Nhu cầu suy giảm, tăng rào cản
Chiều 9/8, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) đã tổ chức cuộc họp đánh giá lại tình hình xuất khẩu nông, lâm thủy sản của Việt Nam trong 6 tháng đầu năm 2016 và đề ra các giải pháp để thúc đẩy xuất khẩu nông sản trong những tháng cuối năm.
Theo đánh giá chung của Cục Chế biến nông lâm thủy sản và nghề muối (Bộ NN&PTNT), 6 tháng đầu năm 2016 kinh tế thế giới phục hồi chậm, nhìn chung giá các mặt hàng nông sản ở mức thấp hơn so với năm 2015. Bên cạnh đó, tình hình hạn hán, xâm nhập mặn nặng nề dẫn tới tăng trưởng âm của ngành nông nghiệp.
Chế biến cá tra xuất khẩu tại Công ty TNHH Thủy sản Phát Tiến, TP Cao Lãnh (Đồng Tháp). Ảnh: Vũ Sinh - TTXVN |
Về thị trường gạo, có xu hướng giảm giá từ tháng 5/2016 cho tới nay, nguyên nhân là do Việt Nam chưa có các hợp đồng lớn từ các thị trường truyền thống như: Philippines, Indonesia... Bên cạnh đó, Trung Quốc tiếp tục quản lý chặt việc xuất khẩu gạo qua đường tiểu ngạch. “Những năm trước, xuất khẩu gạo tiểu ngạch qua Trung Quốc rất lớn nhưng năm nay rất khó khăn, vì chính sách nhập khẩu của Trung Quốc có sự thay đổi lớn, họ chuyển hướng sang nhập gạo từ Campuchia, Thái Lan, Myanmar….”, bà Bùi Thị Thanh Tâm, Tổng giám đốc Tổng công ty Lương thực Miền Bắc cho biết.
“Còn tại thị trường châu Phi, Thái Lan có nguồn cung gạo từ phẩm cấp thấp tới cấp cao, hơn nữa chi phí vận chuyển lại rẻ hơn Việt Nam. Bên cạnh đó, xuất khẩu sang châu Phi có nhiều rủi ro nên các doanh nghiệp Việt Nam cũng còn e ngại”, bà Tâm nói thêm.
“Bộ sẽ lắng nghe ý kiến của tất cả các hiệp hội ngành hàng, kịp thời đề xuất tới các bộ, ngành liên quan để nhằm tháo gỡ khó khăn về vốn, tín dụng, thuế… cho ngành, cho các doanh nghiệp, hiệp hội. Bên cạnh đó, bộ sẽ tiếp tục chỉ đạo các địa phương tập trung sản xuất, đối phó lại các ảnh hưởng từ bão lụt, hạn hán, xâm nhập mặn để đáp ứng đủ nguồn cung cho tiêu thụ trong nước và xuất khẩu”. Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam |
Do không kiểm soát được chất lượng nên xuất khẩu nông sản của Việt Nam ở một số thị trường suy giảm mạnh. “Từ năm 2013 tới nay, chúng ta không xuất khẩu được gạo sang Nhật Bản. Năm 2014 xuất sang Mỹ được 70.000 tấn gạo chất lượng cao, Thái Lan bán được 400.000 tấn. Tuy nhiên, đến năm 2015, Thái Lan bán được trên 400.000 tấn thì Việt Nam chỉ xuất được 44.000 tấn. Xuất sang EU thì giảm dần từ 24.000 tấn xuống còn 20.000 tấn năm 2014; 18.000 tấn năm 2015 và sẽ giảm nữa”, ông Huỳnh Thế Năng, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho biết.
Ông Huỳnh Thế Năng, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho biết: “Theo Chương trình giám sát theo Nghị định thư về gạo và cám của Trung Quốc. Chưa có công ty khử trùng, giám định gạo nào của Việt Nam được phía Trung Quốc công nhận, khiến việc xuất khẩu gạo gặp nhiều khó khăn. Họ sẽ cử các chuyên gia sang làm việc với Việt Nam về vấn đề này trong tháng 11/2016”.
