Mỹ và Trung Quốc là hai quốc gia xả khí thải gây hiệu ứng nhà kính lớn nhất thế giới. Vì thế, nỗ lực giải quyết khủng hoảng khí hậu chắc chắn sẽ cần cả hai quốc gia cắt giảm khí thải mạnh.
Trung Quốc đang xả khí thải nhiều gấp đôi Mỹ nhưng xét cả tiến trình lịch sử, Mỹ mới là quốc gia xả khí thải nhiều nhất toàn cầu.
Kế hoạch của Trung Quốc gây thất vọng
Trước khi khai mạc COP26 vài ngày, Trung Quốc đã công bố kế hoạch quốc gia về khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Tuy nhiên, bản kế hoạch được đưa ra ngày 28/10 cho thấy không có mấy tiến triển so với kế hoạch trước đó.
Khí thải bốc lên từ tháp làm mát tại một nhà máy điện than ở An Huy, Trung Quốc. Ảnh: Getty Images
Kế hoạch của Trung Quốc do ông Li Gao, Giám đốc Cơ quan Biến đổi khí hậu thuộc Bộ Môi trường Trung Quốc, gửi cho bà Patricia Espinosa, Thư ký điều hành Công ước khung Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu.
So với kế hoạch năm 2015 của Trung Quốc, hầu như không có mấy thay đổi. Kế hoạch mới nói rõ hơn rằng Trung Quốc định để khí thải đạt đỉnh vào năm 2030 rồi sau đó giảm lượng carbon hơn 65%.
Theo tờ The Guardian, trong kế hoạch, tỷ lệ nhiên liệu phi hóa thạch trong tiêu thụ năng lượng cơ bản tăng lên 25% so với mục tiêu năm 2015 là 20% và nâng mạnh mục tiêu tái trồng rừng. Trước đó, Trung Quốc không có số liệu về mục tiêu điện mặt trời và điện gió tới năm 2030, nhưng trong kế hoạch vừa trình, Trung Quốc đặt mục tiêu sản xuất loại năng lượng này ở mức 1.200GW.
Phản ứng của các nhà phân tích là thất vọng về kế hoạch khí hậu mới của Trung Quốc vì thiếu thông tin mới. Ba mục tiêu chính của kế hoạch mà Chủ tịch Tập Cận Bình thông báo năm 2020 cũng không đủ để giúp thế giới kiềm chế nhiệt độ toàn cầu không tăng quá 1,5 độ C.
Bà Belinda Schape tại tổ chức tư vấn E3G nhận định: “Mọi thứ đã thay đổi so với cách đây một năm”. Bà cho rằng các mục tiêu của Trung Quốc phải thay đổi và tăng tham vọng trong giải quyết biến đổi khí hậu thì thế giới mới có thể ở dưới ngưỡng nguy hiểm. Bà nói: “Trung Quốc vẫn có thể đóng góp lớn tại G20 và COP26 bằng cách đưa ra cam kết chính trị để giữ mục tiêu 1,5 độ C trong tầm với và làm rõ về vai trò của than đá trong hệ thống điện của nước này”.
Gần đây, Chủ tịch Tập Cận Bình cam kết ngừng xây dựng nhà máy điện than tại nước ngoài – một bước đi quan trọng và tiến bộ, nhưng các nhà vận động khí hậu cho rằng đã đến lúc Trung Quốc cần làm nhiều hơn trong nước để giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính trong thập kỷ này.
Hy vọng bản kế hoạch của Trung Quốc có thể là động lực lớn trước thềm COP26 dường như không còn. Ông Li Shuo tại tổ chức Greenpeace nói: “Quyết định của Trung Quốc trong kế hoạch giảm khí thải đã phủ bóng lên nỗ lực khí hậu toàn cầu. Do bất ổn kinh tế trong nước mà Trung Quốc dường như ngần ngại đặt ra mục tiêu ngắn hạn mạnh mẽ hơn và bỏ lỡ cơ hội để thể hiện tham vọng khí hậu… Trung Quốc cần đưa ra kế hoạch thực hiện mạnh hơn để đảm bảo khí thải đạt đỉnh trước năm 2025”.
