Kế hoạch “Hướng Tây” mới của Trung Quốc nhằm phát triển các tỉnh miền Trung và miền Tây.
Ảnh: Tân Hoa xã
Trung Quốc đang tìm kiếm động lực tăng trưởng mới từ khu vực miền Tây giàu năng lượng, trong bối cảnh xuất khẩu – vốn chủ yếu dựa vào các tỉnh duyên hải miền Đông, chịu tác động tiêu cực từ đại dịch, đối diện với sức ép ngày một lớn trong bối cảnh Mỹ đe dọa phân tách kinh tế.
Chiến lược “Hướng Tây” được Bắc Kinh công bố ngày 17/5 xuất hiện tại thời điểm chính quyền hoạch định chiến lược một thế giới hậu COVID-19 ít hữu nghị hơn, dễ đoán định hơn đối với Trung Quốc. Trong khi lãnh đạo chính phủ Trung Quốc cam kết sẽ tiếp tục mở cửa, chiến lược mới hướng đến mục tiêu đưa nền kinh tế lớn thứ hai thế giới hướng nội và tập trung vào thị trường nội địa rộng lớn.
“Tăng cường nỗ lực để thúc đẩy khu vực miền Tây là một quyết định quan trọng, để xử lý yêu cầu cân bằng phát triển vùng miền, điều phối các lợi ích tổng thể, cả đối nội và đối ngoại”, tài liệu mới được Chính phủ và Ủy ban Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc đồng công bố.
Trong kế hoạch này, Trung Quốc nêu ra nhiều dự án hạ tầng giao thông mới cho miền Tây, trong đó có tuyến đường sắt Tứ Xuyên-Tây Tạng, đường sắt cao tốc chạy dọc theo sông Dương Tử, cùng với đó là một loạt sân bay, đập chứa nước, thủy lợi. Chính phủ cũng sẽ phát triển các dự án năng lượng mới, như các cơ sở trữ dầu mỏ, khí đốt, khuyến khích các dự án công nghiệp dịch chuyển sản xuất về phía Tây thay vì tái bố trí ở ngoài nước.
Trước đó, năm 1999, Trung Quốc đã đề ra kế hoạch “Đại khai phát miền Tây”, bao trùm hơn 10 tỉnh, chiếm 3/4 diện tích và 1/4 dân số Trung Quốc. Kế hoạch này thu được một số kết quả, nhưng cũng còn hạn chế nhất định.
Đến cuối năm 2018, tức sau gần 20 năm thực hiện “Đại khai phát miền Tây” đã giúp nâng cao mức đóng góp về sản lượng kinh tế của khu vực này từ 1,8% lên 20,5% tổng GDP quốc gia. Cùng với đó, chênh lệch phát triển vùng miền xét trên tổng GDP, doanh thu, thương mại giữa miền Đông với miền Tây vẫn cách xa.
Thế nhưng các tỉnh miền Tây đã chứng tỏ được khả năng trụ vững về kinh tế tốt hơn trong đại dịch COVID-19 vừa qua. GDP của Trung Quốc trong quý 1 năm nay giảm 6,8%, với mức giảm sâu đến từ các trung tâm sản xuất miền Đông như Quảng Đông hay Chiết Giang. Các tỉnh miền Tây, nổi bật là Tân Cương, duy trì được sức đề kháng áp đảo so với miền Đông, với GDP giảm nhẹ.
Chiến lược mới thừa nhận tầm quan trọng của khu vực miền Tây trong việc thực hiện các mục tiêu của chính phủ Trung Quốc về xóa nghèo vào cuối năm nay. Nó cũng tạo ra cho Trung Quốc dư địa để điều chỉnh chiến lược.
Trung Quốc đã có lịch sử lâu đời về lập kế hoạch kinh tế tự cường. Khi quan hệ Xô-Trung xấu đi vào những năm 1950, nhà lãnh đạo Mao Trạch Đông quyết định dịch chuyển nhiều dự án công nghiệp quốc gia lên khu vực miền núi, để bảo đảm an toàn phòng trường hợp nổ ra một cuộc chiến tranh.
Quyết tâm mới về đầu tư cho các tỉnh nằm sâu trong nội địa phản chiếu ý tưởng của Chủ tịch Tập Cận Bình về việc Trung Quốc cần phải tự lực nhiều hơn về công nghệ cốt lõi, sản xuất lương thực và tiêu dùng.
Trung Quốc đang phải đối mặt với thách thức lớn trong duy trì vai trò đối với chuỗi giá trị toàn cầu. Xuất khẩu của Trung Quốc trong 4 tháng đầu năm giảm 9%, trong khi vị thế của Bắc Kinh trong chuỗi cung ứng Trung Quốc đang bị đe dọa khi chính quyền Tổng thống Trump tìm cách đổ tội cho Trung Quốc vì để bùng phát đại dịch.
Kế hoạch mới cũng nhấn mạnh sự cần thiết phải thúc đẩy sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), một chiến lược do ông Tập Cận Bình khởi xướng để mở rộng ảnh hưởng của Trung Quốc trên trường quốc tế thông qua một mạng lưới các dự án hạ tầng và kế nối thương mại giữa các quốc gia châu Á, châu Âu và châu Phi.
Các tỉnh cực Tây nằm ở rìa Đông của Con đường Tơ lụa hiện đại. Kế hoạch “Hướng Tây” kêu gọi mở rộng kết nối giao thông giữa châu Âu với Đông Nam Á.
“Môi trường quốc tế đang trải qua những thay đổi rõ nét ngay cả trước khi dịch bệnh bùng phát, ví như cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung mà chúng ta được chứng kiến. Trung Quốc sẽ dựa nhiều hơn vào nhu cầu trong nước để duy trì tăng trưởng trong tương lai. Suy đến cùng, Trung Quốc là thị trường lớn nhất thế giới”, ông Tang Jianwei, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu tại Ngân hàng Viễn Thông Trung Quốc đánh giá.