Mỹ và đồng minh chạy đua định hình quốc gia Syria mới

Khi các nhà lãnh đạo mới của Syria đảm nhiệm nhiệm vụ điều hành đất nước, các cường quốc thế giới đã cử các phái viên đến khu vực này ngày 12/12 để bắt đầu nỗ lực định hình tương lai của Syria và mối quan hệ của họ với lực lượng đã lật đổ ông Bashar al-Assad khỏi chức tổng thống.

Mỹ ngoại giao sôi động về Syria

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã gặp Vua Abdullah II tại Jordan và gọi đây là "thời điểm đầy hứa hẹn nhưng cũng đầy nguy hiểm đối với Syria và các nước láng giềng". Sau đó, ông Blinken bay đến Thổ Nhĩ Kỳ để gặp Tổng thống Recep Tayyip Erdogan.

Ngoại trưởng Blinken cho biết điều cần thiết đối với chính phủ mới của Syria, do một nhóm Hồi giáo dòng Sunni lãnh đạo (hiện vẫn đang bị Mỹ xếp là tổ chức khủng bố), là phải tôn trọng các nguyên tắc cơ bản của nhân quyền, bao gồm cả việc bảo vệ các nhóm thiểu số và đảm bảo rằng Syria "không bị các nhóm như Nhà nước Hồi giáo sử dụng làm căn cứ cho chủ nghĩa khủng bố".

Ông Blinken và Jake Sullivan, Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ, cũng đã gửi một thông điệp tới Israel vào ngày 12/12, nói rằng sự hiện diện quân sự của Israel tại Syria, nơi họ kiểm soát vùng đệm dọc biên giới Syria-Israel, chỉ là tạm thời. Sau khi chính quyền Assad sụp đổ vào cuối tuần trước, Israel đã điều quân vào khu vực này và thực hiện hàng trăm cuộc không kích vào các tài sản quân sự của chế độ cũ, với lý do lo ngại rằng những kẻ cực đoan có thể lợi dụng khoảng trống quyền lực, chiếm giữ vũ khí bị bỏ lại để tấn công lãnh thổ Israel.

"Israel lo ngại rằng khoảng trống đó có thể bị những kẻ khủng bố, những kẻ cực đoan lấp đầy, vì vậy họ đã điều động lực lượng vào vùng đệm", ông Blinken nói với các phóng viên ở Jordan. "Họ đã nói với chúng tôi và những người khác rằng đó chỉ là động thái tạm thời, chỉ để đảm bảo rằng khoảng trống này không bị lấp đầy bởi điều gì đó tồi tệ".

Israel tranh thủ khoảng trống quyền lực

Trong khi đó, Thủ tướng Israel Netanyahu cho biết quân đội Israel sẽ ở lại lãnh thổ Syria "tạm thời", nhưng không đưa ra mốc thời gian cụ thể để họ rút quân.

Ông Netanyahu tuyên bố rằng: "Sự sụp đổ của chế độ Syria đã tạo ra một khoảng trống trên biên giới Israel và trong vùng đệm. Israel sẽ không cho phép các nhóm thánh chiến lấp đầy khoảng trống đó và đe dọa các cộng đồng Israel".

Sự hỗn loạn ở Syria đã tạo cơ hội cho Israel làm suy yếu nghiêm trọng lực lượng quân sự của một quốc gia từ lâu đã là kẻ thù cay đắng, mà không cần phải chờ xem liệu quốc gia này có còn là kẻ thù hay không. Theo quân đội Israel, máy bay chiến đấu của họ đã tiến hành hơn 350 cuộc không kích trên khắp Syria trong những ngày gần đây, nhắm vào tàn dư của Hải quân chính phủ trước đây, cũng như vũ khí hóa học, máy bay chiến đấu và kho tên lửa tầm xa.

Quân đội Israel cũng đã di chuyển vào một khu vực rộng 250km2 trên biên giới Syria-Israel vốn là khu vực phi quân sự do lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc giám sát. Quân đội Israel sau đó cũng chiếm giữ các vị trí sâu hơn bên trong lãnh thổ Syria lần đầu tiên kể từ cuộc chiến năm 1973.

Vào ngày 11/12, quân đội Israel đã đưa các phóng viên Israel đi tham quan có hướng dẫn viên ở khu vực Kodana, một ngôi làng ở phía Syria của vùng đệm.

