Thực hư mối đe dọa từ “Chuỗi ngọc trai” của Trung Quốc

Kèm theo đó là sự hiện diện ngày càng nhiều tàu chiến của Trung Quốc trong khu vực khiến Ấn Độ và nhiều nước phương Tây, nhất là Mỹ, lo ngại rằng Bắc Kinh đang thực hiện chính sách bành trướng.

Câu hỏi đặt ra là Vành đai "Chuỗi ngọc trai" này có thật sự là một mối đe dọa hay chỉ là sự tưởng tượng? Tạp chí "Conflits" (Pháp) số ra quý IV/2015 trích dẫn nhận định của nhiều chuyên gia xung quanh vấn đề này như sau:

Vành đai “Chuỗi ngọc trai” của Trung Quốc bắt đầu từ cảng biển phía Đông nước này, từ khu căn cứ tàu ngầm Tam Á, tại đảo Hải Nam và vài bãi đá (thuộc chủ quyền Việt Nam) mà nước này bồi đắp trái phép trên Biển Đông như Đá Chữ Thập và Đá Vành Khăn.

Tiếp đến là một chuỗi hải cảng do Trung Quốc tài trợ xây dựng hay hiện đại hóa để tạo thuận lợi cho các chiến hạm như cảng Sihanoukville (Campuchia), Kyaukpyu (bang Arakan, Myanmar), Sittwe (Myanmar), Chittagong (Bangladesh), Hambatota (Sri Lanka) và Gwadar (Pakistan).

Thêm vào đó còn có trạm do thám trên đảo Cocos và Port-Sudan. Trung Quốc hiện cũng đang nhắm đến những cơ sở tại Marao trên đảo Maldives, Seychelles và Lamu ở Kenya.

Song song với việc đầu tư vào các cơ sở hạ tầng này, Trung Quốc còn gia tăng sự hiện diện của các tàu chiến. Kể từ năm 2009, hải quân nước này tham gia vào các chiến dịch chống cướp biển bằng cách duy trì trên vùng biển Oman ít nhất một tàu khu trục và một tàu chở dầu.

Chính sự bùng nổ mạnh mẽ các cơ sở hàng hải của Trung Quốc trong khu vực này đã tạo ra một cảm giác Bắc Kinh đang tấn các “con chốt” của mình xung quanh vành đai Ấn Độ Dương vốn dĩ cho đến giờ vẫn do Ấn Độ thống lĩnh, nhưng trên nguyên tắc là do phương Tây kiểm soát.

Đương nhiên, Trung Quốc vẫn khẳng định là không quân sự hóa các điểm tựa này, điều cũng được Bắc Kinh lặp lại trong Sách Trắng quốc phòng năm 2013.

Theo John Mackenzie, nhà sử học người Anh, chưa có gì chứng minh là Trung Quốc đang xây dựng một căn cứ tàu ngầm tại Maroa bởi vì cho đến nay, cơ sở đó vẫn chưa hình thành và các chuyên gia nghi ngờ tính khả thi của dự án.

Như vậy Trung Quốc đang theo đuổi mục tiêu gì? Ông Pierre Royer- Giáo sư sử học, sĩ quan dự bị Trường Hải quân Quốc gia- nhận định ưu tiên chiếc lược của Bắc Kinh là làm sao vượt qua được “bài toán Malacca hóc búa”, eo biển nằm giữa Indonesia, Malaysia và Singapore.

Đây cũng là điểm trung chuyển đến 60% nguồn cung ứng dầu khí cho Trung Quốc và khu vực này được đặt dưới sự kiểm soát chặt chẽ của Mỹ. Để có thể tránh được Eo biển này, Bắc Kinh còn có một khả năng khác đó là sử dụng hai hành lang trên bộ: một từ Tân Cương đến Gwadar và hành lang thứ hai là từ Vân Nam đến Sittwe- những mắt xích trong mạng lưới “Con đường Tơ lụa mới” trong dự án tại Trung Á.

Do đó, theo quan điểm của ông John Maczenkie, vành đai “chuỗi ngọc trai” làm nổi rõ nguyên tắc cẩn trọng hơn là chính sách bành trướng bởi một lẽ đương nhiên là do tính chất mong manh của hệ thống vành đai Trung Quốc.

Ảnh hưởng của Trung Quốc tại ít nhất ba quốc gia gồm Myanmar, Bangladesh và Sri Lanka đang gặp phải phản ứng mạnh mẽ từ Ấn Độ. Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi cũng đã có được sự chấp thuận từ Bangladesh và Myanmar để các tàu chiến Ấn Độ cập cảng dễ dàng tại Chittagong và Sittwe.

Trong cuộc trả lời phỏng vấn tạp chí "Conflits", François Godement, chuyên gia Pháp về Trung Quốc, đã nhận định: “Một khi vượt qua Eo biển Malacca, Trung Quốc không còn là một cường quốc chính trị quan trọng. Không chỉ riêng Mỹ mà Ấn Độ cũng có thể 'cầm chân' Trung Quốc. Mục đích của Bắc Kinh với vành đai 'chuỗi ngọc trai' và 'các hành lang' là để đảm bảo an ninh cho nguồn cung ứng và để chống lại một lệnh cấm vận có thể có từ phương Tây. Trung Quốc lúc nào cũng lo sợ các lệnh trừng phạt kinh tế và những gì diễn ra ở Ukraine cũng làm tăng thêm nỗi sợ này”.

Vấn đề ở đây là khả năng xây dựng cơ sở hạ tầng trên bộ không hề cân xứng với các cơ sở trên tuyến hàng hải. Theo nhận định của Pierre Royer, các nhà lãnh đạo Trung Quốc cũng hiểu được rằng những kiểu lộ trình đi vòng như thế có thể sẽ không bao giờ giải thoát họ ra khỏi “bài toán Malacca hóc búa”.

Hơn nữa, những nghi ngờ của ông John Mackenzie về tính khả thi của một số “hạt ngọc” trong dự án vành đai “chuỗi ngọc trai” cũng có cơ sở. Một số “hạt ngọc” thật sự vẫn chưa được đưa vào trong sơ đồ.

Và mục tiêu của chúng vẫn còn rất mù mờ: trạm do thám trên đảo Cocos nằm ngay trên lối vào Eo biển Malacca và ngay giữa các quần đảo Andaman và Nicobar của Ấn Độ, hay như việc dựng cơ sở tại Seychelles, Maldives hay đảo Maurice (dù vẫn chưa thực hiện) hiển nhiên đang lộ rõ một bàn cờ chiến thuật, có thể cạnh tranh với các vị trí của phương Tây.

Dường như Ấn Độ đang chuyển sang thế tấn công, xây dựng một thế trận chống vành đai “chuỗi ngọc trai” bằng cách dựa vào các căn cứ hải quân của mình tại Mumbai, Karwar, Kochi, Visakhapatnam và cảng Blair trên đảo Andanam, cũng như trạm bắt sóng ở phía Bắc Madagascar.

Một yếu tố quan trọng khác cần phải tính đến đó là lợi thế địa hình gần Ấn Độ Dương của Ấn Độ. Cuối cùng, cũng đừng quên rằng cường quốc hải quân trên Ấn Độ Dương chính là Mỹ.

Các yếu tố như xa cách địa lý, các vị trí khiêm tốn, thiếu một cơ sở quân sự thật sự cho thấy Trung Quốc hiện vẫn chưa có đủ phương tiện để thống lĩnh trên biển. Tuy nhiên, một số chuyên gia vẫn lo ngại việc Trung Quốc triển khai đội tàu ngầm trong khu vực với điểm đáng lưu ý là cảng Gwadar.