Về lĩnh vực thủy sản, xuất khẩu cá tra đang gặp nhiều khó khăn do công dự báo thị trường kém, dẫn đến nguồn cung cá tra dư thừa, khiến giá giảm mạnh từ mức 23.000 đồng/kg xuống còn 16.000 - 17.000 đồng/kg, nhiều nông dân điêu đứng.
Ông Trương Đình Hòe - Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản (VASEP): “Khi giá lên, người nuôi đổ xô thả cá giống, nhưng vì tăng nuôi ồ ạt nên cung vượt xa cầu, giá giảm mạnh. Trong khi đó, thị trường Trung Quốc yêu cầu có giấy chứng nhận chất lượng của Việt Nam cấp, vì vậy nhiều thương lái không mua được nữa. Nhu cầu từ châu Âu cũng giảm vì các nhà nhập khẩu đã mua cá từ lúc giá cao nên chưa thể bán được”.
Một vấn đề khác được khá nhiều hiệp hội kiến nghị, đó là xuất khẩu nông lâm thủy sản của Việt Nam vẫn chủ yếu là xuất thô, tỉ lệ chế biến rất hạn chế. “Hiện vẫn có tới 95% cà phê Việt Nam xuất thô với giá 2 USD/kg. Trong khi đó, các doanh nghiệp FDI xuất khẩu cà phê chế biến tới 10 USD/kg. Các công ty có thương hiệu như: Trung Nguyên, Vinacafe, Mê Trang… rất ít. Còn những DN sản xuất cà phê chất lượng kém, cà phê “bẩn” thì mở ra rất nhiều, không quản lý được”, ông Nguyễn Nam Hải, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê cho biết.
Bên cạnh đó, mặt hàng tôm của Việt Nam cũng chưa thâm nhập được vào thị trường Australia vì họ chưa công nhận Việt Nam là quốc gia sạch bệnh. Hàn Quốc cũng không nhập sắn lát của Việt Nam vì nghi nhiễm chì. Theo các chuyên gia, nguyên nhân của tình trạng trên là do Việt Nam chưa quản lý được thị trường thuốc bảo vệ thực vật với khoảng 30.000 đại lý, cửa hàng trên cả nước.
Khơi thông thị trường xuất khẩu
Để gỡ khó trong việc xuất khẩu gạo, bà Bùi Thị Thanh Tâm cho rằng: “Rất cần có sự can thiệp của Chính phủ để ký các hợp đồng xuất khẩu đối với mặt hàng gạo. Đề nghị Bộ NN&PTNT, Bộ Công Thương đề xuất lên Chính phủ về vấn đề này. Ngoài ra, cần tháo gỡ những rào cản kỹ thuật, thuế quan tại các thị trường Mexico, Mỹ… Đồng thời giảm thuế VAT cho các doanh nghiệp xuất khẩu, để họ xây dựng thương hiệu”.
Ông Huỳnh Thế Năng, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam kiến nghị: “Đề nghị Bộ NN&PTNT giúp đỡ kinh phí để các chuyên gia Trung Quốc sang Việt Nam kiểm tra, công nhận cho các công ty Việt Nam có đủ tiềm lực xuất khẩu sang Trung Quốc, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp”.
Về xuất khẩu thủy sản, VASEP đề nghị Bộ NN&PTNT nhanh chóng thống kê chính xác về sản lượng cá tra thực tế để có cơ sở đánh giá. “Kiến nghị từ nay tới cuối năm có thống kê dữ liệu quốc gia về cá tra, trên cơ sở cân đối cung cầu xuất khẩu. Đồng thời áp dụng quy chuẩn Việt Nam về chất lượng cá tra, nhanh chóng ổn định chất lượng cá tra với thị trường EU mới giúp tăng trưởng xuất khẩu”, ông Trương Đình Hòe - Tổng Thư ký VASEP nói.
