Quốc gia này cũng xây tường biên giới nhưng lợi bất cập hại

Bramcha là một thị trấn nhỏ ở tỉnh Baloschitan thuộc miền tây Pakistan, nằm ở góc huyện Chaghi trên khu vực biên giới với Afghanistan. Thị trấn này cũng mở rộng bên phía Afghanistan. Sau khi Mỹ đưa quân vào Afghanistan, phần thị trấn bên Afghanistan bị xóa sổ khỏi bản đồ trong các chiến dịch dội bom.

Đây không chỉ là thành trì của lực lượng Hồi giáo cực đoan Taliban ở Afghanistan mà còn là hang ổ của bọn buôn ma túy. Một số gọi Bramcha ở Afghanistan là trung tâm của hoạt động buôn ma túy. Ngay cả bây giờ, Bramcha cũng vẫn nằm ở một trong những góc hẻo lánh và hỗn độn nhất thế giới.

Giới chức Pakistan ngày càng quan ngại về tình hình an ninh ở biên giới với cả Afghanistan và Iran, đặc biệt là khu vực biên giới với Afghanistan – nơi mà quản lý vô cùng lỏng lẻo. Đây là lý do tại sao giới chức Pakistan bắt đầu làm hàng rào biên giới với Afghanistan nhằm ngăn chặn phiến quân và những kẻ buôn ma túy tràn vào nước mình.

Diễn biến này không những bị giới chức Afghanistan mà còn cả Taliban ở Afghanistan phản đối. Trong những tháng gần đây, khi lực lượng an ninh Pakistan đã đóng quân ở Bramcha để làm hàng rào biên giới với Afghanistan, Taliban đã tìm cách ngăn chặn tại một số khu vực.

Theo tờ The Diplomat, một phần nguyên nhân khiến Afghanistan phản đối xuất phát từ thực tế rằng Pakistan chưa bao giờ công nhận biên giới quốc tế với Afghanistan cho dù là dưới thời cai trị của Taliban hay chính phủ hiện nay. 

Ông Michael Kugelman, một nhà phân tích Nam Á tại Trung tâm Wilson ở Washington D.C, nói với tờ The Diplomat rằng có nhân tố lãnh thổ trong quan điểm của Afghanistan: “Afghanistan bác bỏ bức tường biên giới vì người Afghanistan coi sự tồn tại của bức tường là việc hợp thức hóa Đường Durand – điều mà Afghanistan chưa bao giờ chấp nhận”.

Cuộc tranh cãi này bắt nguồn từ cuối thế kỷ 19, khi Pakistan từng là một phần của Ấn Độ. Người Anh đã thiết lập Đường Durand để chia tách Ấn Độ dưới quyền cai trị của mình với Afghanistan. Ngày nay, Afghanistan vẫn tuyên bố lãnh thổ với các khu vực mà ngày nay là Pakistan.

Ông Peter Frankopan, Giáo sư sử học tại Đại học Oxford nói: “Từ quan điểm của Afghanistan, thật khó chấp nhận khi đường biên giới lại được người khác áp đặt, lên kế hoạch trong phòng họp cách đó cả nghìn cây số. Đây là dấu hiệu của chủ nghĩa đế quốc trước đây bất chấp lợi ích, nhu cầu hay nguyện vọng của người dân địa phương”.

Về mặt chính thức, Pakistan đã cáo buộc Afghanistan vì đã để cho chủ nghĩa khủng bố gia tăng trong nước. Sau các cuộc tấn công khủng bố ở Pakistan, các quan chức an ninh thường nhanh chóng tuyên bố rằng khủng bố vào Pakistan từ biên giới Afghanistan.

Một số nhà phân tích an ninh có xu hướng cho rằng Mỹ ủng hộ Pakistan xây tường dọc biên giới với Afghanistan. Chắc chắn là Mỹ đã không phản đối điều đó. Ông Kugelman cho rằng Mỹ chưa từng công khai quan điểm cụ thể nào về bức tường. Ông nói: “Từ góc độ chống khủng bố và ổn định đơn thuần, Mỹ có ít lý do để phản đối bức tường nếu chúng ta giả định rằng bức tường sẽ giảm khủng bố xuyên biên giới, đặc biệt là các vụ tấn công khủng bố mà phiến quân ở Pakistan thực hiện ở Afghanistan, nơi binh sĩ Mỹ đồn trú”.