"Rõ ràng là chúng tôi sẽ ở lại đây trong một thời gian khá dài", Benny Kata, một chỉ huy quân sự địa phương, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với đài truyền hình công cộng của Israel. "Chúng tôi đã chuẩn bị cho điều này".

Bất kỳ thỏa thuận nào nhằm khôi phục vùng đệm dường như còn xa vời, xét đến tình hình biến động ở Syria và mối lo ngại của người Israel về những lực lượng hiện đang lãnh đạo đất nước. Văn phòng của ông Netanyahu cho biết quân đội Israel sẽ ở lại lãnh thổ Syria "cho đến khi có một lực lượng hiệu quả thực thi" lệnh ngừng bắn năm 1974 tại vùng đệm.

Các đồng minh của Israel hầu như vẫn giữ im lặng về việc chiếm giữ lãnh thổ trong vùng đệm và xa hơn nữa, mặc dù Pháp đã kêu gọi Israel rút quân và tôn trọng chủ quyền của Syria vào thứ Tư.

Thổ Nhĩ Kỳ can thiệp về vấn đề người Kurd

Ngày 12/12, Thổ Nhĩ Kỳ dường như là quốc gia đầu tiên cử quan chức cấp cao đến Syria kể từ khi phe đối lập giành quyền kiểm soát đất nước.

Ibrahim Kalin, người đứng đầu cơ quan tình báo quốc gia Thổ Nhĩ Kỳ, được biết đến với tên viết tắt là MIT, đã có mặt tại thủ đô Damascus của Syria, trong đoạn phim được phát trên truyền hình Thổ Nhĩ Kỳ. Ông Kalin được cho là rời khỏi Nhà thờ Hồi giáo Umayyad với lực lượng vũ trang xung quanh trong khi hàng chục người Syria quay video.

Đây cũng là nhà thờ Hồi giáo mà thủ lĩnh cuộc tấn công của phiến quân Syria, Ahmed al-Shara, được biết đến với biệt danh Abu Mohammad al-Jolani, đã đến thăm hôm 8/12 để kỷ niệm thành công của cuộc nổi dậy.

Cơ quan tình báo Thổ Nhĩ Kỳ không bình luận ngay về chuyến thăm Damascus của ông Kalin. Nhưng chuyến đi diễn ra khi Ngoại trưởng Blinken bày tỏ lo ngại về các cuộc tấn công mới của lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ và lực lượng dân quân do Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn chống lại lực lượng người Kurd do Mỹ hậu thuẫn ở đông bắc Syria, gọi đó là "điều thực sự quan trọng vào thời điểm này là chúng ta không gây ra thêm bất kỳ cuộc xung đột nào nữa". Thổ Nhĩ Kỳ gọi lực lượng người Kurd ở Syria là một nhóm khủng bố, có liên hệ với người Kurd nổi loạn ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Chính quyền dân sự do người Kurd lãnh đạo ở đông bắc Syria cho biết hôm 12/12 rằng họ đã kéo cờ độc lập của Syria lên trên tất cả các tòa nhà chính phủ, một động thái mang tính biểu tượng mà họ cho biết khẳng định "sự thống nhất và bản sắc dân tộc của Syria" — rõ ràng là một tín hiệu gửi đến các nhà lãnh đạo mới ở Damascus, những người cũng có quan hệ với Thổ Nhĩ Kỳ.

Trong nhiều năm, khu vực tự trị trên thực tế và cánh quân sự của khu vực này, Lực lượng Dân chủ Syria do người Kurd lãnh đạo, đã tự định vị mình là một bên độc lập trong cuộc nội chiến Syria, không liên kết với chính quyền Assad hay phe đối lập. Tuy nhiên, trong những ngày gần đây, họ đã bày tỏ sự sẵn sàng kết nối với chính phủ mới ở Damascus.

Tóm lại, Syria đang bước vào một giai đoạn đầy biến động và không thể đoán trước. Sự can thiệp của các cường quốc như Mỹ, Israel và Thổ Nhĩ Kỳ cho thấy rõ ràng sự cạnh tranh về ảnh hưởng và định hình tương lai của quốc gia này. Tương lai của Syria sẽ phụ thuộc vào khả năng của các bên trong việc điều phối các mối quan hệ quốc tế cũng như đối phó với những nguy cơ khủng bố và xung đột nội bộ vẫn còn tồn tại trong khu vực.