Ngoài ra, ông Hòe cho rằng cần xử lý vấn đề khủng hoảng truyền thông. Thông tin cá chết ở 4 tỉnh miền Trung đã ảnh hưởng tới xuất khẩu thủy sản của Việt Nam, đánh đồng các loại thủy sản của Việt Nam có chất lượng không tốt. Cần có chiến lược truyền thông cấp Quốc gia cho thủy sản.
Để tăng cường xúc tiến thương mại, ông Lê Văn Bảnh, Cục trưởng Cục Chế biến nông lâm thủy sản và nghề muối cho biết: “Bộ sẽ đẩy mạnh xúc tiến thương mại, kêu gọi các doanh nghiệp nước ngoài liên kết để tăng cường xuất khẩu. Đặc biệt là tìm đầu ra cho thị trường gạo tại các nước như: Indonesia, Philippines, thị trường châu Phi. Tập trung xây dựng thương hiệu gạo, dự kiến tới tháng 11 năm nay sẽ hoàn thiện bộ tiêu chuẩn chất lượng gạo, đầu năm 2017 sẽ thi thiết kế logo thương hiệu gạo Quốc gia. Với thủy sản, tháng 11/2016 sẽ cử đoàn sang Mỹ để tháo gỡ các kỹ thuật liên quan tới xuất khẩu cá tra, chè…”.
Ông Nguyễn Quang Sơn, Trưởng phòng Hàng hóa xuất nhập khẩu thương mại , Cục giám sát quản lý, Tổng Cục Hải quan: Đối phó với thương lái Nhóm hàng nông sản xuất khẩu luôn luôn được ưu tiên số một nhưng Trung Quốc đang quản lý biên mậu rất chặt. Ngoài ra, thương lái Trung Quốc có sự đoàn kết cao, ví dụ đến mùa vải, họ thống nhất mức giá 3 nhân dân tệ/kg, khiến người dân tranh bán, đưa vải lên cửa khẩu rất nhiều. Sau đó, họ đồng loạt giảm xuống 2 nhân dân tệ/kg, dùng lực lượng kiểm dịch, kiểm soát rất chặt, khiến vải phải xếp hàng dài, hỏng nhiều. Đến khi chúng ta không kiên nhẫn được nữa, giảm giá xuống 1 nhân dân tệ/kg thì họ mới mua. Tình trạng này không chỉ diễn ra với vải mà áp dụng cho tất cả các mặt hàng nông sản của Việt Nam. Chúng ta cũng gặp rất nhiều nhưng chưa rút được kinh nghiệm. Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) Dương Phương Thảo: Tăng cường chất lượng Thị trường Trung Quốc chiếm 28,5% tổng lượng xuất khẩu nông lâm thủy sản của Việt Nam, tuy nhiên thống kê này vẫn chưa đầy đủ vì lượng xuất tiểu ngạch rất lớn. Chúng tôi đã cử đoàn sang làm việc với Trung Quốc, họ ghi nhận và hứa tạo điều kiện tối đa cho hàng nông sản Việt Nam. Nhưng thông điệp của họ là sẽ siết chặt hoạt động xuất tiểu ngạch để chống buôn lậu, đồng thời họ sẽ tăng cường giám sát chất lượng, kiểm soát đầu mối được phép nhập vào Trung Quốc, giám sát nhà máy chế biến, sản xuất. Do vậy, cần cải thiện chất lượng nông, lâm, thủy sản. Hơn nữa, từ năm 2014, Bộ Công Thương và Bộ NN&PTNT đã ký hợp tác để tăng cường xuất khẩu nhưng việc hợp tác này vẫn chỉ ở trên “giấy”. Do vậy, cần xây dựng các chương trình hợp tác cụ thể về xúc tiến thương mại. |