Thủ tướng Angela Merkel (phải) trong một cuộc gặp với Chủ tịch Tập Cận Bình tại Đức. Ảnh: Getty Images
Tờ Guardian (Anh) dẫn lời ông Josep Borrell nhận định rằng dịch COVID-19 có thể đóng vai trò bước ngoặt và “áp lực để chọn phe đang ngày càng tăng lên”. Ông Josep Borrell nói rõ: “Các nhà phân tích từ lâu đã đề cập đến việc kết thúc hệ thống do Mỹ dẫn đầu, thế kỷ châu Á đang tiến tới. Điều này xảy ra ngay trước mắt chúng ta”.
Ông Josep Borrell cũng nói rằng Liên minh châu Âu (EU) với 27 quốc gia thành viên “cần chiến thuật mạnh mẽ hơn đối với Trung Quốc”. Trong một bài bình luận đăng vào tháng 5 trên nhiều tờ báo châu Âu, ông Josep Borrell khuyến khích cần có thêm kỷ luật chung đối với Trung Quốc.
Ông Philippe Le Corre tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế (Mỹ) nhận định COVID-19 đã trở thành “kẻ thay đổi” cuộc chơi và làm đổi hướng khái niệm của châu Âu về Trung Quốc. Ông Philippe Le Corre nói: “Trung Quốc đã không ghi nhận giúp đỡ ban đầu của châu Âu, có lẽ bắt nguồn từ việc Bắc Kinh không thoải mái với việc được nước ngoài hỗ trợ”.
Dư luận châu Âu cũng không hài lòng với hành vi của Trung Quốc. Một cuộc khảo sát do Tổ chức Phi lợi nhuận Körber-Stiftung (Đức) tiến hành cho thấy 71% người Đức tin rằng “có thể giảm thiểu đại dịch COVID-19 nếu Trung Quốc minh bạch hơn”.
Ủy viên EU phụ trách vấn đề cạnh tranh, bà Margrethe Vestager cho biết: “Tại Tây Đan Mạch, nơi tôi lớn lên, chúng tôi được dạy rằng nếu bạn mời một vị khách tới ăn tối và họ không mời lại bạn thì bạn nên ngừng lại”. Bà Margrethe Vestager nói rằng châu Âu cần “quyết đoán và tự tin”.
Nhưng châu Âu lại miễn cưỡng về cùng phía với Tổng thống Mỹ Donald Trump. Chủ trương muốn mạnh tay hơn với Trung Quốc của châu Âu đã bị kiềm chế bởi các biện pháp của Tổng thống Trump và nỗi lo ngại rằng khi cùng đối đầu với Trung Quốc thì đối tác hàng đầu của EU chỉ còn lại chính ông chủ Nhà Trắng.
Nhiều chính trị cấp cao tại Pháp và Đức đã lên tiếng chỉ trích Trung Quốc. Nhập khẩu hàng ngày của châu Âu từ Trung Quốc lên tới 1 tỷ euro nhưng các nhà kinh tế học cho biết có dấu hiệu một số hình thức thương mại sẽ không quay trở lại.
Ông Borrell đã rất bất ngờ khi phát hiện mọi nguồn cung paracetamol tới châu Âu đều bắt nguồn từ Trung Quốc. Quốc hội Đức đã thông qua luật mới ngăn người nước ngoài kiểm soát các công ty dược nước này. Bộ trưởng Tài chính Pháp Bruno Le Maire trong khi đó nói rằng “một số công ty khá yếu thế trong khi đó nhiều công nghệ lại mỏng manh nên có thể bị các đối thủ nước ngoài mua lại với giá thấp. Tôi sẽ không để điều này xảy ra”.
Có nhiều nhân tố dẫn đến thay đổi này. Bộ trưởng Ngoại giao Latvia Edgars Rinkēvičs từng nói: “4 năm trước đây mọi thứ chỉ tập trung về kinh tế, thương mại, “Vành đai, Con đường” và đầu tư. Nhưng nay cần có sự cân bằng”. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron còn khuyến khích châu Âu hướng đến chọn Nga là một đồng minh.
Một thay đổi đáng chú ý là mùa Xuân năm 2019 khi trong một văn bản chiến lược, châu Âu gọi Trung Quốc là “hệ thống đối địch”. Nhưng cùng tháng văn bản chiến lược được công khai, Italy đã trở thành quốc gia châu Âu đầu tiên ký biên bản ghi nhớ về việc tham gia “Vành đai, Con đường” với Trung Quốc. Nhiều quốc gia châu Âu còn "bật đèn xanh" để tập đoàn công nghệ Trung Quốc Huawei thiết lập mạng không dây 5G.
Bản thân Bắc Kinh tuyên bố 2020 sẽ là năm của châu Âu với 2 hội nghị thượng đỉnh lớn và nhiều lễ ký kết. Trung Quốc cũng tiếp tục thân thiện với Đông Âu qua nhóm có tên gọi 17+1. Và Trung Quốc từng giúp kinh tế châu Âu phục hồi trong giai đoạn khủng khoảng kinh tế 2007-2008 bằng việc mua nợ.