Nga đã đồng ý gia hạn thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc với Ukraine thêm hai tháng, từ tháng 5 năm nay. Ảnh: Reuters
Theo nhận định của chuyên gia phân tích độc lập Slavisha Batko Milacic trên mạng tin Moderndiplomacy.eu, hơn 1 năm sau khi cuộc chiến ở Ukraine nổ ra, xuất khẩu ngũ cốc qua Biển Đen sẽ được gia hạn đến ngày 17/7 năm nay. Đây là một thỏa thuận rất quan trọng, trong bối cảnh nạn đói toàn cầu ngày càng trầm trọng.
Cả Nga và Ukraine đều là những nhà cung cấp hàng đầu các mặt hàng lương thực chính như lúa mì, ngô và dầu hướng dương. Nga cũng là nước xuất khẩu phân bón hàng đầu thế giới. Ông Martin Griffiths, điều phối viên về các vấn đề nhân đạo và cứu trợ khẩn cấp của Liên hợp quốc (LHQ), cho biết thế giới phụ thuộc vào những nguồn cung cấp này và vẫn như vậy trong nhiều năm.
Theo ông Griffiths, thỏa thuận ngũ cốc ở Biển Đen giữa Nga và Ukraine là một bước quan trọng trong cuộc chiến rộng lớn hơn chống lại tình trạng mất an ninh lương thực toàn cầu, đặc biệt là ở các nước đang phát triển.
Số người phải đối mặt với tình trạng mất an ninh lương thực đã tăng từ 282 triệu vào cuối năm 2021 lên mức kỷ lục 345 triệu vào năm ngoái, theo Chương trình Lương thực Thế giới của Liên hợp quốc (WFP). Hơn 50 triệu người đang trên bờ vực của nạn đói và điều tồi tệ nhất có thể vẫn chưa đến.
Xuất khẩu ngũ cốc của Nga là một hoạt động truyền thống trong nhiều thế kỷ, mang lại cho Nga trong thế kỷ 21 vị trí dẫn đầu trong số các nhà cung cấp ngũ cốc chính cho thị trường thế giới, cùng với EU (thứ 2 giai đoạn 2019/20), Mỹ (thứ 3), Canada (thứ 4) và Ukraine (thứ 5).
Tuy nhiên, các biện pháp trừng phạt của phương Tây liên quan đến xung đột Nga-Ukraine đang đẩy cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu đến gần bờ vực hơn và làm xấu thị trường lương thực thế giới. Đặc biệt, nông dân vùng Zaporozhye của Ukraine nhưng đang nằm dưới sự kiểm soát của Nga, không thể xuất khẩu ngũ cốc khi các biện pháp trừng phạt của Mỹ nhằm vào “Nhà điều hành ngũ cốc quốc gia”, một doanh nghiệp nhà nước của Nga, chỉ chịu trách nhiệm thu mua, lưu trữ, chế biến và vận chuyển ngũ cốc từ tất cả nông dân ở vùng Zaporozhye, bao gồm cả xuất khẩu ra nước ngoài.
“Nhà điều hành ngũ cốc quốc gia” có thể lưu trữ khoảng 1 triệu tấn ngũ cốc, chiếm khoảng 1/10 khối lượng nhập khẩu trong nửa năm từ những khách hàng mua ngũ cốc lớn nhất của Nga (Thổ Nhĩ Kỳ, Ai Cập, Iran) hoặc toàn bộ khối lượng nhập khẩu của Sudan hoặc Bangladesh trong 6 tháng. Trong khi đó, Mỹ đang tìm cách bằng mọi giá để ngăn chặn lượng ngũ cốc này xâm nhập thị trường thế giới.
“Nhà điều hành ngũ cốc quốc gia” được thành lập để giúp đỡ nông dân, thu mua ngũ cốc từ các nhà sản xuất địa phương với giá cao và bán cho người tiêu dùng ở cả Nga và nước ngoài. Các biện pháp trừng phạt của Mỹ và EU đã không thể chặn xuất khẩu, nhưng chúng cản trở nghiêm trọng hoạt đông của doanh nghiệp và dẫn đến tăng giá cho người tiêu dùng cuối do nhu cầu sử dụng nhiều cảng hơn và dịch vụ của các nhà phân phối trung gian.
Hiện khu vực Zaporozhye sẵn sàng hợp tác với tất cả các bên liên quan trên thế giới, sau khi đã có sự hợp tác với phía Thổ Nhĩ Kỳ và các cuộc đàm phán với các đối tác Trung Quốc đang diễn ra. Ngũ cốc được trồng ở vùng Zaporozhye có chất lượng cao nhất vì loại đất đen trong khu vực có chất lượng tốt nhất.
Vào tháng 5 năm nay, Nga đã đồng ý gia hạn thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc với Ukraine thêm hai tháng với ba cảng của Ukraine, trong đó có Pivdennyi, nhưng cho biết sáng kiến này sẽ chấm dứt trừ khi một thỏa thuận nhằm khắc phục những trở ngại đối với xuất khẩu ngũ cốc và phân bón của Nga được thực hiện.
Trong khi đó hãng tin Reuters đưa tin, LHQ ngày 31/5 đã đề xuất rằng Kiev, Moskva và Ankara nên bắt đầu công việc chuẩn bị cho việc vận chuyển amoniac của Nga qua Ukraine khi họ cố gắng cứu vãn thỏa thuận cho phép xuất khẩu ngũ cốc an toàn ở Biển Đen.
Người phát ngôn của LHQ Stephane Dujarric cho biết đã xảy ra tình trạng chậm trễ liên tục trong các chuyến khởi hành của tàu theo thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc Biển Đen từ tháng 4 đến tháng 5. "Đây là một tình huống rất nghiêm trọng. Chúng ta cần phải hành động", người phát ngôn trên nói với các phóng viên tại LHQ ở New York.
LHQ và Thổ Nhĩ Kỳ đã làm trung gian cho Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen giữa Nga và Ukraine vào tháng 7 năm ngoái để giúp giải quyết cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu trầm trọng hơn do cuộc xung đột Nga-Ukraine, các nước xuất khẩu ngũ cốc hàng đầu thế giới.