Theo ông Kugelman, Afghanistan có lợi ích khi hợp tác với Pakistan để cải thiện an ninh biên giới, nhưng sẽ không ủng hộ các biện pháp đơn phương như bức tường.

Theo các quan chức an ninh, giới chóp bu các tổ chức bảo trợ khủng bố lại nằm ở Afghanistan và đó là lý do giới chức Pakistan đã xây tường dọc biên giới trong hơn một năm, cả ở tỉnh Khyber Pakhtunkhwa và Balochistan. Pakistan thực sự có lý lẽ mạnh về chống khủng bố để xây tường, nhất là khi phần lớn vụ tấn công khủng bố xảy ra ở Pakistan gần đây đều được phiến quân lên kế hoạch từ Afghanistan.

Vấn đề nằm ở chỗ liệu bức tường có thực sự ngăn được khủng bố xuyên biên giới. Cần lưu ý rằng bức tường sẽ không bao giờ được xây dựng hoàn chỉnh vì có rất nhiều loại địa hình ở biên giới và sẽ không có cách nào rào toàn bộ biên giới.

Trong khi đó, bức tường mới đã chia rẽ các bộ lạc đã sinh sống cùng nhau hàng thế kỷ qua ở cả hai bên Đường Durand. 

Thời gian qua, có nhiều sự cố an ninh dọc biên giới hai nước. Giới chức Afghanistan đã nổ súng vào lực lượng Pakistan tại biên giới. Còn giới chức Pakistan thì quyết hoàn thành tường rào bằng mọi giá.
Động cơ của Pakistan một phần bắt nguồn từ lịch sử, một phần do tính tới tương lai. Khi lực lượng Liên Xô rời Afghanistan năm 1989, cuộc nội chiến Afghanistan cũng gây thiệt hại cho Pakistan. Tại thời điểm đó, biên giới mở và hầu như không có rào chắn nào. 

Ngày nay, các nhà phân tích an ninh cho rằng lịch sử đang chuẩn bị lặp lại khi Mỹ sắp thất bại trong cuộc chiến Afghanistan. Pakistan cũng lo lắng ảnh hưởng của Ấn Độ gia tăng ở Afghanistan và do đó nảy ra ý định rào biên giới với Afghanistan để giải quyết lo ngại này.

Tuy nhiên, nhiều người ở Pakistan cho rằng vì biên giới với Afghanistan kéo dài, địa hình đồi núi và hẻo lánh, nên hàng rào cũng không có tác dụng. Nó không thể ngăn khủng bố hay những kẻ buôn ma túy.

Ngoài ra, Pakistan còn đã tính tới chuyện bổ sung 60.000 binh sĩ để tuần tra biên giới. Ngày nay, hàng rào dọc 2.300km biên giới gần như đã hoàn thành, chỉ còn dang dở ở một số khu vực.

Pakistan thường bị Afghanistan cáo buộc vì đã để Taliban và Mạng lưới Haqqani di chuyển tự do qua biên giới cũng như sử dụng đất Pakistan để làm hang ổ trú ẩn sau khi tấn công binh sĩ nước ngoài và giới chức Afghanistan. 

Một số nhà phân tích cho rằng bức tường mới cũng cho thấy Mỹ và Pakistan nghiêm túc trong ngăn chặn khủng bố xuyên biên giới.

Tuy nhiên, bức tường có hại hơn là lợi do ảnh hưởng tiêu cực đối với quan hệ song phương Pakistan – Afghanistan. Ông Kugelman: “Điều không may là tại thời điểm mà sự hợp tác Afghanistan-Pakistan chưa bao giờ quan trọng đến thế, nhất là xét động lực gần đây với tiến trình hòa bình với Taliban, thì Pakistan và động thái với bức tường có thể làm lãng phí đáng kể thiện chí song phương.