Tuy nhiên, các nhà quan sát khác cho rằng điều quan trọng là Trung Quốc đã không chỉ cam kết miệng mà có văn bản.
Kế hoạch dang dở của Mỹ
Theo hãng tin Reuters, Tổng thống Mỹ Joe Biden tới COP26 khi mà kế hoạch chống biến đổi khí hậu còn đang bàn bạc dang dở. Ông Biden muốn cho hội nghị COP26 thấy rằng Mỹ đã trở lại trong cuộc chiến chống tình trạng ấm lên toàn cầu, nhưng những trì hoãn tại Quốc hội Mỹ về dự luật mục tiêu khí hậu của ông Biden khiến cho thông điệp này có thể không trọn vẹn.
Ông Biden đi qua các tấm năng lượng mặt trời ở New Hampshire ngày 4/6. Ảnh: Reuters
Ông Biden đã hy vọng trình trước COP26 một dự luật thể hiện cam kết của Mỹ về cắt giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính tăng 50-52% tới năm 2030 so với các mức năm 2005. Ông muốn Mỹ trở thành tấm gương để khuyến khích các quốc gia khác đưa ra hành động nhanh chóng, táo bạo để bảo vệ Trái Đất.
Theo kế hoạch của ông, Mỹ sẽ đầu tư hàng trăm tỷ đô la vào năng lượng sạch, nhưng một số khía cạnh đã bị cắt khỏi dự luật. Ví dụ như việc thưởng cho công ty điện lực nếu đầu tư vào năng lượng tái tạo và phạt công ty không làm như vậy. Nỗ lực chấm dứt giai đoạn giảm thuế cho nhiên liệu hóa thạch cũng không thành.
Tới tối 27/10, phe Dân chủ vẫn chưa đạt được thỏa thuận về nghị trình khí hậu, buộc ông Biden phải rời Washington với kế hoạch nửa vời. Phe Dân chủ lạc quan về khả năng đạt thỏa thuận trong vài ngày tới. COP26 diễn ra từ 31/10 tới 12/11 và còn thời gian để đạt thỏa thuận.
Mặc dù vậy, thiếu dự luật chống biến đổi khí hậu có thể khiến ông Biden khó mà thuyết phục thế giới rằng ông có thể thực hiện cam kết cắt giảm thải carbon ở Mỹ. Ông John Podesta, từng là cố vấn khí hậu của Tổng thống Barack Obama, nhận định: “Nếu chúng ta tới COP26 mà không có thỏa thuận, tôi cho rằng sự tín nhiệm của Mỹ sẽ gặp vấn đề thực sự”.
Các quan chức Nhà Trắng cho biết các lãnh đạo thế giới đều hiểu rằng quy trình pháp lý không dễ dàng và khẳng định rằng Mỹ vẫn có thể đáp ứng mục tiêu về khí thải mà không cần một số khía cạnh của dự luật.
Ông Biden đã đưa Mỹ trở lại hiệp định Paris về biến đổi khí hậu khi lên làm tổng thống, đảo ngược lại quyết định rút khỏi hiệp định này do ông Donald Trump đưa ra. Vài tháng sau, ông Biden thông báo mục tiêu cắt giảm khí thải của Mỹ để thúc đẩy các nước khác cũng đặt ra mục tiêu tham vọng.
Mỹ đã cùng Liên minh châu Âu thu hút hơn 30 quốc gia cam kết tăng cắt giảm khí thải mê tan 30% tới năm 2030 so với mức năm 2020. Cam kết này chiếm 30% khí thải mê tan toàn cầu. Nhưng tại Mỹ, một biện pháp trong dự luật về tính phí phát thải mê tan lại có nguy cơ bị gạt đi hoặc cắt giảm.