quyền thực hiện thêm hành động”.

Tổng thống Biden lặp lại quan điểm của ông Sullivan sau đó. Một phóng viên đã hỏi liệu các cuộc tấn công có “có tác dụng” chống lại Houthi hay không. Ông Biden trả lời: “Khi bạn hỏi 'có hiệu quả' trong việc ngăn chặn Houthi không? Không. Liệu Houthi có tiếp tục tấn công không? Có!".

Cả hai bình luận đều nhận được phản hồi ngay lập tức. Về mục tiêu chính thức hóa mối quan hệ giữa Israel và các quốc gia Arab, Michael Hanna thuộc Nhóm Khủng hoảng Quốc tế cho biết logic của chính quyền là “thiếu sót vì giải quyết vấn đề Palestine là con đường bền vững để bình thường hóa”.

Đối với các cuộc tấn công của Houthi, Gregory Brew của Nhóm Eurasia lập luận: “Việc báo hiệu với đối thủ rằng hành động quân sự của mình nhằm vào kẻ thù sẽ không thay đổi hành vi của kẻ thù nói chung là một điều tồi tệ”.